الەۋمەتتىك جەلىدە دە، بىلايعى كەزدە دە قىزۋ پىكىر-تالاس تۋدىراتىن تاقىرىپتىڭ ءبىرى – «توقال الۋ». بۇگىندە ەكىنشى ايەل نەمەسە «توقال» الۋدىڭ ماسەلەسى ازىلمەن بولسا دا ايتىلادى. ارينە، ەكىنشى ايەل بولىپ، توقال بولىپ جۇرگەندەر دە از ەمەس.
دەسەك تە، بۇنىن زاڭدى سالدارى قانداي بولماق؟
العاش رەت جەرىمىزدە 1921 جىلى 14 ماۋسىمدا كوپ ايەل الۋعا تىيىم سالۋ تۋرالى دەكرەت قابىلداندى. ءتىپتى، كوپ ايەل الۋشىلىق قىلمىس دەپ تانىلدى. رەسمي تۇردە ونى 1998 جىلى قىلمىستىق جازالاناتىن اكتىلەر قاتارىنان الىپ تاستاۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.
قازىرگى تاڭدا جاس وتباسىلار زاگس-پەن قاتار، مەشىتكە دە نەكەسىن تىركەتەتىنىن بىلەمىز. ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، سوڭعى ۋاقىتتا يسلام ءدىنى مۇسىلماندارعا بىرنەشە ايەل الۋعا بولادى دەگەن جەلەۋمەن، تەك قانا مەشىتتە نەكەسىن قيىپ، ەكىنشى ايەل الۋشىلار دا ەلىمىزدە كوبەيۋدە. وسىلاردىڭ اراسىندا كاسىپكەرلەر مەن شەنەۋنىكتەر كوبەيىپ كەلەدى.
ال، بۇل زاڭدى ما؟
نەكە جانە وتباسى كودەكسىندە زاڭدى نەكەگە ءبىر جىنىستى ادامداردىڭ ۇيلەنۋىنە جانە باسقا بىرەۋمەن نەكەدە تىركەلگەن ادامنىڭ تاعى نەكە قيۋىنا تىيىم سالىنعان.
ياعني، نەكەدە تۇرساڭ ەكىنشى نە ءۇشىنشى ايەل الۋ زاڭسىز بولىپ تابىلادى جانە توقال بولعان جاعدايدا اراسىندا زاڭدى جاۋاپكەرشىلىك تۋىندامايدى.
سونىمەن قاتار، مەشىتتە نەكە قيۋ زاڭدى نەكە قيۋعا جاتپايدى، بۇل جاي عانا ءدىني ءداستۇر رەتىندە سانالادى.
توقال بولۋ مەن زاڭدى نەكە قيىپ ايەل بولۋدىڭ قۇقىقتىق سالدارى قانداي؟
زاڭدى نەكە قيۋ كەزىندە كۇيەۋى مەن ايەلى اراسىندا مۇلىكتىك جانە جەكە مۇلىكتىك ەمەس قۇقىقتارى مەن مىندەتتەر تۋىندايدى.
ال نەكە بۇزىلعان جاعدايدا ەرلى-زايىپتىلاردىڭ اراسىندا ورتاق مۇلىكتى بولۋگە، ەڭبەككە قابىلەتسىز جۇبايىن، سونداي-اق كامەلەتكە تولماعان بالالارىن كۇتىپ-باعۋعا قاراجات تولەۋگە قاتىستى تالاپ قويا الاسىز.
سونىمەن قاتار، ەرلi-زايىپتىلار زاڭدى نەكەدە تۇرعان كەزىندە جيناعان مۇلiك ولاردىڭ بiرلەسكەن ورتاق مەنشiگi بولىپ تابىلادى. بىرلەسكەن ورتاق مۇلكىنە قۇقىق زاڭدى نەكەدە تۇرعان كەزەڭىندە بالالاردى باعىپ-كۇتۋدi جۇزەگە اسىرعان نەمەسە باسقا سەبەپتەرمەن جەكە تابىسى بولماعان ايەلى دە تيەسiلi بولادى.
ال، توقالدىڭ جوعارى دا اتالعان جاعدايلار بويىنشا قۇقىقتارى بولمايدى. ياعني، ونىڭ ەكىنشى ايەل نە توقال دەگەن ستاتۋسى بولسا دا، ءتىپتى مەشىتتە نەكە قيسا دا، كوشەدەگى باسقا بەيتانىس ادامنان ايىرماشىلىعى جوق. سەبەبى، زاڭدى نەكەدە تىركەلمەگەسىن مۇلىكتىك جانە جەكە مۇلىكتىك ەمەس قۇقىقتار مەن مىندەتتەرگە يە بولمايدى.
مىسالى، باۋىرجاننىڭ زاڭدى نەكەدە ايەلى بار. بىراق باسقا بىرەۋمەن ەكىنشى ايەل رەتىندە بىرگە تۇرادى. مەشىتكە بىرگە بارىپ، ەكىنشى ايەلى توقال ستاتۋسىنا يە بولدى، باۋىرجان ۇيىنە بارۋىن دا قويدى. ءبىراز جىل بىرگە تۇرىپ، كەيىن باۋىرجان كەنەتتەن قايتىس بولدى. سول كەزدە بارلىق مۇلىككە زاڭدى نەكەدە تۇرعان ءبىرىنشى ايەلى يە بولادى. توقالى ءبىر تيىندا المايدى.
ءتىپتى، توقالىن تاستاپ، ءبىرىنشى ايەلىنە قايتا ورالسا دا، توقالى بىرگە جيناعان مۇلكىن زاڭدى تالاپ قويىپ، قايتارا المايدى.
وسىعان بايلانىستى، كەز كەلگەن ءىستىڭ بايىبىنا بارىپ، قۇقىقتىق سالدارىن، زاڭدى نەگىزىن سارالاپ، قادام باسقان ءجون. ومىرلىك سەرىك تاڭداۋدىڭ دا تەك قانا ومىرلىك قانا ەمەس، زاڭدى ءمانى بار. سول سەبەپتى، زاڭدى نەكەدە بولۋعا تىرىسىڭىز.
Facebook الەۋمەتتىك جەلىسىنەن الىندى.
