ولەڭ ءۇشىن ءومىر ءسۇرىپ، ءومىر ءۇشىن ولەڭ ورگەن اقىندار كەمدە-كەم. سولاردىڭ ءبىرى «مەنىڭ اپپاق جانىمدى كىم ۋلاعان» دەپ مىناۋ الەمنەن سابيشە مەيىرىم ىزدەپ، شارق ۇرعان اقىن ابۋباكىر قايران اعامىز. اقىن دەيمىز-اۋ، بۇل كىسى تۇتاس ادەبيەت دەسەك تە ارتىق بولماس. ەندەشە ءومىرى ادەبيەتكە تەلىنگەن ابۋباكىر قايراننان الىنعان سۇبەلى سۇقباتىمىزدى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.
– اقىن ءوزىنىڭ اقىن ەكەنىن ۇمىتىپ بارا جاتقاندا نە ىستەۋى كەرەك؟!
– تابيعاتىنان اقىن بولىپ تۋعان ادام اقىن بولىپ قالادى دەپ ويلايمىن. اقىندىق دارىن بويىنا شالا تۇردە دارىعان ادامدى ولەڭنىڭ ءوزى-اق تاستاپ كەتەدى. سودان كەيىن قانشا تىرىسسا دا، تاستاندى اقىن ءتاۋىر ولەڭ جازا المايدى. ەڭ دۇرىسى، اقىن ەمەس ەكەنىن سەزگەن سوڭ، وزگەنىڭ دە، ءوزىنىڭ دە باسىن اۋىرتپاي، ولەڭ جازباي-اق كەتۋ كەرەك قوي.
– ادەبيەتكە پروزامەن يمەنە اياق باسىپ، كەيىننەن پوەزياعا كوشكەنىڭىزدى جاقسى بىلەمىز. سىزدە پوەزيا جاقسىراق شىعا ما، الدە پروزا ما؟
– جەتىنشى سىنىپتان باستاپ اڭگىمەلەر جازا باستادىم. اندا-ساندا ولەڭ دە جازدىم. جيىرما جاسىمنان پوەزياعا تۇتاس بەت بۇردىم. بيىلعى جىل باسىنان بىرنەشە نوۆەللا جازىپ تاستاعانىم دا راس. نوۆەللا دەگەن جانر پوەزيا سياقتى ادام جۇرەگىنە جىلى تيەدى. ءبىراز جاسقا كەلىپ، ءومىر تانىعان سوڭ، ولەڭنىڭ ورتىنەن قاشىپ، پروزانىڭ تامىرىن باسىپ قويعانىم دا دۇرىس ەمەس پە؟ ماعان ەكەۋىنىڭ قايسىسى جاقسى؟ ەكەۋى دە. بىراق… پوەزيا ءوزىم عوي.
– بيىل اباي قۇنانبايۇلىنىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويى. ءسىزدىڭ ۇعىمىڭىزداعى اباي تۋرالى بىلسەك دەپ ەدىك...
– سەكسەنىنشى جىلدارى « اباي!» دەپ…» دەگەن ولەڭ جازىپ ەدىم. سونىڭ سوڭعى شۋماعى جاۋابىم بولسىن.
ەلدىك پەن ەرلىك بايقالار ءالى،
شايقالار ءالى تالاي كوك.
كەتكەنىن حالقىم قايتا الار ءالى،
«اللا!» دەپ…سونسوڭ «اباي!» دەپ.
- «ءىشىپپىن تانىسپەن دە، بەيتانىسپەن،
لاعنەت بارىنە ەندى ايتام ىشتەن.
بۇلكىلدەپ باۋىرىمدى سورىپ جاتىر
شارابىم ءۇرىپ ىشكەن، شايقاپ ىشكەن» دەپتى ءجۇرسىن ەرمان اعامىز «ماسكۇنەم» دەگەن ولەڭىندە. ارىندى اقىن شابىتتانىپ جىر جازۋى ءۇشىن اراقتى جانىنا سەرىك ەتۋى كەرەك پە؟ «جالپى اقىن بىتكەن اراققا جاقىن» دەگەن ايىپقا كەلىسەسىز بە؟
- مەنىڭ بىلۋىمشە، ەشبىر اقىن اراق ءىشىپ وتىرىپ ولەڭ جازبايدى. ال، شابىت ۇستىندە ولەڭدەرىن قايتا وقىعاندا كوڭىلى تولسا، شالقىپ-شالقىپ كەتەتىندەرى راس. اقىننىڭ كوڭىلى تەڭىز سياقتى. تولقيدى. شالقيدى. كوپتەگەن اقىنداردىڭ بەيكۇنا دۋماندارىنىڭ سەبەبىن سودان ىزدەگەن ءجون.
– «بەۋ، اقىنىم!
كوپ بۇلداما ماحابباتىن حالقىڭنىڭ» دەپتى ورىستىڭ ۇلى اقىنى پۋشكين. ءسىز ءوز حالقىڭىزدىڭ مۇڭىن مۇڭداي الدىڭىز با؟
– حالىق دەگەن – الىپ. اقىن – سونىڭ ءتىلى عانا. جەتكەن جەتىستىگىنە ماستانىپ، تىم تالتاڭداپ، اسقاقتاپ جۇرەتىندەردى اقىن تۇرماق، ادامنىڭ دا قاتارىنا قوسپايمىن. حالىقتىڭ ماحابباتى دا اۋاتىن اقىنعا عانا اۋادى. ول ماحابباتتى بۇلداۋ… بۇل-ۇياتسىزدىق!
مەن ءوز ۇلتىمنىڭ مۇڭىن ليريكالىق ولەڭدەرمەن عانا ەمەس، تاريحي داستاندار ارقىلى دا جىرلاپ كەلەمىن.
– قازاق ادەبيەتىندەگى ءسىزدى تولعاندىراتىن ەڭ وزەكتى ماسەلە نە؟
– قازاق ادەبيەتىندەگى ەڭ وزەكتى ماسەلە – سىننىڭ جوقتىعى. سەن سوندىقتان وسى ساۋالدى قويىپ وتىرسىڭ. ەگەر سىن بولسا، ءبىزدىڭ ادەبيەتتىڭ نەسى ارتىق، نەنىڭ كەم ەكەنىن ءبىلىپ وتىرار ەدىم. ومىرگە ءوز كەزەگىمەن كەلىپ جاتقان ادەبي شىعارمالاردىڭ قايسىسى نەسىمەن جاقسى، نەسىمەن ناشار ەكەنىن تامىرشىداي ءدال باسىپ ايتار سىنشىلارعا تىم ءزارۋمىز.
– وزدەرىن پوستمودەرنيست اقىنعا بالاپ، «كولەڭكەڭنىڭ تىرناعىنا اسىلدىم» دەگەن سەكىلدى تۇسىنىكسىز تىركەستەردى قولداناتىنداردى اقىن دەۋگە بولا ما، اعا؟ بىزگە باياعى ءتورت جولمەن، قارا ولەڭ ۇيقاسىمەن جازىلاتىن، ماقپالداي جۇمساق ولەڭدەر كەرەك ەمەس پە؟ الدە زامانىنا قاراي ولەڭگە دەگەن سۇرانىس تا تۇرلەنىپ تۇرا ما؟
– شىندىقتى ايتايىن، مەن ادەبيەتتەگى اعىمدار دەگەنگە ءتىپتى كوڭىل اۋدارماپپىن. جالپى، تەوريا دەگەنگە باسىمدى يمەيمىن. تەوريانى وقىپ الىپ، سونى ساناسىنا توقىپ، قالام سورىپ وتىرعانداردان اقىن شىقپايدى. شىقسا دا، ولاردىڭ ولەڭدەرىنەن زورلىقپەن قۇراستىرىلعان جاساندىلىقتىڭ سۇلباسى كورىنىپ تۇرادى. كەيىنگى كەزدەردە كوپتەگەن جاس اقىنداردىڭ ولەڭدەرىنەن قازاقى ءيىستى سەزە الماي قالىپ جۇرگەنىمىز دە سەن ايتىپ وتىرعان پوستمودەرنيزمنىڭ كەسىرىنەن بە دەپ تە ويلايمىن.
– جاس اقىندارعا ايتار اقىلىڭىز؟
–“جاستىق شاقتىڭ قادىرىن جاسىڭ جەتكەندە بىلەرسىڭ” دەگەن قازاق. ەندى ءبىلىپ وتىرعانداردىڭ ءبىرى – ءوزىممىن. ورتەنىپ كەتكەن كۇندەرىمدى، جىلاپ قالعان جىلدارىمدى ەسىمە السام، تۋرا، وزەگىمدى بويلاپ، اششى وزەن اعىپ جاتقانداي بولادى. سوندىقتان بولار، جاس اقىنداردىڭ بارىنەن وتىنەتىنىم - التىن ۋاقىتتارىن ارزىماس ارزان جۇرىسكە ايىرباستاماسىن، كەۋدەلەرىندەگى بوس جەرلەردى پاسىقتىق، پىسىقتىق سياقتى ناس ويلارعا ەمەس، ەڭ ءبىرىنشى يمانعا، سودان كەيىن بىلىمگە تولتىرسىن. جانىڭدا جۇرگەن جاقسى اقىنداردىڭ جازعاندارىنا سىن كوزبەن قاراپ، تازا پىكىرلەرىن بىلدىرۋگە اسىقسىن. ەڭ باستىسى كۇنشىلدىكتەن اۋلاق بولسىن.
اقگۇل ايداربەكوۆا،
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
