بۇگىن، ياعني 22 قىركۇيەك - قازاقتىڭ تانىمال ەپيك اقىنى، نازىك تە سىرشىل جىر كىتاپتارى ارقىلى وقىرمان جۇرەگىن باۋراعان، حالىققا تانىمال كوپتەگەن ءان تەكستەرىنىڭ اۆتورى نەسىپبەك ايتۇلىنىڭ تۋعان كۇنى. "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالىنىڭ ۇجىمى اقىندى تۋعان كۇنىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، دەنىنە ساۋلىق، وتباسىنا اماندىق تىلەيدى.
نازارلارىڭىزعا اقىننىڭ ءار جىلدارى جازعان توپتاما ولەڭدەرىن ۇسىنامىز.
ازاتتىعىم
اتاجۇرتتىڭ قازىعىنا بايلانعان سوڭ كىندىگىم،
ارقانداۋلى ارىق اتتاي شىراينالعان تىرلىگىم.
تاڭ اتقاننان كۇن باتقانشا ءوز باسىمەن اۋىرە،
ارپالىسقان بۇل جالعاندا ۇعىپ جاتىر كىمدى-كىم؟
قاناتىمدى شاڭعا مالىپ تىرشىلىكتىڭ قامى ءۇشىن،
تاۋىق تا ءبىر، مەن دە ءبىرمىن تەرىپ جەگەن تارىسىن.
بوستاندىقتىڭ ءبىر تال شاشى تۇسەر بولسا ەگەر دە،
قىنابىنان سۋىرىلار قىلشىلداعان نامىسىم!
جەتكەن جان جوق قۋعانمەنەن سۇم دۇنيە شەتىنە،
ءپاني مەنەن باقي باردا بولىنەسىڭ ەكىگە.
ازاتتىعىم، تيەر بولسا سۋىق ىزعار بەتىڭە،
جۇرەگىمدى قالقان ەتەم سوققان جەلدىڭ وتىنە!
ۇلى قايعى
ءومىر ءوتتى ارپالىسپەن، تارتىسپەن،
كەزدەرىم كوپ ارتىق كەتكەن، كەم تۇسكەن.
بابالاردان – ماعان دەيىن ۇلاسقان،
قايعىم ۇزاق ۇزىن اققان ەرتىستەن.
قاسىرەتتەن قانى قايناپ قارايعان،
كۇن استىندا كۇڭىرەنگەن تالاي جان.
بىزدەن اسىپ بولاشاققا جالعاسار،
قالعان قايعى الىشەردەن، ابايدان.
ۇلى قايعى جانىمدى جەپ جەگىدەي،
جەتى تۇندە ۇليدى كەپ بورىدەي.
تىرلىگىمە سوندا قاتتى ناليمىن،
ءيتتىڭ ءتىسى جىرىمداعان تەرىدەي.
نالىما بەكەر
ايمالاپ شۋاق ماڭدايىن وپسە،
تۇنەرگەن جارتاس جادىرار.
تامىرى سۋساپ، تاڭدايى كەپسە،
جاپىراق بىتكەن جابىعار.
جابىرقاپ، جۇرتىم، نالىما بەكەر،
مەيىرىمگە ءشولىڭ قانباسا.
اللانىڭ نۇرى بارىڭە جەتەر،
ادامنىڭ نۇرى بولماسا...
اسۋعا كوز جىبەرسەم
اينالىپ ارمان قۇسى قوندى جەرگە،
شىم-شىمداپ شىمىرلايدى شەرلى كەۋدە.
اسۋعا كوز جىبەرسەم – قارلى بوران،
كوك تايعاق، قيا بەتكەي كەلدىك ورگە.
جوق شىعار تاۋسىلماس جول، تايماس تابان،
ارتىقپىز الدىڭعى وتكەن قاي قاسقادان؟
نە كەرەك كوپ الدىندا كەردەڭ باسىپ،
بولماساق سەركە قۇرلى قوي باستاعان...
تىلىڭنەن ۋ تامشىلار
اسپان استى اشىقتا،
كوزىڭدى سال قاشىققا.
قاراۋىتسا كوكجيەك،
ءتۇن كەلەدى، اسىقپا.
كۇيبەڭدەگەن تۇرمىستا،
ءتۇن ۇزارسا، كۇن قىسقا.
كورگەنىڭ كوپ بولعانمەن،
كوڭىلدە جوق ءبىر نۇسقا.
«وگىز اتتاي جەلمەيدى،
وتكەن قايتا كەلمەيدى».
تاس ساناساڭ، قۇم ساناپ،
زامان ىرىق بەرمەيدى.
تاعدىر ءدايىم كۇشىندە،
قاسارىسقان پىشىندە.
بىرگە ولگەنىڭ ءوزىڭ دە،
ارمان ولسە ىشىڭدە.
ايتساڭ عانا زار شىعار،
تىلىڭنەن ۋ تامشىلار.
ءتان شىداسا شىدار – اۋ،
قايتىپ بىراق جان شىدار؟!
شاكىرگە سوڭعى ساۋال
ارمىسىڭ، اسىل كيەلىم،
وزەگى التىن جۇيەلىم.
ەڭكەيە بەرمەس وزگەگە،
باسىمدى ساعان يەمىن.
اعىتساڭ جىردىڭ تيەگىن،
ارىندى، اقپا كۇي ەدىڭ.
تىلەگەن جەردەن تابىلعان،
تابيعات تارتقان سىي ەدىڭ.
دەگبىرىڭدى العان دەرتىڭنىڭ
داۋاسىن تاپپاي كۇيەمىن.
وركەشى اتان تۇيەنىڭ،
ەمشەگى ماما بيەنىڭ،
سەمگەندەي شوگىپ قالدىڭ با،
سىقىرلاپ توزعان سۇيەگىڭ؟
وزىڭە ءوزىڭ بي ەدىڭ،
جاپانعا جالعىز يە ەدىڭ.
شىڭعىستىڭ شىڭى بولماسا،
ارقاڭدى كىمگە سۇيەدىڭ؟
ىشىنەن شىققان اپپاعىم،
قازانداي قارا كۇيەنىڭ.
قالتىلداي باسىپ تۇرسىڭ با
قۇلاما جاردىڭ جيەگىن؟
ولەدى ەكەن حاس تۇلپار،
ەرنەۋگە سۇيەپ يەگىن.
تولتىرعان بار ما ايتساڭشى،
تاعدىردىڭ تاجال بۇيەنىن؟
بۇدىرى بولات بەدەرلىم،
باعاسى قىمبات بەدەلدىم.
قاراسى وشسە توبەڭنىڭ،
كوزىمنىڭ جاسىن توگەرمىن.
سۇقسىرداي سۋدان سۋىرىلعان،
تولقىننىڭ ءتوسىن سوگەرمىن.
كىمدەردى قالاي قىلماعى،
قولىڭدا ءتاڭىر شەبەردىڭ.
شوقتىعى بيىك كوك شوقى،
مۇجىلىپ، مىنە، كونەردىڭ.
جۇرتىندا قالعان كونەنىڭ،
قاڭقاسى ەدىڭ ونەردىڭ.
اينالساڭ جەلگە شاڭداتىپ،
توقىمىن قاقتىڭ كەمەردىڭ.
اسپاندى كەزسەڭ اق بۇلتتاي،
اسقارعا بارىپ بوگەلدىڭ.
ورالساڭ جەرگە وپىق جەپ،
كەيپىنە كىردىڭ شوگەلدىڭ.
سەن دە ءبىر كەزبە ديۋانا،
ءدام-تۇزىن تاتقان كوپ ەلدىڭ.
ۇكىدەي ۇشتىڭ ۇلپىلدەپ،
ۇستىنەن سانسىز بەلەڭنىڭ.
ادىردان وپپا كەز كەلسە،
ارانىن جاپتىڭ تەرەڭنىڭ.
ءۇمىتتى قۋىپ قاڭعىردىڭ،
ۇشىندا كەتكەن جەبەڭنىڭ.
ساعىمداي اعىپ ساندالىپ،
جۇرگەندە، ايتشى، نە كوردىڭ؟
سوڭىڭا جاستان مەن ەردىم،
سوقپاققا ءتۇسىپ جونەلدىم.
جەبەلەي جورتقان كوك ءبورى،
سۇرگىنگە سالساڭ، جەلەرمىن.
جەلمايا بولساڭ، جەدەلمىن،
جەر ءتۇبىن شولىپ كەلەرمىن.
بورتەدەن شىققان بوز بولساڭ،
قاسقادان تۋعان توبەلمىن.
بەدەۋدىڭ بەلىن تالدىرساڭ،
دىڭكەسىن قۇرتتىم كوبەڭنىڭ.
اسىرىپ بۇدان نە دەرمىن،
ارتىمدى شاڭعا كومەرمىن.
اتامدى ايتىپ كايتەيىن،
باتاڭدى الىپ كوگەردىم.
اقيقات جولىن نۇسقاشى،
وعىنداي ءتۇزۋ بەرەننىڭ.
جىمىنا تۇياق ىلدىرمەي
جوعارى مەنەن تومەننىڭ،
دۋلات پەن اقتانبەردىنىڭ
كەنىشىن تاۋىپ كەنەلدىڭ.
شىڭىراۋىن كومگەن شەگەننىڭ،
بۇعاتىن بۇزعان بوگەننىڭ،
داۋىل كەپ ءدىڭىن شايقادى،
ۇيالى بۇتاق ەمەننىڭ.
جاناردان جاسىڭ بۇرشاقتاپ،
كوزىنەن ءوتتىڭ تەبەننىڭ.
باعىلان مويىن جەلكەڭدى
بۇرشاعى قيدى كوگەننىڭ.
بۇلاۋعا تۇسكەن توبانداي،
بەينەت پەن سورعا بولەندىڭ.
زامانىڭ سيقىن تانىتتى،
مەڭىرەۋ، مىلقاۋ، كەرەڭنىڭ.
شالقىعان كولىڭ تارتىلىپ،
قاڭسىعان شولدەي كەبەردىڭ.
شەڭگەلى ءبۇرىپ ءىشىڭدى،
شورلانىپ قاتقان شەمەننىڭ،
قوبىزىن تارتتىڭ كۇڭىرەنىپ،
قاپاستا قايعى جەگەننىڭ.
قۇتىلا قالساڭ كىسەننەن ،
ساتىندە الاڭ-ەلەڭنىڭ،
شىعا الماي شارلاپ شەتىنە
وپاسىز دۇنيە دەگەننىڭ،
استىڭا مىنگەن اق اتان،
اپارىپ تاسقا شوگەردىڭ.
ايتشى، سەن سوندا نە كوردىڭ؟
ۇركەكتەي قاراپ الدىعا،
ءۇمىتتى كەرى شەگەردىڭ.
سەن سەنبەي كەتكەن جالعانعا،
يلانىپ قالاي سەنەرمىن؟
سەن كونبەي كەتكەن قۇرىققا،
جۋاسىپ قالاي كونەرمىن؟
سەن تارك ەتكەن اربانىڭ
دارتەسىن مەن دە تەبەرمىن.
جانىمدى قويماس كەلەر كۇن،
قارىزدىڭ قۇنىن تولەرمىن.
سەن جۇتقان ۋدىڭ جۇعىنىن،
مەن-داعى جۇتىپ ولەرمىن.
تىزگىنىن تۇلدىر ءپانيدىڭ
ارتقىعا مەن دە بەرەرمىن.
كەرەگەم كەدەي – باسقۇر جوق،
ونەگەم وگەي – ءداستۇر جوق.
قورادان تارتار قويىمدى،
اڭدىعان دۇلەي – قاسقىر كوپ.
امالىن ايتىپ كەتپەسەڭ،
كولدەنەڭ تۇر عوي كەدەرگىم.
سوڭىڭنان جەتسەم جۇرداي بوپ،
ماقشاردا ساعان نە دەرمىن؟..
ەي، تاعدىرىم
اسپانىمدا كۇنىم جايناپ تۇرعاندا،
ەي، تاعدىرىم، تاس تۇنەرمە، تۇلدانبا!
شاپاعاتتىڭ شۋاعىنا شومىلدىر،
جانىم جىلاپ، جانارعا جاس تۇنعاندا.
مۇڭىن شاعار مۇڭلىق بىتكەن ءتىل باردا،
قۇلاق قايسى ونى بىراق تىڭدارعا؟
بوزتورعايدى بورشالاعان قىرعيداي،
جۇرەگىمدى جۇلمالاتپا سۇمدارعا.
جۇگىمدى ارتىپ جىلجىپ وتكەن جىلدارعا،
سىناپتايىن سىرعىپ كەتسەم سىن بار ما؟
ورال تاۋىن ون اينالىپ ەڭىرەپ،
التاي تاۋىن التى اينالىپ تىنعاندا.
جارىلقارىن ءوزى بىلەر كىمدى اللا،
قۇتقاراردا قايعىدان دا، مۇڭنان دا.
بولماي ما ەكەن تارىققاندا ءبىر تىلەك،
قۇلاق كەستى، قارا تابان قۇلدان دا.
كونە قورعاننان تابىلعان تاس بوساعاداعى جازۋ
ەي، جولاۋشى، جولىڭ بولسىن الدەقايدا اسىققان،
سىڭايىڭ بار سۋىت ءجۇرىپ، كەلە جاتقان قاشىقتان.
جورتقان جانعا بۇيىرادى تۇزدەن عانا ىرىزدىق،
ءسال ايالداپ، ءدام تاتىپ كەت، مىناۋ قارا لاشىقتان.
تىرشىلىكتىڭ مۇنداي ءساتى كەلە بەرمەس ۇدايى،
اتىڭنان ءتۇس، بەلىڭدى شەش، قوناعىم بول قۇدايى.
پەندە تۇر عوي مەيمانىنا قىزمەت ەتكەن پايعامبار،
بايەك بولىپ، مىڭ بۇگىلىپ، زىر جۇگىرىپ جۇبايى.
كوكشولاقپەن كوكتەي ءوتىپ قازاقتىڭ كەڭ دالاسىن،
الدى-ارتىڭا قاراماستان، قايدا شاۋىپ باراسىڭ؟
مىنا جولدىڭ باس-اياعىن كوزبەن كورگەن ەشكىم جوق،
ماڭگى-باقي سابىلدىرعان ادامزاتتىڭ بالاسىن.
كۇيمەسىنە قوڭىراۋلاتىپ قوس ارعىماق جەككەننىڭ،
وسى جولمەن قۇيىنداتىپ وتكەندەرىن كوپ كوردىم.
جاياۋ قالىپ ءبىر-بىرىنە جەتە الماعان مۇڭلىقتار،
زار جىلاعان سالەم جولداپ قاناتىنان كەپتەردىڭ.
اتىڭ ارىپ، تونىڭ توزىپ سەرگەلدەڭگە ءتۇستىڭ بە،
شالدىققاندا، ءشول قىسقاندا سۋسىن تاۋىپ ءىشتىڭ بە؟
تاڭىرقاما قانى بۇزىق قاراقشىعا كەزىكسەڭ،
ءومىر دەگەن قاتەرى كوپ كۇرە جولدىڭ ۇستىندە.
بارار جەرگە امان-ەسەن تىرەگەنشە ات باسىن،
كولدەنەڭنىڭ قىرسىعىنان ءتاڭىر ءوزى ساقتاسىن.
بالە-جالا بايقاماساڭ بالاعىڭنان كىرەدى،
قورجىنىڭدا شيراتىلىپ شۇبار جىلان جاتپاسىن.
تياناقسىز بۇل عۇمىردا تاعدىر ءبارىن بيلەمەك،
قايىرشى دا جولعا شىعار قۇر سۇلدەرىن سۇيرەلەپ.
ايدالادا دومالانىپ باسى قالعان تالايدىڭ،
ساقالىنا قۇجىناعان شىبىن-شىركەي ۇيمەلەپ.
سەندەلگەنشە ساعىم قۋىپ سۇرلەۋ-سوقپاق ىزبەنەن،
سۇحبات قۇرىپ، كوڭىل كوتەر بىرازىراق بىزبەنەن.
سەن عانا ەمەس جۇمباق سىرلى، جولى قيىن جالعاندا،
ديۋاناداي دۇنيە كەزىپ، داتكە قۋات ىزدەگەن.
اۆتور تۋرالى: نەسىپبەك ايتۇلى - 1950 جىلى شىعىس تۇركىستاننىڭ تارباعاتاي ايماعىندا تۋعان. اقىن، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى (2012ج), قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى (2011), «پاراسات» وردەنىنىڭ يەگەرى(2004). تاڭدامالى جەتى تومدىعى «فوليانت» باسپاسىنان (2015 ج.) جارىق كورگەن ەپيك اقىن.
«باس سۇيەكتەرى» (1976), «جاسىننىڭ سىنىعى» (1977), «نايزاعاي» (1978), «جۇرەكتەگى جاڭعىرىقتار» (1979) پوەمالارى كەزىندە «جالىن» الماناحى جاريالاعان رەسپۋبليكالىق كونكۋرستاردىڭ جۇلدەلەرىن، «مۇحتار مەن ابىز» تولعاۋى م.اۋەزوۆتىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان ءمۇشايرانىڭ باس جۇلدەسىن العان. «مۇقاعالي-جەلتوقسان» پوەماسى 2001 جىلى رەسپۋبليكالىق ادەبي كونكۋرستىڭ جۇلدەسىنە يە بولسا، «بايتەرەك» پوەماسى ادەبي قاۋىم تاراپىنان جوعارى باعالاندى. 2004 جىلى مادەنيەت مينيسترلىگى جاريالاعان رەسپۋبليكالىق پاتريوتتىق اندەر كونكۋرسىنىڭ باس جۇلدەگەرى.«بايتەرەك»(2003), «كوز جاسىم» تاڭدامالى (2006), «بورىتوستاعان» (2007), «ەرلىككە ەسكەرتكىش»(2008), «ساردار»(2008), «قۇلانويناق»(2009), «ارقاتىرەك»(2010), «ناۋرىزباي»(2011), «تۋ»(2012), «سارايىمنان شىققان ءسوز»(2014), «داريعا، داۋرەن»(2018), ت.ب. كىتاپتارى جارىق كوردى.
