Búgin, ıaǵnı 22 qyrkúıek - qazaqtyń tanymal epık aqyny, názik te syrshyl jyr kitaptary arqyly oqyrman júregin baýraǵan, halyqqa tanymal kóptegen án teksteriniń avtory Nesipbek Aıtulynyń týǵan kúni. "Adyrna" Ulttyq portalynyń ujymy aqyndy týǵan kúnimen quttyqtaı otyryp, denine saýlyq, otbasyna amandyq tileıdi.
Nazarlaryńyzǵa aqynnyń ár jyldary jazǵan toptama óleńderin usynamyz.
Azattyǵym
Atajurttyń qazyǵyna baılanǵan soń kindigim,
Arqandaýly aryq attaı shyraınalǵan tirligim.
Tań atqannan kún batqansha óz basymen áýire,
Arpalysqan bul jalǵanda uǵyp jatyr kimdi-kim?
Qanatymdy shańǵa malyp tirshiliktiń qamy úshin,
Taýyq ta bir, men de birmin terip jegen tarysyn.
Bostandyqtyń bir tal shashy túser bolsa eger de,
Qynabynan sýyrylar qylshyldaǵan namysym!
Jetken jan joq qýǵanmenen sum dúnıe shetine,
Pánı menen baqı barda bólinesiń ekige.
Azattyǵym, tıer bolsa sýyq yzǵar betińe,
Júregimdi qalqan etem soqqan jeldiń ótine!
Uly qaıǵy
Ómir ótti arpalyspen, tartyspen,
Kezderim kóp artyq ketken, kem túsken.
Babalardan – maǵan deıin ulasqan,
Qaıǵym uzaq uzyn aqqan Ertisten.
Qasiretten qany qaınap qaraıǵan,
Kún astynda kúńirengen talaı jan.
Bizden asyp bolashaqqa jalǵasar,
Qalǵan qaıǵy Álisherden, Abaıdan.
Uly qaıǵy janymdy jep jegideı,
Jeti túnde ulıdy kep bórideı.
Tirligime sonda qatty nalımyn,
Ittiń tisi jyrymdaǵan terideı.
Nalyma beker
Aımalap shýaq mańdaıyn ópse,
Túnergen jartas jadyrar.
Tamyry sýsap, tańdaıy kepse,
Japyraq bitken jabyǵar.
Jabyrqap, jurtym, nalyma beker,
Meıirimge shóliń qanbasa.
Allanyń nury bárińe jeter,
Adamnyń nury bolmasa...
Asýǵa kóz jibersem
Aınalyp arman qusy qondy jerge,
Shym-shymdap shymyrlaıdy sherli keýde.
Asýǵa kóz jibersem – qarly boran,
Kók taıǵaq, qııa betkeı keldik órge.
Joq shyǵar taýsylmas jol, taımas taban,
Artyqpyz aldyńǵy ótken qaı qasqadan?
Ne kerek kóp aldynda kerdeń basyp,
Bolmasaq serke qurly qoı bastaǵan...
Tilińnen ý tamshylar
Aspan asty ashyqta,
Kózińdi sal qashyqqa.
Qaraýytsa kókjıek,
Tún keledi, asyqpa.
Kúıbeńdegen turmysta,
Tún uzarsa, kún qysqa.
Kórgeniń kóp bolǵanmen,
Kóńilde joq bir nusqa.
«Ógiz attaı jelmeıdi,
Ótken qaıta kelmeıdi».
Tas sanasań, qum sanap,
Zaman yryq bermeıdi.
Taǵdyr dáıim kúshinde,
Qasarysqan pishinde.
Birge ólgeniń óziń de,
Arman ólse ishińde.
Aıtsań ǵana zar shyǵar,
Tilińnen ý tamshylar.
Tán shydasa shydar – aý,
Qaıtyp biraq jan shydar?!
ShÁKIRGE SOŃǴY SAÝAL
Armysyń, asyl kıelim,
Ózegi altyn júıelim.
Eńkeıe bermes ózgege,
Basymdy saǵan ıemin.
Aǵytsań jyrdyń tıegin,
Aryndy, aqpa kúı ediń.
Tilegen jerden tabylǵan,
Tabıǵat tartqan syı ediń.
Degbirińdi alǵan dertińniń
Daýasyn tappaı kúıemin.
Órkeshi atan túıeniń,
Emshegi mama bıeniń,
Semgendeı shógip qaldyń ba,
Syqyrlap tozǵan súıegiń?
Ózińe óziń bı ediń,
Japanǵa jalǵyz ıe ediń.
Shyńǵystyń shyńy bolmasa,
Arqańdy kimge súıediń?
Ishinen shyqqan appaǵym,
Qazandaı qara kúıeniń.
Qaltyldaı basyp tursyń ba
Qulama jardyń jıegin?
Óledi eken has tulpar,
Erneýge súıep ıegin.
Toltyrǵan bar ma aıtsańshy,
Taǵdyrdyń tajal búıenin?
Budyry bolat bederlim,
Baǵasy qymbat bedeldim.
Qarasy óshse tóbeńniń,
Kózimniń jasyn tógermin.
Suqsyrdaı sýdan sýyrylǵan,
Tolqynnyń tósin sógermin.
Kimderdi qalaı qylmaǵy,
Qolyńda Táńir sheberdiń.
Shoqtyǵy bıik kók shoqy,
Mujylyp, mine, kónerdiń.
Jurtynda qalǵan kóneniń,
Qańqasy ediń ónerdiń.
Aınalsań jelge shańdatyp,
Toqymyn qaqtyń kemerdiń.
Aspandy kezseń aq bulttaı,
Asqarǵa baryp bógeldiń.
Oralsań jerge opyq jep,
Keıpine kirdiń shógeldiń.
Sen de bir kezbe dıýana,
Dám-tuzyn tatqan kóp eldiń.
Úkideı ushtyń úlpildep,
Ústinen sansyz beleńniń.
Adyrdan oppa kez kelse,
Aranyn japtyń tereńniń.
Úmitti qýyp qańǵyrdyń,
Ushynda ketken jebeńniń.
Saǵymdaı aǵyp sandalyp,
Júrgende, aıtshy, ne kórdiń?
Sońyńa jastan men erdim,
Soqpaqqa túsip jóneldim.
Jebeleı jortqan kók bóri,
Súrginge salsań, jelermin.
Jelmaıa bolsań, jedelmin,
Jer túbin sholyp kelermin.
Bórteden shyqqan boz bolsań,
Qasqadan týǵan tóbelmin.
Bedeýdiń belin taldyrsań,
Dińkesin qurttym kóbeńniń.
Asyryp budan ne dermin,
Artymdy shańǵa kómermin.
Atamdy aıtyp kaıteıin,
Batańdy alyp kógerdim.
Aqıqat jolyn nusqashy,
Oǵyndaı túzý berenniń.
Jymyna tuıaq ildirmeı
Joǵary menen tómenniń,
Dýlat pen Aqtanberdiniń
Kenishin taýyp keneldiń.
Shyńyraýyn kómgen shegenniń,
Buǵatyn buzǵan bógenniń,
Daýyl kep dińin shaıqady,
Uıaly butaq emenniń.
Janardan jasyń burshaqtap,
Kózinen óttiń tebenniń.
Baǵylan moıyn jelkeńdi
Burshaǵy qıdy kógenniń.
Bulaýǵa túsken tobandaı,
Beınet pen sorǵa bólendiń.
Zamanyń sıqyn tanytty,
Meńireý, mylqaý, kereńniń.
Shalqyǵan kóliń tartylyp,
Qańsyǵan shóldeı keberdiń.
Sheńgeli búrip ishińdi,
Shorlanyp qatqan shemenniń,
Qobyzyn tarttyń kúńirenip,
Qapasta qaıǵy jegenniń.
Qutyla qalsań kisennen ,
Sátinde alań-eleńniń,
Shyǵa almaı sharlap shetine
Opasyz dúnıe degenniń,
Astyńa mingen aq atan,
Aparyp tasqa shógerdiń.
Aıtshy, sen sonda ne kórdiń?
Úrkekteı qarap aldyǵa,
Úmitti keri shegerdiń.
Sen senbeı ketken jalǵanǵa,
Ilanyp qalaı senermin?
Sen kónbeı ketken quryqqa,
Jýasyp qalaı kónermin?
Sen tárk etken arbanyń
Dártesin men de tebermin.
Janymdy qoımas keler kún,
Qaryzdyń qunyn tólermin.
Sen jutqan ýdyń juǵynyn,
Men-daǵy jutyp ólermin.
Tizginin tuldyr pánıdiń
Artqyǵa men de berermin.
Keregem kedeı – basqur joq,
Ónegem ógeı – dástúr joq.
Qoradan tartar qoıymdy,
Ańdyǵan dúleı – qasqyr kóp.
Amalyn aıtyp ketpeseń,
Kóldeneń tur ǵoı kedergim.
Sońyńnan jetsem jurdaı bop,
Maqsharda saǵan ne dermin?..
Eı, taǵdyrym
Aspanymda kúnim jaınap turǵanda,
Eı, taǵdyrym, tas túnerme, tuldanba!
Shapaǵattyń shýaǵyna shomyldyr,
Janym jylap, janarǵa jas tunǵanda.
Muńyn shaǵar muńlyq bitken til barda,
Qulaq qaısy ony biraq tyńdarǵa?
Boztorǵaıdy borshalaǵan qyrǵıdaı,
Júregimdi julmalatpa sumdarǵa.
Júgimdi artyp jyljyp ótken jyldarǵa,
Synaptaıyn syrǵyp ketsem syn bar ma?
Oral taýyn on aınalyp eńirep,
Altaı taýyn alty aınalyp tynǵanda.
Jarylqaryn ózi biler kimdi Alla,
Qutqararda qaıǵydan da, muńnan da.
Bolmaı ma eken taryqqanda bir tilek,
Qulaq kesti, qara taban quldan da.
Kóne qorǵannan tabylǵan tas bosaǵadaǵy jazý
Eı, jolaýshy, jolyń bolsyn áldeqaıda asyqqan,
Syńaıyń bar sýyt júrip, kele jatqan qashyqtan.
Jortqan janǵa buıyrady túzden ǵana yryzdyq,
Sál aıaldap, dám tatyp ket, mynaý qara lashyqtan.
Tirshiliktiń mundaı sáti kele bermes udaıy,
Atyńnan tús, belińdi shesh, qonaǵym bol qudaıy.
Pende tur ǵoı meımanyna qyzmet etken paıǵambar,
Báıek bolyp, myń búgilip, zyr júgirip jubaıy.
Kóksholaqpen kókteı ótip qazaqtyń keń dalasyn,
Aldy-artyńa qaramastan, qaıda shaýyp barasyń?
Myna joldyń bas-aıaǵyn kózben kórgen eshkim joq,
Máńgi-baqı sabyldyrǵan adamzattyń balasyn.
Kúımesine qońyraýlatyp qos arǵymaq jekkenniń,
Osy jolmen quıyndatyp ótkenderin kóp kórdim.
Jaıaý qalyp bir-birine jete almaǵan muńlyqtar,
Zar jylaǵan sálem joldap qanatynan kepterdiń.
Atyń aryp, tonyń tozyp sergeldeńge tústiń be,
Shaldyqqanda, shól qysqanda sýsyn taýyp ishtiń be?
Tańyrqama qany buzyq qaraqshyǵa kezikseń,
Ómir degen qateri kóp kúre joldyń ústinde.
Barar jerge aman-esen tiregenshe at basyn,
Kóldeneńniń qyrsyǵynan Táńir ózi saqtasyn.
Bále-jala baıqamasań balaǵyńnan kiredi,
Qorjynyńda shıratylyp shubar jylan jatpasyn.
Tııanaqsyz bul ǵumyrda taǵdyr bárin bılemek,
Qaıyrshy da jolǵa shyǵar qur súlderin súırelep.
Aıdalada domalanyp basy qalǵan talaıdyń,
Saqalyna qujynaǵan shybyn-shirkeı úımelep.
Sendelgenshe saǵym qýyp súrleý-soqpaq izbenen,
Suhbat quryp, kóńil kóter birazyraq bizbenen.
Sen ǵana emes jumbaq syrly, joly qıyn jalǵanda,
Dıýanadaı dúnıe kezip, dátke qýat izdegen.
Avtor týraly: Nesipbek Aıtuly - 1950 jyly Shyǵys Túrkistannyń Tarbaǵataı aımaǵynda týǵan. Aqyn, Memlekettik syılyqtyń laýreaty (2012j), Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri (2011), «Parasat» ordeniniń ıegeri(2004). Tańdamaly jeti tomdyǵy «Folıant» baspasynan (2015 j.) jaryq kórgen epık aqyn.
«Bas súıekteri» (1976), «Jasynnyń synyǵy» (1977), «Naızaǵaı» (1978), «Júrektegi jańǵyryqtar» (1979) poemalary kezinde «Jalyn» almanahy jarııalaǵan Respýblıkalyq konkýrstardyń júldelerin, «Muhtar men Abyz» tolǵaýy M.Áýezovtiń 100 jyldyǵyna arnalǵan músháıranyń bas júldesin alǵan. «Muqaǵalı-Jeltoqsan» poemasy 2001 jyly Respýblıkalyq ádebı konkýrstyń júldesine ıe bolsa, «Báıterek» poemasy ádebı qaýym tarapynan joǵary baǵalandy. 2004 jyly Mádenıet mınıstrligi jarııalaǵan Respýblıkalyq patrıottyq ánder konkýrsynyń Bas júldegeri.«Báıterek»(2003), «Kóz jasym» tańdamaly (2006), «Bóritostaǵan» (2007), «Erlikke eskertkish»(2008), «Sardar»(2008), «Qulanoınaq»(2009), «Arqatirek»(2010), «Naýryzbaı»(2011), «Tý»(2012), «Saraıymnan shyqqan sóz»(2014), «Darıǵa, dáýren»(2018), t.b. kitaptary jaryq kórdi.
