ەربول مانديبەك، ۇسىنىسى ماندىرەك...
ەموتسياعا كوپ بەرىلە بەرمەيتىندىكتەن، ويباي قولدايمىز نەمەسە قولدامايمىز دەپ بىت-شىت بولىپ، قولعا نايزا الىپ لاگەرگە ءبولىنىپ كەتەتىندەر قاتارىندا جوقپىن. تەك فاكتىلەردى سارالاساق، كوپ نارسەنى بىلاي-اق بولجاۋعا بولادى. قازىر ەرتەگى سياقتى ەستىلەر، بىراق الداعى 5-7 جىلدا مەملەكەتتىك باققا قاتىستى ەربول قويىپ وتىرعان ماسەلەلەر جوعارعى بيلىك تاراپىنان تاپسىرما رەتىندە ءتۇسىپ، تاريحتا "اقپاراتتىق سالا رەفورماسى" رەتىندە قالادى. بۇل جولدا ەربول جالعىز ەمەس. الەكساندر اكسيۋتيتس جەتەكشىلىك ەتەتىن مەديا توپ تا قازىر سالالىق مەنەدجەرلەر باعدارلاماسى اياسىندا رەفورمالار ۇسىنىپ، پرەمەر-ءمينيستردىڭ باتاسىن الىپ ۇلگەردى.
تەلەۆيزيا - ءبىزدىڭ باعىمىز بەن سورىمىز. كورشى رەسەي تەلەۆيزيادان مىقتى ساياسي قۇرال جاساي الدى. ءپۋتيندى پرەزيدەنت قىلعان تەلەۆيزيا جانە "زاموچيم ۆ سورتيرە" ءسوزى. رەسەي تەلەۆيزيانى گازپرومنىڭ كۇشىمەن تەك وسى ىقپالى ءۇشىن ۇستاپ وتىر. قاي كۇنى رەسەي جاشىگى ىقپالدان ايرىلادى، سول كۇنى ول بۇكىل مەملەكەتتىك قارجىنان دا ايرىلادى.
ءبىز ولاي ىستەي المادىق. بىزدەگى تەلەۆيزيا ءاۋ باستان ىقپالسىز بولدى. سەبەبى بىزدە تەلەۆيزياعا ەشقاشان ساياسي زاكازدار بەرىلمەگەن بولاتىن. تەلەكيللەرلەر، راحات اليەۆتىڭ ءبىر-ەكى ءجۇرىسىن ەسەپتەمەسەك تەلەسوعىستار دا بولمادى. ءدال سول كەزدە الەمدەگى ترەند ينتەرنەتكە كەتتى دە، قازاق تەلەۆيزياسى بارىنەن ايرىلىپ، رۋچكاسى جوق اۋىر شابادان بولدى دا قالدى.
قازىر تەلەۆيزياعا قارسى تۇرعان، جويامىن دەپ قاتەر توندىرگەن ۇلكەن ەكى فاكتور بار:
ا) تەلەۆيدەنيە قىمبات. تەلەارنانى ۇستاپ تۇرۋ، جۇمىسىن جۇرگىزۋ وتە قىمبات. 3 ۇلكەن شىعىسى بار: ەفيرلىك سيگنال، وپەراتسيالىق شىعىن جانە قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭبەكاقىسى.
ب) تيىمدىلىگىن ناقتى ەسەپتەۋ مۇمكىن بولماي وتىر. ەفير - ول اۋا، پيپلمەتر - ول يلليۋزيا. ءدال قازىر، وسى پوستتى وقىپ وتىرعان سەكۋندتا قازاقستاندا قانشا ادام تەلەۆيزور قاراپ وتىر؟ كىم ايتا الادى؟ ەشكىم ايتا المايدى. سەبەبى ەسەپتەي المايسىڭ. "قۇرتىلعان تەڭگە/الىنعان يدەولوگيالىق ەففەكت" فورمۋلاسى جۇمىس ىستەمەيدى.
2020 جىلى ءبىز داعدارىستا وتىرمىز. العاشقى جارتى جىلدا جالپى ىشكى ءونىم 1,8%-عا قىسقاردى. ەكونوميكا وسى جىلى 3-4 پايىز جوعالتۋى مۇمكىن. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ءىشى پىسقاننان بايتەرەك پەن قازاگرونى بىرىكتىرىپ جاتقان جوق. ەل كوۆيدپەن كۇرەسكە كوپ اقشا جۇمسادى. سوندىقتان تيىمدىلىگى كوزگە كورىنبەيتىن، ال شىعىنى كوپ دۇنيەلەر قىسقاراتىن بولادى. جانە بۇل پروتسەسس ەرتەڭ بە، الدە ونىڭ ارعى كۇنى مە، ءبارىبىر مەملەكەتتىك تەلەارنالارعا دا كەلەدى.
سوندىقتان قازاق تەلەۆيزياسىنا تەز ارادا ءوز تيىمدىلىگىن دالەلدەۋ كەرەك. ونىڭ قازىر مەنىڭ باسىما كەلگەن جولدارى:
ا) ءبىر ءوزى ون ادامنىڭ جۇمىسىن ىستەي الاتىن، قايراتى مەن ميى بار ماماندار تاۋىپ الۋ. سوندا 100 ادامدى قىسقارتىپ، تەك ون ادام قالدىرۋعا بولادى.
ب) لايۆ فورماتىنا كوشۋ. ءار جۋرناليسكە كۇن سايىن كەم دەگەندە 30 مينۋت ەفيرلىك ۋاقىت ءبولىنىپ بەرىلەدى. سول ۋاقىتتا ءتىلشى ءوز تەلەفونىنان تىكەلەي ەفيرگە شىعىپ، حالىق نازارىن ۇستاپ وتىراتىن وقيعا ورنىنان اۆتورلىق رەپورتاجدارىن بەرۋ كەرەك. بۇل دايىن فورمات، ەش قيىندىعى جوق. ازاتتىق راديوسى كوپ جىلدان بەرى قولدانىپ كەلەدى.
ۆ) سەتەتسەنتريكالىق ءموبيلدى تەلەۆيزيا. ۇلكەن تەلەكەشەندەردەن كەتۋ. كەڭسە شىعىندارىن قىسقارتۋ. جۋرناليستەرگە وفيسكە كەلىپ قاجەتى جوق. ساموكات پەن روۋتەر الىپ بەرىپ، ۇيىنە جىبەرۋ كەرەك. سوندا ستۋديانىڭ دا، ءوفيستىڭ دە، قاپتاعان ماشينالاردىڭ دا كەرەگى جوق. شىعىن ءدال وسى كەزدە 60 پايىزعا بىردەن قىسقارادى.
گ) ادەمى كارتينادان كەتۋ. قازىر ادەمى قويىلعان سۆەت، ۇلكەن ستۋديامەن ەشكىمدى تاڭ قالدىرمايسىز. ودان كورى ەكشننىڭ ىقپالى مىقتى. تەلەفونمەن تۇسىرىلگەن ۆيدەونىڭ تيىمدىلىگى ارتىپ وتىر.
د) تەلەسچەتچيك بويىنشا تەز ارادا بىردەڭە ويلاپ تابۋ. بارىمىزگە جاپپاي شاعىن پيپلمەترلەر قويا ما، الدە كۇندە جالپىحالىقتىق ساۋالناما جۇرگىزە مە، بىراق قانشا ادامنىڭ مەملەكەتتىك تەلەارنانى كەم دەگەندە كۇنىنە ءبىر رەت قارايتىنىن انىقتاپ الۋ كەرەك. اقشا دا سوعان ساي بولىنەتىن بولادى. مىسالى، "1 ادام/200 تەڭگە" فورمۋلاسىن قولدانا الامىز. ءبىر قازاقستان ازاماتىنا مەملەكەتتىك ساياساتتى جەتكىزۋ پرايسى ايىنا 200 تەڭگە دەپ بەكىتىلەدى. تەلەۆيزيانى وتكەن ايدا 5 ملن ادامنىڭ قاراعانى دالەلدەنسە، وندا كەلەسى ايدىڭ باسىندا مەملەكەت 1 ميلليارد تەڭگە اۋدارادى. قانشا ادام كوردى، سونشا تولەيدى. بۇل ناعىز ادىلەتتى فورمۋلا.
ە) Z, A (زەت، الفا) بۋىندارىمەن جۇمىس ىستەۋ. قازاق تەلەۆيزياسىنىڭ ەندىگى تاعدىرى Z, A بۋىندارىنىڭ قولىندا. ال ولار تەلەديداردى مۇلدە كورمەيدى. ولار يۋتۋبپەن بىرگە تۋعان. الفا ءتىپتى تسيفروۆوي بۋىن. ولاردان يۋتۋب پەن فەيسبۋكتىڭ ءوزى قورقادى.
ءبىزدىڭ، ميللەنيالدار (ۋ) بۋىنىنىڭ ەڭ جاسى وتىزعا كەلىپ قالدى. ءبىز ەندى بار-جوعى 10-15 جىل بويى نەگىزگى اۋديتوريا ستاتۋسىن ۇستاي الامىز، بىراق ودان كەيىن ارەنادان كەتەمىز.
تەلەۆيزيانىڭ بولاشاعى ايقىن ەمەس. ونى ءولتىرۋ مەن ءوسىرۋ ءوز قولىمىزدا.
ا) ءوسىرۋ. رەفورمالار جولىمەن ءوزىن-ءوزى اقتايتىن، ءتيىمدى تەلەۆيزيا جاساۋ.
ب) ءولتىرۋ. ەشتەڭەنى وزگەرتپەۋ. جاڭا ترەندتەردى قابىلداماۋ. مۇناي بىتكەنشە اقشانى شاشا بەرۋ.
ءسىز قاي جولدى تاڭدايسىز؟ كوممەنتاري جازىڭىز، لايك باسىڭىز!
ايبار ولجاەۆتىڭ جازباسىنان
