تاياۋدا بىرقاتار قازاق سايتتارىندا ورىس ساياساتكەرى جيرينوۆسكيدىڭ جانايقايى تۋرالى اقپارات جاريالانىپ، بۇل تاقىرىپ اجەپتاۋىر ۇلكەن تالقىعا تۇسكەن ەدى. «كوپ سويلەي بەرەتىن» جيرينوۆسكي بۇل جولى نە ايتتى ەكەن دەپ ۆيدەوسىن قاراپ شىقتىق.
رەسەيلىك ساياساتكەر جيرينوۆسكي «ەگەر تۇران ەلدەرى تۇتاس كۇشكە اينالسا، رەسەيدىڭ بىتكەنى» دەگەنگە ساياتىن ويىن ايتادى. ايتسە دە، مۇنى ول تاياۋدا ەمەس، بىلتىر ايتقان ەكەن. سونىمەن قاتار جيرينوۆسكي وسى تاقىلەتتەس ويىن سوڭعى بەس جىل ىشىندە بىرنەشە رەت ايتقان. قوش،سونىمەن جيرينوۆسكي نە دەيدى؟
تۇركىتەكتەس حالىقتار بىرىكسە، ورىستىڭ كۇنى بىتكەنى مە؟
«قازىرگى تاڭدا تۇركيانىڭ ارمياسى – ناتو بلوگىنداعى ميلليونداعان ساربازى بار ەڭ قۋاتتى اسكەري كۇش. ال سالىستىرساق، گەرمانيادا، مىسالى، 300 مىڭدىق قانا اسكەر بار. بۇل دەگەنىڭىز، ەندىگى جەردە نەمىستەر سولداتتار ەمەس دەگەن ءسوز. ناتو-نىڭ قۇرلىقتىق اسكەري كۇشتەرىنىڭ نەگىزىن تۇرىك ساربازدارى قۇرايدى بۇگىندە. ال الداعى 30 جىلدا تۇرىكتىڭ سانى 150 ميلليون بولادى. ءبىز تەك 100 ميلليون بولامىز. اناۋ يراننىڭ حالقى دا 150 ميلليونعا جەتەدى. اۋعانستان مەن پاكىستان، ءتىپتى 200 ميلليون ادام بولادى. 500 ميلليوننان استام حالقى بار وتە ءىرى يسلام مەملەكەتى بۇل. ءبىر ءدىندى ۇستاناتىن 500 ميلليون حالىق! بۇل دەگەن باياعى سوۆەتتىك يدەولوگيا ەمەس، لەنين مەن ماركستىڭ پورترەتىن ءىلىپ قوياتىن. بۇل – تالاي عاسىرلىق ءدىن. ولار بىرىگىپ السا، ارمەنيانى جۇتا سالادى.
ارمەنيانى ازىربايجانعا قوسىپ بەرەدى، كەرەك بولسا. يرانمەن بىرىگىپ، ورتالىق ازياعا باسا-كوكتەپ كىرەدى، تۇران دەگەن ۇلى تۇرىك مەملەكەتىن قۇرادى. تۇسىنىڭىزدەر، ولاردىڭ ءبارى بىزگە، ورىسقا قارسى قۋانا-قۋانا بىرىگەدى. ويتكەنى ءبىز حريستيان دىنىندەمىز. ولاردىڭ ءبارى مۇسىلمان. ولاردى بىرىكتىرەتىن ورتاق ءتىلى بار،ورتاق ءدىنى بار. تۇرىكتىڭ ءتىلى دەگەنىمىز – ءازىربايجاندار، تۇرىكمەندەر، وزبەك، قىرعىز بەن قازاقتار، تاتار مەن باشقۇرت. ول جاقتا ورىسشا كىم سويلەيدى؟» – دەپ بايبالام سالعان جيرينوۆسكي الداعى 30 جىلدا ورىس حالقى باياعىداي مۇسىلماندارعا باعىنىپ، تۇران مەملەكەتىنىڭ بودانىنا ۇشىرايدى دەپ قورقىنىشىن جاسىرمايدى.
ادەبيەتىمىز، مادەنيەتىمىز ورتاق ەلمىز
جيرينوۆسكيدىڭ بۇل ايتقاندارىنا قاتىستى تۇران ەلدەرىنىڭ بىرنەشە ازاماتىنىڭ پىكىرىن سۇراپ بىلدىك. تۇركيانىڭ قايسەري قالاسىنىڭ تۇرعىنى، تۇركى حالىقتارىنىڭ ادەبيەتىن، ماتەنيەتىن، تاريحىن تەرەڭ زەرتتەپ جۇرگەن ياشار ەردAمار: «جيرينوۆسكيدىڭ قورقىنىشى بەكەر ەمەس. تۇركىتەكتەس حالىقتاردىڭ بۇگىن بولماسا، ەرتەڭ ءبىر جۇدىرىققا اينالاتىنى ءسوزسىز. تۇركىلەردىڭ بىرىگۋى تەك ورىستارعا عانا ەمەس، باسقالار ءۇشىن دە قاۋىپتى. الايدا، ءدال قازىرگى ۋاقىتتا تۇركىلەردىڭ اراسىن مىڭداعان جىلدىق تاريح ءبولىپ تۇر. ءبىز ورتاق ادەبيەتىمىزدەن، مادەنيەتىمىزدەن الىستاپ قالدىق. سول ءۇشىن تۇران حالقى ەڭ الدىمەن ادەبيەتىن، مادەنيەتىن ورتاق ەتۋگە ءتيىس»، -دەگەن پىكىردە.
الىپ ەلگە اينالۋعا ۇلەس قوسۋدى ءاربىرىمىز وزىمىزدەن باستاۋىمىز كەرەك
«تۇران الەمى بولماق كەرەك بىزگە. ەگەر وزگە الپاۋىت ەلدەردى وزىمىزبەن ساناسسىن دەسەك، بىزگە بىرىگۋ كەرەك! مەنىڭشە، ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن تۇران الەمىن ۇزدىكسىز دارىپتەۋگە ءتيىسپىز. قازىرگى ۇرپاققا تۇراننىڭ ۇرپاعىمىن دەپ ماقتانا، مارقايا ايتاتىن سەزىمدى ساناسىنا ەگۋىمىز قاجەت. ال ول ءۇشىن وتكەن تاريحىمىزداعى بابالارىمىزدىڭ ۇلى ەرلىكتەرى جاستارىمىزعا ۇلگى بولۋعا ءتيىس. وتكەنىنە ماقتاناتىن ۇرپاق ەرتەڭىنە دە سەنىمدى بولادى. تۇراننىڭ ۇرپاعىمىن دەپ مارقايۋدى اۋقىمدى دەڭگەيگە جەتكىزۋ ءۇشىن، ءاربىرىمىز ەڭ الدىمەن ءوز وتباسىمىزدا وسى ماسەلەنى قولعا العانىمىز ءجون. ماسەلەن، ءسىز ۇيىڭىزدە بالاڭىزعا «سەن تۇران دەگەن ۇلى ەلدىڭ ۇرپاعىسىڭ! سەن الەم ەلدەرىنىڭ تىزەسىن قالتىراتقان مەملەكەتتىڭ بۇگىنگى ءبىر بولشەگىسىڭ! قازاق قانا ەمەس، قىرعىز، تۇرىك، وزبەك، ءازىربايجان، تاتار، باشقۇرت حالقى دا سەنىڭ باۋىرلارىڭ. سەنىڭ ەڭ جاقىن باۋىرلارىڭ!» دەگەن تۇسىنىكتى سىڭىرسەڭىز، ول بالا ءتۇبى ءوز تۇركىلەرىن تابادى. سوندىقتان تۇران الىپ مەملەكەتىنە اينالۋ ءاربىر تۇركىنىڭ وتباسىنان باستالۋعا ءتيىس»،- دەيدى باۋىرىمىز، انكارالىق ۇستاز يلحان دەدە.
تۇران حالقىن بىرىكتىرەتىن كۇش - لاتىن تاڭباسى
«جيرينوۆسكي دۇرىس ايتادى. ءبىز تۇركى الەمى بىرىكسەك، الىنباس قامالعا اينالامىز. ول ءۇشىن كوپ دۇنيەنى ىسكە اسىرۋىمىز كەرەك. مىسالى، تۇركىتەكتەس حالىقتاردىڭ ءوزارا كەلىسىمىن جاساۋ قاجەت. بۇل كەلىسىمدى ءاربىرىمىز تۇسىنە الۋ ءۇشىن ورتاق ءتىلىمىز بولعانى ءجون. بىزدە سول ورتاق ءتىل بار. الايدا ءبىرىمىزدى ءبىرىمىز ءتۇسىنۋ ءۇشىن ورتاق ءالىپبيدىڭ بولعانى ەڭ باستى ماسەلە. تۇركى حالىقتارىنىڭ بارلىعى لاتىن تاڭباسىنا وتسە، مىنە ءبىزدى بىرىكتىرەتىن ەڭ ۇلى كۇش وسى! مەن قازاقشا، وزبەكشە، قىرعىزشا ت.ب تۇركى تىلىندەگى سوزدەردى وڭاي تۇسىنەمىن. الايدا وقي المايمىن. سەبەبى، بۇرىنعى كسرو قۇرامىندا بولعان ءبىزدىڭ باۋىرلارىمىزدىڭ كوبىسى كيريليتسا ۇلگىسىندە جازىپ، وقيدى. قازاق باۋىرلارىمىز كوپتەن بەرى لاتىن تاڭباسىنا ءوتۋ تۋرالى ايتۋدا. وكىنىشكە قاراي، وسى ماسەلە ءالى كۇنگە دەيىن تۇبەگەيلى جۇزەگە اسىرىلمادى. بىزگە كوكتۇرىكتىڭ ءالىپبيىن قولدانۋدى قولعا الۋ كەرەك»، -دەيدى تۇرىك باۋىرىمىز زەكايى سەنتۇرىك.
تۇران حالقىن ورتاق قانى بىرىكتىرەدى
«تۇران مەملەكەتى قۇرىلادى تۇبىندە. بۇل شىندىق. الايدا بۇل الىپ مەملەكەتتى قۇرامىز دەيتىن كەيبىرەۋلەر قاتە پىكىر ايتىپ ءجۇر. يسلام ءدىنى اياسىندا قۇرۋدى ايتادى. بۇل ۇلكەن قاتەلىك دەر ەدىم. سەبەبى، ءدىني ۇستانىم وزگەرمەلى قۇبىلىس. ونىڭ ۇستىنە قازىردىڭ وزىندە يسلام ءدىنىنىڭ ءوزى پالەن تارماققا ءبولىنىپ، جىكتەلىپ كەتتى. سوندىقتان تۇران حالقىن بىرىكتىرەتىن ءبىر عانا نارسە بار دەپ سانايمىن. ول ءبارىمىزدىڭ بويىمىزدا قۋالاي اققان قان. ءبىز قانى ءبىر حالىقپىز» دەگەن قۇرتجەبە نويان قازىرگى تۇركىتەكتەس ەلدەردى باسقارىپ وتىرعان كەيبىر باسشىلاردىڭ بۇيرەگى يسلامعا بۇرۋىنىڭ سالدارىنان تۇران مەملەكەتىنىڭ ىرگەتاسىن قالاۋ كەشەۋىلدەپ جاتقانىن العا تارتادى.
جالپى،جيرينوۆسكي ايتقاندارىنا جۇرت اسا نازار سالا قويمايتىن ساياساتكەر. دەسەك تە، مىنا بايبالامى ورىس حالقىنان گورى تۇركى حالقىنا ۇران تاستاپ، بىرىگىڭدەر دەپ تۇرعانداي. ونىڭ قاۋىپتەنۋى دە، الداعى وتىز جىلدىققا جاساعان بولجامى دا بوس ەمەس. ەگەر تۇران ەلدەرى بىرىگىپ، ءبىر كۇشكە اينالسا، رەسەي تۇگىلى «مەنمىن» دەگەن وزگە الپاۋىت ەلدەردى دە ىقتىراتىنى انىق.
مەرۋەرت حۋساينوۆا،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى.
