ادام ءومىرىنىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگىن ۇيقىمەن وتكىزەدى. ددسۇ ەرەسەكتەرگە تاۋلىگىنە 7 ساعات، ال 5 جاسقا دەيىنگى بالالارعا 10-12 ساعات ۇيىقتاۋ كەرەك ەكەندىگىن ايتادى. ۇيقى تەك سانعا عانا ەمەس، ساپاعا دا تاۋەلدى. ۇيقىنىڭ دۇرىس بولۋىنا ادامنىڭ الەۋمەتتىك مارتەبەسى دە اسەر ەتەدى. امەريكالىق عالىمداردىڭ زەرتتەۋى بويىنشا ادام نەعۇرلىم كوبىرەك اقشا تاپسا، سوعۇرلىم ۇيقىسى تىنىش بولادى ەكەن.
اقش-تىڭ زەرتتەۋشى عالىمدارى 2011-2014 جىلدار ارالىعىندا 140 مىڭعا جۋىق ەرەسەكتەرمەن سۇحباتتاسىپ، ەلدەگى ورتاشا دەڭگەيدەن جوعارى تابىسى بار ادامداردىڭ 66,6%-ى تاۋلىگىنە 7-8 ساعات ۇيىقتاعانىن انىقتادى. سونىمەن قاتار، ورتاشا نەمەسە ورتاشا تابىستان تومەن تۇراتىن ادامداردىڭ تەك 55%-ىندا ۇيقىمەن پروبلەما جوق دەيدى.
ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، ادام ۇيقىسىنىڭ تىنىش بولۋىنا جاتىن ورىننىڭ جاعدايى دا اسەر ەتەدى. ول دا تابىسقا بايلانىستى. تابىسى جوعارى ادامدار جاتىن بولمەسىن ورتوپەديالىق ءتوسەنىشپەن, ىڭعايلى جاستىقشالارمەن, ىلعالداندىرعىشپەن جانە جەلدەتكىشپەن قامتاماسىز ەتە الادى. كەدەي حالىق ءۇشىن بۇل جاعداي ارتىق شىعىن بولىپ كورىنەدى.
الەۋمەتتىك مارتەبەدەن باسقا، ۇيقىعا اسەر ەتەتىن باسقا دا فاكتورلار بار: قورشاعان ورتانىڭ جاعدايى، ەكولوگيا، شۋ جانە تەمپەراتۋرا. الكوگول، تىيىم سالىنعان پسيحوتروپتىق زاتتاردى تۇتىنۋ، تاماق راتسيونىندا ارتىق كوفەين پايدالانۋ ۇيقىنىڭ ساپاسىنا تەرىس اسەر ەتەدى.
ماماندار سالاۋاتتى ۇيقى تەك اعزانىڭ قىزمەتىنە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن دا ارتتىراتىنىن ەسكە سالادى.
دۇرىس ۇيقىنىڭ ادام ءۇشىن ماڭىزى قانداي؟
بازەل ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بيولوگيا ورتالىعىنداعى ۇيقىنى زەرتتەۋشى عالىم كريستەن بليۋم: «ۇيقى – بۇل تاماق، سۋ جانە تىنىس الۋ سياقتى بارلىق جانۋارلاردىڭ نەگىزگى قاجەتتىلىكتەرىنىڭ ءبىرى. ادام، ەڭ الدىمەن، جانۋار. وكىنىشكە وراي، قازىرگى قوعامدا كوپ ادام دۇرىس ۇيىقتاۋدى ەلەمەي جۇرە بەرەدى. ددسۇ ۇسىنعانداي 7-9 ساعاتتى دەمالۋعا ارنامايدى. الەم حالقىنىڭ شامامەن 30%-ى ۇيقىنىڭ ناشارلىعىنان زارداپ شەگەدى»،-دەيدى.
تۇنگى ۇيقىنىڭ قانداي پايداسى بار؟
ۇيقى ومىرلىك ماقساتتارعا جەتۋگە كومەكتەسەدى. ەگەر جانۋارلار بىرنەشە اپتا بويى ۇيىقتاماسا، يممۋنيتەتتى السىرەپ, ميدىڭ قالىپتى جۇمىسى توقتاپ، جۇيكە جۇيەسى السىرەپ، سوڭى ولىمگە اكەلەدى. ۇيقى سونداي-اق، ەنەرگەتيكالىق بالانستى ساقتاۋعا دا كومەكتەسەدى. تەك ۇيقىنىڭ كەزىندە ادامنىڭ جادى تولىق جۇمىس ىستەپ، جاڭا ءبىلىم مەڭگەرۋگە جول اشىلادى.
ۇيقى قانداي پروتسەسس?
ۇيقى ەكى پروتسەسپەن رەتتەلەدى: بۇل پروتسەستەر كۇندىز سەرگەك ءجۇرۋ مەن تۇندە دەمالۋدى قامتاماسىز ەتەدى. ءبىرىنشى پروتسەسس "تسيركاديا" دەپ اتالادى، ول شامامەن 24 ساعات سايىن قايتا باستالادى. ەكىنشى پروتسەسس "گومەوستاتيكالىق" دەپ اتالادى جانە قاشان ۇيىقتاۋعا بولاتىندىعىن تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى. "گومەوستاتيكالىق" پروتسەسس ءبىزدىڭ دەنەمىزدى ءار ءتۇن سايىن زاريادتاۋدى قاجەت ەتەتىن اككۋمۋلياتورگە ۇقسايدى. كەشكە، "تسيركاديالىق" جانە "گومەوستاتيكالىق" پروتسەستەر ءبىر نۇكتەگە توعىسقاندا, ءبىز شارشاپ، ۇيقىمىز كەلەدى. بۇل پروتسەستى ءبىز باقىلاي المايمىز، اعزا مۇنى ءبىز ءۇشىن ءوزى جاسايدى.
ۇيقىنىڭ ساپاسىن قالاي جاقسارتۋعا بولادى؟
- كۇندەلىكتى ءبىر ۋاقىتتا ۇيىقتاپ، ءبىر ۋاقىتتا تۇرۋعا داعدىلانىڭىز;
- ۇيىقتار الدىندا تەلەفونعا "جابىسپاڭىز";
- ويانعاننان كەيىن بىردەن تۇرىپ كەتىڭىز;
- دەمالىس كۇندەرى دە ەرتە تۇرۋعا تىرىسىڭىز;
- ۇيىقتايتىن جەرىڭىزدى تولىق قاراڭعىلاڭىز;
- كوفەين كولەمىن ازايتىڭىز;
- ۇيىقتار الدىن تويىپ تاماقتانباڭىز جانە سپورتپەن اينالىسپاڭىز;
- جاتىن بولمەڭىزدى جەلدەتىپ الىڭىز.
ايجان پەردەبەكقىزى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
