بىرەر كۇن بۇرىن عانا دونورلىق، «اناتوميالىق سىي»، ياعني ءمايىتتىڭ ساۋ ورگاندارىن الۋ تۋرالى زاڭعا پرەزيدەنت قول قويعانىن جازىپ ەدىك. ماقالا الەۋمەتتىك جەلىگە جاريالانعان ساتتە-اق، دونورلىققا قارسى ادامدار پىكىرىن قارشا بوراتتى. ەرىنبەي وقىپ شىعىپ، تۇسىنگەنىمىز، الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلاردىڭ باسىم بولىگى ءوز ورگانىن بەرۋگە تۇبەگەيلى قارسى. ايتسە دە، ماسەلەنىڭ ەكىنشى جاعىنا دا ءمان بەرۋگە ءتيىس ەمەسپىز بە؟ وسىعان بايلانىستى بىزگە ارنايى حابارلاسىپ، پىكىرىن بىلدىرگەن ازاماتتاردىڭ دا ايتقانىن ۇسىنۋدى جانە تاقىرىپقا قايتا اينالىپ سوعۋدى جون سانادىق.
دارىگەرلەرىمىز اقشا ءۇشىن ورگان ساۋدالاپ كەتپەسىن
ازامات بەكتەمىر، مۇعالىم: «جالپى، دونورلىق تاقىرىبىندا اشىق پىكىر ءبىلدىرىپ، وسى ماسەلەنى قولداعان مينيستر ءبىرتانوۆ ەدى. سودان بولسا كەرەك، سىنعا دا كوپ ۇشىراعاندار قاتارىندا دا وسى مينيستر بار. جۇرت نەگە وسى ورگانىن بەرۋ تاقىرىبى ءسوز بولا قالسا، شۋىلداسىپ، قارسى شىعادى؟ سەبەبى، بارلىق سالاسىن جەمقورلىق جايلاعان قازاقستاندا دونورلىق «قارا بازارعا» اينالىپ كەتۋىنەن قورقادى. ءمايىتتىڭ ساۋ ورگانىن الۋ دەگەندى دە ءبىزدىڭ جۇرت باسقاشا تۇسىنەدى. اسا قاۋىپتى دەرتى بولماسا دا، قورقىنىشتى دياگنوز قويىپ، ساپ-ساۋ ادامدى ورگانى ءۇشىن و دۇنيەلىك ەتە سالۋدان تايىنبايتىن دارىگەرلەر ەلىمىزدە جوق ەمەس. مىنە، حالىقتى ۇرەيلەندىرەتىنى دە وسى. ويتكەنى دياگنوزدى دۇرىس قويماۋ سالدارىنان قانشاما ادام مۇگەدەككە اينالىپ، قانشاماسى دارىگەردىڭ قاتەلىگىنەن باقيلىققا اتتاندى، ءالى دە سولاي. نەگىزىنەن ءوز باسىم ەش قارسى ەمەسپىن دونور بولۋعا. ەگەر بارلىعى زاڭدى تۇردە جۇزەگە اسىرىلسا. قورىتا ايتقاندا، قازاقستاندىقتار وتاندىق دارىگەرلەرگە سەنبەيدى. پاندەميا كەزەڭىندە بۇل سەنىمسىزدىك بۇرىنعىسىنان دا بەكي تۇسكەنى شىندىق. مەنىڭشە، دونورلىق ەمەس، ازىرگە ءبىزدىڭ دارىگەرلەر دۇرىس دياگنوز قويۋدى مەڭگەرسە، ەرلىك بولار ەدى. سودان كەيىن عانا دونورلىقتى ءسوز ەتسە، جاراسار ەدى. بارىنەن بۇرىن ادام ورگانىن ساۋدالاپ كەتپەسىن ءبىزدىڭ دارىگەرلەر دەڭىز».
دونور بولۋ، بولماۋ وسيەت حات قالدىرۋمەن بايلانىستى
باقىت ايتانۇلى، اسكەري قىزمەتكەر:«جاڭا زاڭنان كەيىن ەڭ الدىمەن، ۇيدەگى ءاربىرىمىز كوزىمىز تىرىدە ءبىر بىرىمىزدەن «اعزاڭدى بەرۋگە كەلىسەسىڭ بە؟» دەپ سۇراپ الۋىمىز كەرەك. وسىعان بايلانىستى دەنساۋلىق سالاسى ماماندارى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋى كەرەك. جالپى، ءوز باسىم ەش قارسى ەمەسپىن. ويتكەنى، ولگەن سوڭ تىرشىلىكسىز قالعان ورگانىڭ توپىراقتا شىرىگەنشە، الدەكىمگە كومەگى ءتيىپ، ءومىرىن ۇزارتسا، كەرەمەت ەمەس پە؟! ارينە، ءبىزدىڭ قوعام بۇعان دايىن ەمەس. ەڭ ءبىرىنشى حالىقتىڭ ءدىني تۇسىنىگى ۇلكەن كەدەرگى بولارى ءسوزسىز. وسى ماقالاڭىز شىققان سوڭ، بايقارسىز، دونورلىققا قارسى توپتىڭ باسىم بولىگى دىنشىلدەر بولادى. دىندە ءمايىتتىڭ ون ەكى مۇشەسى ساۋ توپىراققا بەرىلۋى كەرەك دەپ سانايدى دىنشىلدەر».
ۇسەن قۋانىشەۆ، زاڭ فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتى:«قارسى بول نە، بولما نە، ءبىزدىڭ دارىگەرلەر ءمايىت قولىنا تۇسكەن سوڭ، ءبارىبىر وزدەرى شەشەدى عوي، نە ىستەيتىنىن. سوندىقتان ساۋ كەزىڭدە «قارسىمىن» دەگەن وسيەت حاتىن جازىپ قويۋ قاجەت. زاڭ بويىنشا وسيەت حاتى بار مايىتكە ەشتەڭە ىستەي المايدى. بۇعان پروبلەما دەپ قاراۋدىڭ قاجەتى جوق. وسيەت حاتىڭ با ما، ورگانىڭ وزىڭمەن كەتەدى».
ولگەن سوڭ وزگەگە ءومىر سىيلاۋدىڭ نەسى جامان؟
جانار تۇرسىءنالى، ەكونوميست: «اركىم ءوز باسىنا تۇسپەي، ەشتەڭەنى تۇسىنبەيدى عوي. قىزىم اۋىردى، اق قان دەرتىمەن. سۇيەك كەمىگى (كوستنىي موزگ) ءدال كەلەتىن دونوردى دۇنيەجۇزىلىك دونور بانكىنەن ارەڭ تاپتىق. ءوز تۋىستارىمىز دونور بولۋ بىلاي تۇرسىن، ۇركە قارادى. راسىن ايتسام، مەن دە ءوز باسىما تۇسپەسە، مۇندايدى بىلمەيدى ەكەنمىن. ءار ادام دونورلىققا سۇيەك كەمىگىن تاپسىرسا بولاتىنىن، ونىڭ مىڭداعان ادامنىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالاتىنىن دا باسىما تۇسكەندە ءبىلدىم. مەن كەز كەلگەن جاعدايدا، قاجەت بولسا، دونور بولۋعا دايىنمىن. ويتكەنى، وزگەگە ءومىر سىيلاۋدان اسقان ادامدىق بار ما؟»
اياۋلىم عابيتقىزى، ديزاينەر: «انام دونور بولاتىن بۇيرەكتى كۇتىپ توسەككە ءتورت جىل تاڭىلىپ جاتتى. ءار كۇن ۇمىتكە تولى ەدى. بۇگىن دونور تابىلادى، انام امان قالادى دەۋمەن ءتورت جىل قالاي وتكەنىن بايقامادىق. الايدا... دونور تابىلمادى. انام بار-جوعى قىرىق ءۇش جاسىندا قايتىس بولدى. قازىر ويلايمىن، سول كەزدە دونور تابىلعاندا، شەتەلدەن الۋعا زاڭدى رۇقسات بەرىلگەندە، اناشىم جانىمىزدا جۇرەر مە ەدى؟ انام قايتقاندا بەس جاستاعى ءسىڭلىمدى جەتەكتەپ جاپاندا جالعىز قالدىق. اكەمىز انامنان ءۇش جىل بۇرىن باقيلىق بولعان. قازىر ويلايمىن، اناما ساۋ بۇيرەكتى سالعاندا، ءبىز جەتىمدىك دەگەننىڭ تاقسىرەتىن تارتپاي، باسقا بالالارداي باقىتتى كۇن كەشەر مە ەدىك؟! ءبىزدىڭ حالىق ءالى دە بۇل تاقىرىپتى قىسقا قايىرادى. تەرەڭىنە ۇڭىلمەيدى. نە ءۇشىن ساۋ ورگانىن باسقاعا ءومىر ەتىپ سىيلاعىسى كەلمەيتىنىن ءتىپتى بىلمەيتىندەر دە بار. ايتەۋىر قارسى. تىرىسىندە ەمەس، مايىتكە اينالعان سوڭ، سەنىڭ ورگانىڭ قۇرت-قۇمىرسقانىڭ جەمىنە اينالاتىنىن ەمەس، الدەبىر ءدىني ۇعىمدارعا سۇيەنىپ، قيسىنسىز نارسەنى كولدەنەڭ تارتادى. جىل سايىن ارنايى بارىپ، قان تاپسىرامىز ءسىڭلىم ەكەۋمىز. ازىرگە قولدان كەلەرى وسى عانا. ەگەر مايىتكە اينالسام، ساۋ ورگانىمدى السىن دەپ بۇل زاڭ شىققانشا-اق وسيەت حات جازىپ قويعانمىن».
P.S بىلتىرعى دەرەك بويىنشا: ەلىمىزدە 2 397 ادام بۇيرەگىن، 295 ازامات باۋىرىن، 102 ادام جۇرەگىن، 6 ادام وكپەسىن، 1 ادام وكپەسى مەن باۋىرىن اۋىستىرۋ ءۇشىن كەزەك كۇتىپ جاتىر ەكەن. بۇل ادامداردىڭ ىشىندە قانشاما بالا كوزى جاۋتاڭداپ جاتسا، ءولىپ كەتسە، ارتىندا قالاتىن بالاسىنا الاڭداعان اكە مەن انانىڭ كوكىرەگى قارس ايىرىلىپ، كۇرسىنىپ اۋرۋحانا كەرەۋەتىندە ءالسىز ۇمىتپەن ءار كۇنىن وتكىزىپ جاتىر. ورگانعا مۇقتاج جانداردىڭ ورنىنا ءوزىمىزدى قويىپ، ءبىر ساتكە ويلانىپ، ماسەلەگە ەكىنشى قىرىنان قاراپ كورگەن ارتىق بولماس، قالاي ويلايسىز، قۇرمەتتى وقىرمان؟
مەرۋەرت حۋساينوۆا،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
