«Máıittiń saý organyn topyraqta shiritkenshe, bir adamǵa ómir syılaǵan durys emes pe?»

4161
Adyrna.kz Telegram

Birer kún buryn ǵana donorlyq, «anatomııalyq syı», ıaǵnı máıittiń saý organdaryn alý týraly zańǵa prezıdent qol qoıǵanyn  jazyp edik. Maqala áleýmettik jelige jarııalanǵan sátte-aq, donorlyqqa qarsy adamdar pikirin  qarsha boratty. Erinbeı oqyp shyǵyp, túsingenimiz, áleýmettik jeli qoldanýshylardyń basym bóligi óz organyn berýge túbegeıli  qarsy. Áıtse de, máseleniń ekinshi jaǵyna da mán berýge tıis emespiz be? Osyǵan baılanysty bizge arnaıy habarlasyp, pikirin bildirgen azamattardyń da aıtqanyn  usynýdy jáne taqyrypqa qaıta aınalyp soǵýdy  jón sanadyq.

Dárigerlerimiz aqsha úshin organ saýdalap ketpesin

Azamat BEKTEMIR, muǵalim: «Jalpy, donorlyq taqyrybynda ashyq pikir bildirip, osy máseleni qoldaǵan mınıstr Birtanov edi. Sodan bolsa kerek, synǵa da kóp ushyraǵandar qatarynda da osy mınıstr bar. Jurt nege osy organyn berý taqyryby sóz bola qalsa, shýyldasyp, qarsy shyǵady? Sebebi, barlyq salasyn jemqorlyq jaılaǵan Qazaqstanda  donorlyq «qara bazarǵa» aınalyp ketýinen qorqady. Máıittiń saý organyn alý degendi de bizdiń jurt basqasha túsinedi. Asa qaýipti derti bolmasa da, qorqynyshty dıagnoz qoıyp, sap-saý adamdy organy úshin o dúnıelik ete salýdan taıynbaıtyn dárigerler elimizde joq emes. Mine, halyqty úreılendiretini de osy. Óıtkeni dıagnozdy durys qoımaý saldarynan qanshama adam múgedekke aınalyp, qanshamasy dárigerdiń qateliginen baqılyqqa attandy, áli de solaı. Negizinen óz basym esh qarsy emespin donor bolýǵa. Eger barlyǵy zańdy túrde júzege asyrylsa. Qoryta aıtqanda, qazaqstandyqtar otandyq dárigerlerge senbeıdi. Pandemııa kezeńinde bul senimsizdik burynǵysynan da bekı túskeni shyndyq. Menińshe, donorlyq emes, ázirge bizdiń dárigerler durys dıagnoz qoıýdy meńgerse, erlik bolar edi. Sodan keıin ǵana donorlyqty sóz etse, jarasar edi. Bárinen buryn adam organyn saýdalap ketpesin bizdiń dárigerler deńiz».

Donor bolý, bolmaý ósıet hat qaldyrýmen baılanysty

Baqyt AITANULY, áskerı qyzmetker:«Jańa zańnan keıin eń aldymen, úıdegi árbirimiz kózimiz tiride bir birimizden «aǵzańdy berýge kelisesiń be?» dep surap alýymyz kerek. Osyǵan baılanysty  densaýlyq salasy mamandary túsindirý jumystaryn júrgizýi kerek. Jalpy, óz basym esh qarsy emespin. Óıtkeni, ólgen soń tirshiliksiz qalǵan organyń topyraqta shirigenshe, áldekimge kómegi tıip, ómirin uzartsa, keremet emes pe?! Árıne, bizdiń qoǵam buǵan daıyn emes. Eń birinshi halyqtyń dinı túsinigi úlken kedergi bolary sózsiz. Osy maqalańyz shyqqan soń, baıqarsyz, donorlyqqa qarsy toptyń basym bóligi dinshilder bolady. Dinde máıittiń on eki múshesi saý topyraqqa berilýi kerek dep sanaıdy dinshilder».

Úsen QÝANYShEV, zań fakýltetiniń stýdenti:«Qarsy bol ne, bolma ne, bizdiń dárigerler máıit qolyna túsken soń, báribir ózderi sheshedi ǵoı, ne isteıtinin. Sondyqtan saý kezińde «qarsymyn» degen ósıet hatyn jazyp qoıý qajet. Zań boıynsha ósıet haty bar máıitke eshteńe isteı almaıdy. Buǵan problema dep qaraýdyń qajeti joq. Ósıet hatyń ba ma, organyń ózińmen ketedi».

Ólgen soń ózgege ómir syılaýdyń nesi jaman?

Janar TURSYNÁLI, ekonomıst: «Árkim óz basyna túspeı, eshteńeni túsinbeıdi ǵoı. Qyzym aýyrdy, aq qan dertimen. Súıek kemigi (kostnyı mozg)  dál keletin donordy dúnıejúzilik donor bankinen áreń taptyq. Óz týystarymyz donor bolý bylaı tursyn, úrke qarady. Rasyn aıtsam, men de óz basyma túspese, mundaıdy bilmeıdi ekenmin. Ár adam donorlyqqa súıek kemigin tapsyrsa bolatynyn, onyń myńdaǵan adamnyń ómirin saqtap qalatynyn da basyma túskende bildim. Men kez kelgen jaǵdaıda, qajet bolsa, donor bolýǵa daıynmyn. Óıtkeni, ózgege ómir syılaýdan asqan adamdyq bar ma?»

Aıaýlym ǴABITQYZY, dızaıner: «Anam donor bolatyn búırekti kútip tósekke tórt jyl tańylyp jatty. Ár kún úmitke toly edi. Búgin donor tabylady, anam aman qalady deýmen tórt jyl qalaı ótkenin baıqamadyq. Alaıda... donor tabylmady. Anam bar-joǵy qyryq úsh jasynda qaıtys boldy. Qazir oılaımyn, sol kezde donor tabylǵanda, shetelden alýǵa zańdy ruqsat berilgende, anashym janymyzda júrer me edi? Anam qaıtqanda bes jastaǵy sińlimdi jetektep japanda jalǵyz qaldyq. Ákemiz anamnan úsh jyl buryn baqılyq bolǵan. Qazir oılaımyn, anama saý búırekti salǵanda, biz jetimdik degenniń taqsiretin tartpaı, basqa balalardaı baqytty kún kesher me edik?! Bizdiń halyq áli de bul taqyrypty qysqa qaıyrady. Tereńine úńilmeıdi. Ne úshin saý organyn basqaǵa ómir etip syılaǵysy kelmeıtinin tipti bilmeıtinder de bar. Áıteýir qarsy. Tirisinde emes, máıitke aınalǵan soń, seniń organyń qurt-qumyrsqanyń jemine aınalatynyn emes, áldebir dinı uǵymdarǵa súıenip, qısynsyz nárseni kóldeneń tartady. Jyl saıyn arnaıy baryp, qan tapsyramyz sińlim ekeýmiz. Ázirge qoldan keleri osy ǵana. Eger máıitke aınalsam, saý organymdy  alsyn dep bul zań shyqqansha-aq ósıet hat jazyp qoıǵanmyn».

P.S Byltyrǵy derek boıynsha: eli­miz­de 2 397 adam búıregin, 295 azamat baýyryn, 102 adam júregin, 6 adam ókpesin, 1 adam ókpesi men baýyryn aýystyrý úshin kezek kútip jatyr eken. Bul adamdardyń ishinde qanshama bala kózi jaýtańdap jatsa, ólip ketse, artynda qalatyn balasyna alańdaǵan áke men ananyń kókiregi qars aıyrylyp, kúrsinip aýrýhana kereýetinde álsiz úmitpen ár kúnin ótkizip jatyr. Organǵa muqtaj jandardyń ornyna ózimizdi qoıyp, bir sátke oılanyp, máselege ekinshi qyrynan qarap kórgen artyq bolmas, qalaı oılaısyz, qurmetti oqyrman? 

 

Merýert HÝSAINOVA,

«Adyrna» ulttyq portaly.

Pikirler