مەن كىسى تانىسام، قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ قولى تازا ادام. حارامنان مال جيىپ، توبىردان توپ قۇرىپ، يمان سەنىمىن، ابىروي بەدەلىن لاس دۇنيەگە ايىرباستاعان ادام ول ەمەس.
ايتاققا ەرىپ، اينالا شاۋىپ، ويقاستاپ كەتكەن كەزىن دە كورگەن جوقپىز. شىنىمىزدى ايتالىقشى، قازاقستاننىڭ جاڭا تاريحىندا بيلىككە ارالاسقانداردىڭ اراسىندا جامان ىستەردەن بويىن اۋلاق ۇستاپ، ارىن تازا ساقتاپ قالا العاندار كوپ پە؟ قاي باسشىعا تازا ادام دەپ مىنەزدەمە بەرە الار ەدىڭىز؟ ءبىزدىڭ بيلىكتەگىلەر ۇيات يمان، وبال ساۋاپ يممۋنيتەتىنەن الاستايتىن پاندەمياعا شىرمالعالى قاي زامان؟! سول قارا تاسقىنعا توسقىن قويىلار كەز جەتكەنىن حالىق ءبىلىپ وتىر. نارازىلىقتىڭ، اسىرەسە سوڭعى كەزدە قاتتى ءورشىپ كەتكەنى دە سودان. ەل سەڭ قوزعالعانىن سەزدى، بۇعان ەندى بوگدەدەي ءبوگەت، توسقاۋىل جوق. تەك العا ءجۇرۋ عانا بار. پرەزيدەنتىمىز ماڭىنداعىلاردان ءوز بويىنداعى تازالىقتى، ءوز بويىنداعى زيالىلىقتى، ءبىلىمپازدىقتى، مادەنيەتتى تالاپ ەتەتىنى كورىنىپ تۇر. وعان قارسىلار كوپ بولاتىنى دا سودان. تازارتۋ دەگەنىمىز – جاڭادان جاساپ شىققاننان دا گورى قيامەت جۇمىس، دەيدى شىعىس ماتەلى. ول راس. ودان گورى ءبارىن كولدەڭدەتىپ بەلىنەن ءبىر-اق سىزىپ قايتا باستاۋ وڭاي شىعار، بىراق بۇل ءادىس ءبىزدىڭ ەلدە جۇرمەيدى.
ىلەكەڭ، ءىلياس جانسۇگىروۆ كەزىندە:
حالقىڭنىڭ سىرىن ءوزىڭ بىلەسىڭ دە،
ىسىنە كۇيەسىڭ دە، كۇلەسىڭ دە،
قالاسىڭ كەيدە رەنجىپ، كەيدە ءماز بوپ،
ايتەۋىر، سول حالىقتى سۇيەسىڭ دە، –
دەگەندە وسىنىڭ ءبارىن باسىنان وتكەرگەن سوڭ جازعان. اسىلى، بۇل دۇنيەدە جاڭا ەشنارسە جوق دەگەن دۇرىس ءسوز. ءبىزدىڭ زيالىلاردىڭ ۇستانىمدارى، دۇنيەتانىمى، قالىپتاسۋ پرينتسيپتەرى باسقاشا بولىپ كەلدى. كەيبىرەۋلەردىڭ پرەزيدەنتىمىزگە «ستالين بول!»، «نازارباەۆ بول!» دەپ تەپ-تەگىن اقىلدارىن تەپە-تەڭ ۇلەستىرىپ ءجۇرگەندەرىن كوزىمىز كورىپ وتىر. ەشقاشان ەشكىمگە رازى بولمايتىن ەندى ءبىر توپ سول باياعى كەراۋىزدىققا سالىپ اتقارىلعان وراسان كوپ جۇمىستاردىڭ ءبارىن دە جوققا شىعارۋدا. البەتتە، كىم بولۋ، قاي جولدى ۇستانۋ پرەزيدەنتتىڭ ءوزى شەشەتىن ماسەلە. مەنىڭ ويىمشا، ول ستالين دە ەمەس، باسقا دا ەمەس، توقاەۆ بولۋى كەرەك. سەبەبى ەلگە جاڭا لەپ كەرەك. جاڭا كوزقاراس كەرەك. تازا اۋا كەرەك!
مىنا ىندەت كوپ نارسەنىڭ بەتىن اشتى، كىم ەكەنىمىزدى، جاڭانىڭ جانتالاسا جۇمىس ىستەگەنمەن جاقسى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋدىڭ قيىندىعىن كورسەتتى. بىراق ەلدە اۋىزبىرشىلىك بار. ەڭ باستى جەڭىسىمىز وسى بولسا كەرەك. قازاق دارىگەرلەر الەمى بۇرىن-سوڭدى مۇنداي سىندى باسىنان كەشىرگەن جوق. شان شاراف، ىزەت ۇرمەت ولارعا! ولار حالىقتى قالاي سىيلاسا، حالىق تا، پرەزيدەنتىمىز دە ولاردى سولاي قۇرمەتتەۋدە. وسى ساپاردا جان تاپسىرعانداردى اق شەيىت دەپ باعالايىق جانە بۇل ءداستۇر ءارى قاراي جالعاسىن تاباتىنىنا سەنەمىز. حالىقتى قولى دا، جولى دا لاس ادامدار باسقارا المايدى، باسقارام دەگەن كۇننىڭ وزىندە ونداي بيلىكتىڭ ءتۇپتىڭ تۇبىندە بەرەكەسى كەتەتىنىن ەل كورىپ وتىر. حالىق بىرىكسە تازا ادامنىڭ عانا ماڭىنا توپتاسادى. ىندەتتىڭ كەتەتىنىنە سەنەلىك. ەشقانداي پالە ماڭگى ورناپ قالمايدى. بۇل سىناق. راس، بيلىك دايىن ەمەستىگىن كورسەتتى. راس، وسىنداي قىسىلتاياڭدا پيعىلى جامان ادامدار قارا باسىنىڭ قامىمەن پايدا تاۋىپ قالۋعا ۇمتىلىپ جۇرگەنىن دە كوردىك. حالىق شارۋاشىلىعى سالالارىن ماماندار ەمەس، كەزدەيسوق مەنەدجەرلەر باسقارعاندىقتان ويسىراپ قالعانىنىڭ دا كۋاسى بولدىق. ەل وسىنىڭ ءبارىن ايتا باستادى. كەشە ايتا الدىق پا؟ بىراق ايتۋ دەگەن اۋزىنا اق يت كىرىپ، كوك يت شىعىپ قوياسىن اقتارۋ ەمەس. ەسكى ولەڭدە ايتىلعانداي جىلاۋعا رۇقسات بەرىلدى ەكەن دەپ دالانى باسىمىزعا كوتەرىپ بايبالام سالۋ ەمەس. بەرەكەت تابىڭىز، ءبىر ءسات الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى ماقالالارعا جانە ولارعا جازىلعان كوممەنتاريلەرگە نازار اۋدارىپ كورىڭىزشى، قازاق ءححى عاسىردىڭ تولىققاندى ۇلتى ەمەس، ورتاعاسىرلاردىڭ باۋىن شۋىنا مالىپ، ءوز ناجىسىنە ءوزى مالتىپ جۇرگەن قارا توبىرى ەمەس پە دەپ ويلاپ قالۋىڭىز ابدەن مۇمكىن. ادەپ يەسى بولۋعا ءتيىس ايەلدەر الەۋمەتتىك جەلىلەردى شاڭقىلداپ، شاپتىعىساتىن الاڭعا اينالدىرىپ العان سەكىلدى. ايەل سەكىلدى ەركەكتەر تۋرالى اڭگىمە باسقا. مەن بۇرىن كەشەگى مۇحاڭ («بەسىگىڭدى تۇزە»), عابەڭ («انا تۋرالى، ايەل حاقىندا...»), سابەڭدەر («بوتاگوز») نەگە ىلعي ايەل ادەبى تۋرالى جازا بەرگەن دەپ ويلاۋشى ەدىم، سونىڭ ءمانىن ەندى ءتۇسىنىپ كەلە جاتقان سەكىلدىمىن. سوندا ءبىزدىڭ 100% ساۋاتتى ەلگە اينالىپ، الەمدىك مادەنيەت قاينارلارىنان سۋسىنداپ وسكەن، وركەندەگەن، قالىپتاسقان، تولعان، تولىسقان ۇلتقا اينالعانىمىز قايدا؟ تاپ مىنا تۇرىمىزگە قاراعاندا كەشەگى ات تاعالاپ، اتان قومداپ وسكەن، «ءبىر ۇرتى قان، ءبىر ۇرتى ماي قازاقتار» (اباي) بىزدەن گورى اناعۇرلىم مادەنيەتتى، اناعۇرلىم پاراساتتى بولعان سىڭايلى عوي.
ەل قينالىپ جاتقاندا سىرتتان تەگىن كەلگەن ءدارى-دارمەكتى ساۋداعا سالاتىندار كۇن سايىن ۇستالىپ جاۋاپقا تارتىلۋدا. كەيبىرەۋلەر بۇدان بىلايعى جەردە اقشا جەپ قويعانداردى عانا ەمەس، قولىنان ءىس كەلمەي ورنىنان تۇسكەن ۇكىمەت مۇشەلەرى مەن اكىمدەردى دە جاۋاپقا تارتۋ كەرەك دەپ تالاپ ەتۋدە. ەكى-ءۇش جىل مينيستر نە اكىم بولادى، ىشەدى، جەيدى، سوڭىندا تۇك بولماعانداي سۇتتەن اق، سۋدان تازا بولىپ «دەنساۋلىعىنا بايلانىستى» نەمەسە «باسقا جۇمىسقا اۋىسۋىنا بايلانىستى» كوزدەن تاسا، كوڭىلدەن عايىپ بولىپ كەتە بارادى. بۇلاردان نەگە جاۋاپ الىنبايدى؟ وندايلار و باستا قايدا، نەگە بارا جاتقانىن بىلمەدى ەمەس، ءبىلدى عوي. جۇمىرتقادان ءجۇن قىرقاتىندار ءبىزدى ءالى تالاي ۋاقىت وكشەلەپ وتىرادى. «اۋەلى ەكونوميكا» دەگەن ءسوزدى ەبىن تاپ تا ەكى اساپ ۇيرەن دەپ تۇسىنگەندەردىڭ قايتا تاربيەلەنۋى قيىن. قازاقتىڭ زيالىلارى مۇنىڭ بۋىنعا تۇسكەن جەگى قۇرت ەكەنىن ايتۋمەن كەلەدى، ءالى دە ايتۋدا. بىراق وعان قۇلاق اسقان بيلىك بولمادى. ۇلت زيالىلارىنا «جاڭا زامان تالابىن دۇرىس تۇسىنبەيتىن كونسەرۆاتيۆتى توپ» دەپ ات قويىپ، ايدار تاعىلىپ، يدەيالارى كۇرەسىنگە تاستالدى. ەسەسىنە تۇيەنى تۇگىمەن، بيەنى بۇگىمەن جۇتا بىلەتىندەر «مەنەدجەرلەر» دەگەن جاڭا ەسىممەن ايبارلانىپ، ات ويناتىپ العا شىقتى. يتكە ءيتسىڭ دەپ ايتا الماۋ قانداي جامان. اسىرەسە ونىڭ يت ەكەنىن شىققىر كوزىڭ كورىپ تۇرسا. قازاقستان مامان دايارلاۋدان گورى، كادر دايارلاۋدان گورى ءبىر ورتالىققا، ءبىر ماقساتقا باعىنعان مەنەدجەرلەر توبىرىن دايىنداۋعا ءبيتىن سىعىپ كىرىستى. مۇنىڭ نەسى جامان دەسەڭىز، مەنەدجەرلەر دەگەن سالا ماماندارى ەمەس، تەك قارجى-قاراجات اعىمىن باقىلاپ، كەرەك جۇيەگە بۇرىپ وتىراتىن جاندى روبوتتار ءۇيىرى بولىپ شىقتى. قازاقستاندا جۇزدەگەن جىلدار بويى قالىپتاسقان مۇنايشىلار ديناستيالارى بولدى، جەتپىس-سەكسەن جىل بويى قالىپتاسقان ديقاندار، اگرونومدار، مەتاللۋرگتەر، مەحانيزاتورلار، مۇعالىمدەر، مالشىلار اۋلەتتەرى بولدى. قايدا سولار بۇگىندە؟ تازا ەڭبەك ادامدارىنا دەگەن قۇرمەت قايدا؟ مۇنايدى جەتى اتا، جەتپىس جەتى باباسىندا قولىنا بۇرعى ۇستاپ كورمەگەن قۋ اياق مەنەدجەرلەر باسقارعانى ناتيجەسىندە ەل اراسى بۇلىنگەن كەزدە بولدى، بىراق ودان ناتيجە شىققان جوق. مالشى اسىلى مالىن باققانى دۇرىس، ول مەتالل قورىتىپ قاتىرمايدى.
قازىر اركىم ءار جاققا تارتپاي پرەزيدەنتىمىزدىڭ ماڭىنا توپتاسىپ جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. ول ەكى قارپىپ، ءبىرىن وزىنە الىپ قالاتىن ادامعا مۇلدە ۇقسامايدى. ءبىز باعىنساق، تازالىققا باعىنامىز.
بۇل ءبىزدى تولعاندىرىپ جۇرگەن ماسەلەلەردىڭ ءبىر پاراسى عانا. كوڭىل جەتكەن جەرلەرگە ءومىر جەتكەي، ءالى تالاي ايتاتىن بولامىز. بىزدە قازاقستاننان باسقا وتان جوق. ونى مەنشىكتەپ الۋعا ەشكىمنىڭ حاقىسى جوق. ول قازاقتىڭ ورتاق بايلىعى.
ءبىز جاڭا باسشىلىقتان مۇحتار اۋەزوۆتىڭ تىلىمەن ايتساق، جىل كەلگەندەي جاڭالىق كۇتەمىز جانە وسى جولدا قولدان كەلگەن كومەگىمىزدى ايامايمىز.
ەسەنعالي راۋشانوۆ،
اقىن، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى
