قازىر رەسەي ەكى يىنىنەن دەم الىپ تۇر. گۋبەرناتور فۋرگالدان باستالعان تولقۋ قازىر ۆلاديۆوستوكقا دا جەتتى. ماسكەۋ مەن سانكت-پەتەربۋرگ تە قازانداي قايناپ، قاقپاقتىڭ اشىلۋىن كۇتۋدە. حاباروۆسكىدە بۇگىن باسشىلارىن قولداپ الاڭعا شىققان حالىقتىڭ سانى ءۇش ءجۇز مىڭعا تاياۋ دەگەن اقپارات تاراۋدا. رەسمي بيلىك 50 مىڭداي ادام شىقتى دەيدى. بۇل وقيعالاردىڭ ءبارى رەسەيدى قاي قيىرعا باستاۋدا؟ تالاي بۇلعاق پەن سىرعاقتى كورگەن كرەمل قانداي امال-ايلا قولدانادى؟ پۋتين رەجيمىنىڭ سوڭى ەمەس پە دەگەن كوپتىڭ كوكەيىندەگى ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەگەن ەدىك.
- رەسەيدەگى بيىلعى ميتينگىلەر پۋتين رەجيمىن توڭكەرە الا ما؟
- پۋتين ءتۇسىپ كەتكەن رەيتينگىسىن كوتەرۋ ءۇشىن اينالاسىنداعى ەلدەرگە باسىپ كىرە مە؟
- بەلارۋستەگى تولقۋلاردى كرەمل ۇيىمداستىردى دەيدى. قانشالىقتى راس؟
قۋانىش ەدىلحانتەگى، بەلسەندى فەيسبۋك قولدانۋشىسى:
1. رەسەيدەگى بيىلعى ميتينگىلەر پۋتين رەجيمىن توڭكەرە المايدى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى حاباروۆسكىدەگى تولقۋلار ءالى كۇنگە دەيىن جالعاسىپ جاتقانمەن دە ونى باسقا قالالار تاراپىنان قولداۋلار از. بارلىعى دا ءالىپتىڭ ارتىن باعىپ وتىرعانداي. ال مۇنداي جاپپاي قولداۋ بولماعان جەردە ءبىر عانا قالاداعى باس كوتەرۋدى باسىپ تاستاۋ بيلىكتىڭ قولىنان كەلەدى.
2. پۋتين ءتۇسىپ كەتكەن رەيتينگىسىن كوتەرۋ ءۇشىن اينالاسىنداعى ەلدەرگە باسىپ كىرە المايدى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى وعان ءبىراز رەسۋرس كەرەك، ال رەسەي ونسىز دا بىرنەشە مايداندا سوعىس جۇرگىزىپ جاتىر. مەنىڭشە ول الدىمەن دونباسستاعى گيبريدتىك سوعىسىن جالعاستىرا بەرەدى. جاقىندا ارميان-ءازىربايجان جانجالى باستالدى، بۇل دا از رەسۋرستى تالاپ ەتپەيدى، ال ول جانجالدىڭ ارتىندا رەسەي تۇرعانى كامىل. بۇل جەردە پۋتين شاماسى ەردوعانعا قىسىم كورسەتكىسى كەلدى دەگەن ويدامىن جانە ول قىسقا مەرزىمدى عانا جانجال بولادى دەپ ەسەپتەدى. بىراق سوعىس سوزىلا بەرسە بۇل پۋتينگە ءتيىمسىز بولىپ شىعادى. قازاقستان جاعدايىندا شەكاراعا اسكەرلەرىن شوعىرلاندىرۋ، وقۋ-جاتتىعۋلار ۇيىمداستىرۋ، ت.س.س. بوپسالاۋلار بولۋى ابدەن مۇمكىن، بىراق اشىق سوعىس قيمىلدارىنا بارا قويماس.
3. بەلارۋستەگى تولقۋلار، مەنىڭشە، بەلارۋس حالقىنىڭ ءوز ءىسى، وعان پۋتين ارالاستى دەگەن اڭگىمە قيسىنسىز سياقتى. ول اڭگىمەنى لۋكاشەنكونىڭ ءوزى تاراتۋى مۇمكىن، ويتكەنى ەلىنە سۇيكىمسىز بولىپ كورىنۋ كىمگە ۇنايدى دەيسىز. ال شىندىعىندا ول قانشاما جىلدار بويى بيلىك باسىنان كەتپەي ءوز ەلىنە وتە سۇيكىمسىز باسشى اتانعانى وتىرىك ەمەس.
سەرىك ەلىكباي، ساراپشى-جۋرناليست
1. ميتينگىلەر شەرۋى - پۋتين رەجيمىن عانا قۇلاتىپ قويمايدى، ازامات سوعىسىنىڭ باسى بولادى!
پۋتين بۇعان دەيىن كراسنويار گۋبەرناتورى لەبەدتى، التاي گۋبەرناتورى ەۆدوكيموۆتى ءولتىرىپ جىبەرگەن.
ەندى فۋرگالدى سوتتاۋعا شاماسى جوق!
اياق استىنان لدپر "دامەلەنىپ" قالدى...
2. پۋتين ەش ەلگە باسىپ كىرە المايدى.
وعان مورالدىك، ماتەريالدىق قورى جوق!
3. پۋتين رەجيمى بار "حالىق تاڭداۋىنا" قارسى.
ول ايلاس تا مۇڭداس بەلارۋس،قازاقستاننىڭ ءامىرشىل جۇيەسىنىڭ ساقتالۋىنا مۇددەلى.
بەلارۋستاعى دۇمپۋدەن پۋتين ادا.
اسحات قاسەنعالي، ساياساتتانۋشى
1. پۋتين رەجيمىن قازىرگى تاڭدا بولىپ جاتقان ميتينگىلەر قۇلاتادى يا شايقايدى دەگەنگە ءوز باسىم سەنبەيمىن. نەگە؟ ويتكەنى بۇدان ءىرى تولقۋلاردى ماسكەۋدىڭ قاق تورىندە ناۆالنىي بىرنەشە مارتە جاسادى. سونىڭ وزىندە بىلق ەتپەگەن رەجيم، قازىر شايقالا قويماس. پۋتين ءوز تاعىن نىقتاپ، كونستيتۋتسيامەن بەلگىلەپ الدى. 1-شىلدە رەسەي تاريحىن جاڭا كەزەڭگە باستادى. ەندى جاۋ كەتكەن سوڭ قىلىشىڭدى بوققا شاپتىڭ كەسىرىن جاساپ وتىرعان رەسەيلىك كەي توپتاردىڭ تالپىنىسى ناتيجە بەرمەيدى. ال قيىر شىعىستاعا تولقۋلار و باستا كونستيتۋتسيالىق رەفورماعا ەمەس، گۋبەرناتور فۋرگالدىڭ تۇتقىندالۋىنا بايلانىستى باستالدى. ياعني استارىندا وليگارحتىق-كلاندىق قاقتىعىستار جاتىر. سوندىقتان ولدا ءپۋتيندى شايقالتا المايدى. پۋتين قازىر ءوز تاعىندا وتە نىق وتىر دەپ سانايمىن.
2. رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ رەيتينگى سوڭعى ۋاقىتتا قاتتى ءتۇسىپ كەتتى. اسىرەسە كوروناۆيرۋسقا بايلانىستى قابىلداعان شەشىمدەر مەن حالىقتىڭ وعان نارازىلىعى بايقالادى. بىرنەشە ايعا الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ بويىنشا باعدارلامالار جاساقتاعانىمەن، ەلدىڭ ساتىپ الۋ الەۋەتى تومەندەگەن. قىزمەت كورسەتۋ مەن ساۋدا-ساتتىق تومەندەگەن. ال بۇل سالادا رەسەي حالقىنىڭ باسىم بولىگى نان تابادى. ءسوزسىز پاندەميادان رەسەي ەكونوميكاسى قۇلدىراپ، السىرەپ شىعادى. كەز كەلگەن ەل سياقتى ءبىراز كورسەتكىش ارتقا كەتەدى. ياعني ءوز كەزەگىندە بيلىكتىڭ رەيتينگى تاعى تۇسەدى. 2014 جىلى قۇلاعان رەيتينگىن قىرىممەن كوتەرگەن پۋتين، "بۇل جولى تاعى باسقىنشىلىققا بارۋى مۇمكىن با" دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋ وتە قيىن. بىراق بەلورۋسسيا مەن رەسەي اراسى تىم ۋشىعىپ كەتۋىنە بايلانىستى، بەلگلى ءبىر دارەجەدە اۆانتيۋريستىك ارەكەتكە تاۋەكەل جاساۋى دا عاجاپ ەمەس.
رۇستەم اشەتاەۆ، جۋرناليست، قوعامدىق بەلسەندى
1. رەسەيدەگى ميتينگىلەر پۋتين رەجيمىن توڭكەرە المايدى. ويتكەنى، مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاسايتىن كەز-كەلگەن قوزعالىس، تەك قانا سول مەملەكەتتىڭ استاناسىندا بولعاندا عانا ورىن الۋى مۇمكىن.
مۇنداي قۇبىلىستار قىتايدىڭ گونكونگىندە دە، يسپانيانىڭ كاتولونياسىندادا، ءتىپتى بريتانيانىڭدا ايماقتارىندا ورىن الىپ جاتقانىن كورەمىز. ولاردىڭ مەملەكەتتى توڭكەرۋگە قاۋقارى بولمايدى. ويتكەنى، ولاردىڭ ميتينگىلەرىنىڭ ماقساتى بيلىكتى قۇلاتۋ ەمەس. تەك بەلگىلى ءبىر جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ تەتىكتەرىن ءوز قولدارىنا الۋ. ال، ونداي ارەكەتتەر سول ەلدەردىڭ مەملەكەتتىك تۇتاستىعىنا قانشالىقتى قاۋىپ تۋدىراتىندىعى باعالانىپ، ءتىپتى اسكەر قولدانىلۋىدا مۇمكىن.
سەپاراتيزىم قاۋىپى تونگەن جاعدايدا، رەسەي ۇكىمەتى اسكەر قولدانۋىدا مۇمكىن دەپ ويلايمىن. قانشا كۇننەن بەرى رەسەيدىڭ شىعىسىنداعى ميتينگىلەر جالپى ۇلتتىق سيپات الا المادى. دەمەك، ەندىگى جەردە ول تەك بەلگىلى ءبىر ايماقتىق ءدۇمپۋ بولىپ قالادى. ونىڭ رەجيمگە قاۋىپى بولا قويمايدى. كەزىندە امان تۋلەەۆتىڭ وتستاۆكاسىن تالاپ ەتكەن ايماقتىق ميتينگىلەردىڭ، بۇل جولى كەرى سيپاتتاعىسىن عانا كورىپ تۇرمىز.
بۇل جەردە بار ماسەلە، سىرتقى كۇشتەردىڭ وسى ايماقتىق ءدۇمپۋدى باسقا ايماقتارعادا ترانسپورتاتسيا جاساي الادىما دەگەن سۇراقتىڭ اينالاسىندا قارالعانى دۇرىس. بۇل جەردەن ازىرگە سىرتقى كۇشتەردىڭ قاتىناسى بايقالماي تۇرعاندىقتان، رەسەي ۇكىمەتى ەندىگى جەردە ونداي مۇمكىندىك بەرە قويادى دەپ ويلامايمىن. كەز-كەلگەن مەم.توڭكەرىس تەك سىرتقى كۇشتەردىڭ ارالاسۋىمەن عانا بولاتىنىن ەسكەرۋىمىز كەرەك.
2. پۋتين رەيتينگىسىن كوتەرۋگە مۇنداي قادامنىڭ ەشقاندايدا پايداسى بولمايدى. ونى ۇكىمەت باسىنداعىلارىدا تۇسىنەدى. قازىر تەك ەكونوميكالىق رەفورمالار جاساۋ ارقىلى رەيتينگىسىن كوتەرە الادى دەپ ويلايمىن. كورشى ەلدەرىمەن مۇنداي قادامعا بارۋ، وزدەرىنىڭ ابىرويىنا نۇسقان بولارىن بىلەدى. ءارى، مۇنداي قادامدى ءوز حالقىدا قولداي قويادى دەپ ويلامايمىن.
ەگەردە، كورشى ەلدەرىنىڭ بەلگىلى ءبىر ۇستانعان باعىتتارى مەن شەشىمدەرى رەسەي مەملەكەتىنە قاۋىپ توندىرەتىن دەڭگەيگە كوتەرىلە باستاسا، سول كەزدە عانا سول مەملەكەتتەردە سەپاراتيستىك وشاقتاردى اشىپ، سولاردىڭ قولىمەن وزدەرىنە تونگەن قاۋىپتى ازايتۋعا تىرىسادى دەپ ويلايمىن.
تىكەلەي اسكەرىمەن باسىپ كىرمەي، سەپاراتيستىك توپتاردى قولداۋ جانە "گيبريدتىك سوعىس" باعىتىن ۇستانادى دەپ ويلايمىن.
3. بۇل ابدەن مۇمكىن.
اكى ساياساتكەر لۋكاشەنكو ماسكەۋدى ءوزىنىڭ دەگەنىنە كوندىرگىسى كەلىپ، سوڭعى كەزدە قاتقىلداۋ مالىمدەمەلەردە جاساپ كەلگەنى بەلگىلى. باتكا بىراق بىلەدى تۇبىندە رەسەيدەن الىستاي المايتىنىن. بەلباسىنىڭ كەيبىر "بۇلقان-تالقان" قاتقىل مالىمدەمەلەرىنە قاراپ، رەسەيمەن "ات جالىن كەسكىسى" كەلىپ ءجۇر دەپ ويلاۋ قاتەلىك. بۇل جەردە تەك مۇددەلەر تەكەتىرەسى دەپ قاراۋىمىز كەرەك. مۇنى بەلباسىدا ماسكەۋدە بىلەدى. امەريكا مۇنايىنا دا ەسىك اشۋى --- رەسەيدى وزىمەن تەڭ دارەجەدە سويلەسۋگە ماجبۇرلەيتىن قۇرال رەتىندە پايدالانعىسى كەلگەن ارەكەت دەپ ويلايمىن. ونى ماسكەۋدە ءتۇسىنىپ وتىر. بەلارۋسسيا ونىمدەرىنىڭ 80%-عا جۋىق تۇتىنۋشىسى رەسەي بولعاندىقتان، بەلباسى ءوزىنىڭ رەسەي الدىندا ەكونوميكالىق تاۋەلدىلىگىن سەزىنەدى.
ال ميتينگىلەرىنە كەلسەم، رەسەيدىڭ بەلباسىعا قىر قورسەتۋى بولۋىدا مۇمكىن. نەمەسە، رەسەيمەن بەلارۋسسيا اراسىنا سىنا قاعۋدى كوزدەگەن ءۇشىنشى تاراپتىڭ ارەكەتى بولۋىدا مۇمكىن. بۇل جەردە ءدوپ باسىپ ايتۋ قيىن. بىراق، جەلدىڭ قايدان سوعىپ جاتقاندىعىن بەلباسى تولىق ءبىلىپ وتىر دەپ ويلايمىن. ونى بىزدەر بۇدان كەيىنگى جاسايتىن قادامدارىنا قاراپ باعامداي الامىز. ازىرگە ەشكىم ءدوپ باسىپ ايتا المايدى.
وڭعار قابدەن،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
