قر تۇڭىش پرەزيدەندى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ توراعالىعىمەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسى ءوتتى، - دەپ حابارلايدى "ادىرنا" تۇڭعىش پرەزيدەنت سايتىنا سىلتەمە جاساپ.
بەينەكونفەرەنتسيا رەجيمىندە وتكەن كەزدەسۋ بارىسىندا كوروناۆيرۋس ىندەتىنە قارسى كۇرەستەگى ستراتەگيالىق ماسەلەلەر، سونداي-اق ەل ەكونوميكاسىن قالپىنا كەلتىرۋ جانە داعدارىستان كەيىنگى كەزەڭدە دامۋ ماسەلەلەرى قارالدى.
ەلباسى جاھاندىق قاۋىپ-قاتەرلەر توڭىرەگىندەگى جاعداي الاڭداتارلىق ستسەناري بويىنشا دامىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
– كوروناۆيرۋستىڭ سالدارى الەمدىك ەكونوميكانىڭ ماڭىزدى جۇيەلەرىنە اسەر ەتۋدە. حالىقارالىق ۆاليۋتا قورىنىڭ ساراپشىلارى قازىرگى «جاھاندىق كارانتيندى» وتكەن عاسىردا بولعان ۇلى دەپرەسسيامەن سالىستىرۋدا. ولاردىڭ پىكىرىنشە، جان باسىنا شاققانداعى تابىس كولەمى 170 ەلدە تومەندەيدى. ەكونوميكاسى ءالسىز ەلدەر كوبىرەك زارداپ شەگەتىن بولادى. ساراپشىلار وسى توقساندا پاندەميا مەن ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ شارىقتاۋ شەگى قاتار كەلەدى دەگەن بولجام جاساپ وتىر. ونەركاسىپتىك ءوندىرىستىڭ قۇلدىراۋى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىنگى كەزەڭدەگى ەڭ تومەن دەڭگەيگە جەتۋى مۇمكىن، - دەدى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ جاقىن ارادا الەمنىڭ بارلىق مەملەكەتتەرى بۇدان دا اۋىر سىناقتارعا تاپ بولاتىنىن جانە ونىڭ ءبارى قازاقستاندى دا اينالىپ وتپەيتىنىن ايتتى.
– 20 ساۋىردە مۇناي باعاسى بۇرىن-سوڭدى بولماعان دەڭگەيگە ءتۇسىپ كەتتى. الەمدىك نارىقتاردىڭ تەڭگەرىمى بۇزىلدى. پاندەميانىڭ سوڭى جانە ءوندىرىستىڭ جاپپاي قۇلدىراۋى جاھاندىق قارجى داعدارىسىنا ۇلاسادى دەگەن دە بولجام بار. كەلەسى كەزەڭ – الەمدىك ازىق-تۇلىك داعدارىسى بولۋى مۇمكىن. بۇل شيەلەنىستەر مەن قاقتىعىستارعا اكەلۋى ىقتيمال، - دەدى ەلباسى.
قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى كۇردەلى كەزەڭدى تابىستى ەڭسەرۋدە قازىردەن باستاپ قولعا الىنعان ءىس-شارالار ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن اتاپ ءوتتى.
– مەملەكەت باسشىسى مەن پرەمەر-مينيستر داعدارىسقا قارسى قاجەتتى بارلىق شەشىم قابىلدادى. ەلىمىزدە توتەنشە جاعداي جاريالانىپ، كارانتين رەجيمى ەنگىزىلدى. مەن بارلىق ازاماتتاردى توتەنشە جاعداي كەزىندە ءتيىستى تالاپتاردى ورىنداۋعا شاقىرامىن. تاريحىمىزدا مۇنداي اۋىرتپالىقتار تالاي رەت بولعان. بىراق وسى جولعى قيىندىقتىڭ ورنى بولەك. ءاربىر قازاقستاندىق مەملەكەتتىڭ قامقورلىعىن سەزىنۋى ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساپ جاتىرمىز. سونىمەن قاتار قازىر ءبىز الدىن-الا قامدانۋىمىز كەرەك. الەمنىڭ بۇرىنعىداي بولماسى انىق، - دەدى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى.
قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى مەملەكەت پەن قوعامدا بولاتىن وزگەرىستەرگە دە توقتالدى.
– بىرىنشىدەن، بارلىق ەل وزدەرىنىڭ ەكونوميكالىق ستراتەگيالارىن قايتا قاراپ جاتىر. مۇندا ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتۋ، وزىنە تيەسلى رەسۋرستارعا ءۇمىت ارتۋ، ءوندىرىس پەن قارجىلىق تىزبەكتىڭ سەنىمدىلىگى العاشقى ورىندا بولادى. ەكىنشىدەن، جاڭا سالالىق باسىم باعىتتار قالىپتاسادى. ءتيىمسىز سەكتورلار مۇلدە جويىلىپ كەتەدى. ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ كوشىن تىڭ سالالار باستايىن دەپ تۇر. ولار ەكونوميكانى ىلگەرىلەتىپ، ادامداردى جۇمىسپەن قامتيدى. ۇشىنشىدەن، بارلىق اۋقىمدى داعدارىستار تەحنولوگيالىق جانە ەكونوميكالىق الەمدىك ءتارتىپتىڭ تسيكلدىك وزگەرۋىمەن بايلانىستى. قازىر ەسكى مودەلدىڭ كۇيرەگەنىن كورىپ وتىرمىز، - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
ەلباسى جاھاندىق سىن-قاتەرلەردى ەڭسەرۋ ءۇشىن قازاقستاندا بارلىق قاجەتتى رەسۋرستار بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
– وتكەن جىلدارى ءبىز شيكىزاتقا تاۋەلدىلىكتى ازايتۋ ءۇشىن تاباندى جۇمىس ىستەدىك. سوندىقتان دامۋدىڭ بارلىق نەگىزگى باعىتتارى بويىنشا ارنايى باعدارلامالار ازىرلەندى. يندۋستريالاندىرۋ، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ، ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى، الەۋمەتتىك باعدارلامالار جۇزەگە اسىرىلدى. ولارعا ۇلكەن رەسۋرس ءبولىندى. ءبىز ۇلتتىق قورعا قوماقتى قاراجات جينادىق. ەندى داعدارىس كەزىندە ونىڭ ەلگە پايداسى ءتيىپ جاتىر. الايدا قورداعى قارجى شەكسىز ەمەس، ونى ۇنەمدى جانە ەڭ قيىن جاعدايدا عانا پايدالانۋ كەرەك، - دەدى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى.
قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋدا ەرەكشە ءادىس-تاسىلدەردى قولدانۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.
– ءبىرىنشى كەزەكتە داعدارىسقا قارسى كەشەندى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋىمىز كەرەك. كورسەتىلىپ جاتقان كومەكتىڭ بيزنەس پەن حالىققا جەتۋى ءۇشىن بولىنگەن ءار تەڭگەنى قاداعالاۋ قاجەت. قازىردىڭ وزىندە ەكونوميكانى قالپىنا كەلتىرۋ جانە داعدارىستان كەيىنگى كەزەڭدە دامۋ باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋعا كىرىسكەن ءجون. ەكونوميكانىڭ نەگىزگى سالالارىنىڭ، بولاشاق ەكونوميكاسىنىڭ، قارجى جانە الەۋمەتتىك سالانىڭ، قالالار مەن اۋىلداردىڭ دامۋ باعىتتارىن انىقتاپ الۋ ماڭىزدى، - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
ەلباسى داعدارىسقا قارسى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بارلىق دەڭگەيدەگى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءتيىمدى جۇمىسىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەتتىلىگىنە توقتالدى.
– قازاقستاندى ءتيىمدى كورپوراتسيا رەتىندە قاراستىراتىن ءسات تۋدى. ول ستراتەگيالىق ءارى وپەراتسيالىق ناقتى جوسپارعا سايكەس بىرىڭعاي ورتالىقتان باسقارىلۋعا ءتيىس. اۋىل اكىمىنەن باستاپ ۇكىمەت مۇشەسىنە دەيىنگى مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ ءبارى ءوز جۇمىسىن قايتا پىسىقتاپ، ناقتى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋى قاجەت. ەلگە ەكونوميكانى قالپىنا كەلتىرۋ، جۇمىسسىزدىقتى ازايتۋ، حالىقتى ازىق-تۇلىكپەن جانە قاجەتتىنىڭ بارىمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ءتيىمدى ءارى باتىل شەشىم قابىلداي الاتىن مەنەدجەرلەر كەرەك، - دەدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى.
قورىتىندىلاي كەلە، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى 2020 جىلعى داعدارىستان كەيىنگى ەلىمىزدىڭ دامۋ جولىن دەر كەزىندە ويلاستىرۋ بۇل قيىندىقتى جەڭىپ شىعۋعا كومەك بەرىپ قانا قويماي، بۇكىل مەملەكەت ءۇشىن پايداسى تيەتىندىگىن اتاپ ءوتتى.
– ءبىز بۇل داعدارىستى دا جەڭەتىنىمىزگە سەنىمدىمىن. اكىمدەر مەن مينيسترلەر تىكەلەي جاۋاپ بەرەدى. ۇكىمەت بارلىق مەملەكەتتىك باعدارلامالار مەن داعدارىسقا قارسى ءىس-شارالاردىڭ ءتيىمدى ورىندالۋىن باقىلاۋدى قامتاماسىز ەتۋى قاجەت. مەن بارشا قازاقستاندىقتاردى قابىلدانعان شارالاردى قولداۋعا، بىرلىككە جانە ءتارتىپتى ساقتاۋعا شاقىرامىن. مۇنىڭ ءبارى حالىقتىڭ مۇددەسى ءۇشىن جاسالىپ جاتىر، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
