ءار حالىق، ءار مەملەكەت عاسىرلار بەدەرىندە رۋحاني جاڭعىرىپ، جاڭارىپ وتىرادى. ال رۋحاني جاڭعىرۋ مەن جاڭارۋدا ءبىلىم بەرۋدىڭ ءرولى زور. ءبىز ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىمىزدى ساقتاي، ەسكەرە وتىرىپ، الەمدە بولىپ جاتقان جاڭالىقتاردى قابىلداي ءبىلۋىمىز كەرەك. بىرنەشە ءتىلدى بىلگەن ادام ەشتەڭەدەن ۇتىلمايدى.
«ەل بولام دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە» دەيدى ۇلى مۇحتار اۋەزوۆ. ءاربىر بىلىمگەر ءوز جەرى مەن ونىڭ بايلىعىنىڭ يەسى بولۋ ءۇشىن جاڭا تەحنولوگيالاردى مەڭگەرىپ، جاڭاشا ءومىر سۇرۋگە ۇيرەنۋدىڭ جولدارىن بىلۋگە ءتيىس. ەگەر قوعامنىڭ دامۋ كىلتى ءبىلىمدى ادامداردىڭ جاڭاشا قىزمەت اتقارۋىن كەرەك ەتەتىن بولسا، سول جاڭاشىل ادامداردى، بولاشاق قوعام مۇشەلەرىنە ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋدى جۇزەگە اسىراتىن ماماندار دايىندايتىن ءبىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى كوزدەگەن باعىتتارعا لايىقتى بولۋى ءتيىس. ەڭ باستىسى، ءبىلىم بەرۋگە قويىلىپ وتىرعان جاڭا تالاپتاردى ورىنداۋدا كوپتەگەن جۇمىستار جۇرگىزىلىپ، جاستاردىڭ ءۇش تىلدە ءبىلىم الۋىنا، جاڭا تەحنولوگيالاردى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە ەنگىزۋدە وڭىرىمىزدە كەلەلى جۇمىستار اتقارىلۋدا.
رۋحاني جاڭعىرۋ – ادام بالاسىنىڭ ونىڭ ىشكى الەمىنىڭ جاڭارۋى، سانا-سەزىمى، جاڭا وزگەرىستى قابىلداي ءبىلۋى. رۋحاني جاڭعىرۋدى وركەنيەتتىڭ ورگە جۇزۋىمەن بايلانىستىرامىز. تاريح ساحناسىنا كوز جۇگىرتسەك، وسكەن ۇلتتىڭ ءوربي تۇسۋىنە وسى «رۋحاني جاڭعىرۋ دالەل» دەسەك بولادى. كونە زامانداعى كورىكتى قالالارىمىز، ءسان سالتاناتتى تالاسقان وزىق ەسكەرتكىشتەرىمىز، مادەني مۇرالارىمىز بۇلتارتپاس ايعاق بولىپ تابىلادى.
ەلباسى رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ بىرنەشە پرينتسيپتەرىن ۇسىندى:
1)باسەكەلەستىك قابىلەت.عالامدانۋدىڭ جاھاندىق جۇيەسىنە ەنىپ، ءححى عاسىردىڭ تالاپتارىنا داعدىلانۋدىڭ قامىنا كىرىسۋ ساپالى تابىستىڭ كىلتى ەكەنىن اتاپ ايتتى.
2)پراگماتيزم. ۇلان عايىر قازىنالارىمىزدى قالپىنشا قولدانىپ، قورعاۋ، ءبىر ماقساتپەن مەجەلەگەن مەجەگە جەتۋ ارقىلى ءتۇرلى ساياسي راديكالدى يدەالوگيالارعا توسقاۋىل بولۋدىڭ باعدارىن ۇسىندى.
3)ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاۋ. ەلباسىمىز ءۇشىنشى قاعيداسىندا ۇلتتىق كود، ياعني حالقىمىزعا ءتان سالت-سانامىز، اسىل مادەنيەتىمىز بۇلاردىڭ بارلىعى بويىمىزدا جالىنداپ، ءۇنى شىرقالىپ تۇرۋىن باسا ايتتى، سوندا عانا العا باسۋلار بولاتىنىڭ ەسكەرتتى. ء4)بىلىمنىڭ سالتانات قۇرۋى. قازىرگى تاڭدا ءبىلىم باعدارلامالارىنىڭ ەلىمىزگە ۇتىمدى ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقانىن ايتا كەلىپ، تابىس تىزگىنى – ءبىلىمدى بولاشاق جاستاردىڭ قولىندا ەكەنىنە باسا نازار اۋداردى.
5)قازاقستاننىڭ رەۆوليۋتسيالىق ەمەس، ەۆوليۋتسيالىق دامۋى. حح عاسىر قاسىرەتتەرىن قاپەرىمىزگە ساقتاپ، ودان ساباق الۋ جانە دە دۇربەلەڭ تۋعىزۋ ەكونوميكالىق كۇيرەۋگە الىپ كەلەتىنىن قازىرگى كەزدە بولىپ جاتقان الەمدىك تولقىنىستاردى مىسالعا كەلتىردى. رەۆاليۋتسيالىق وزگەرىس ەمەس، ەۆوليۋتسيالىق جاڭارۋ الىپ كەلۋىمىز كەرەك ەكەنىنە وي قورتتى.
ماقالانى وقي وتىرىپ، ونىڭ ءاربىر سويلەمىندە بۇگىنىمىز بەن بولاشاعى جارقىن قازاقستانعا اپاراتىن ناقتى جوسپار، ماقسات كورسەتىلگەندىگىن ءتۇسىندىم. ەلىمىزدە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، ساياسي رەفورمالار جاقسى جۇزەگە اسۋدا. ال بۇل ماقالاداعى رۋحاني ورلەۋ، رۋحاني جاڭعىرۋدى ءبىزدىڭ دامۋىمىزدىڭ ەڭ باستى تۇعىرلارىنىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيمىن.
قورىتا ايتقاندا، بۇل ەلباسىنىڭ ۇتىمدى قاعيداسى، حالقىنا دەگەن ۇندەۋ وسيەتى دەپ بىلەمىن. ىشكى رۋحانياتىمىز ارقىلى، سىرتقى وزگەرىستەردى جاقسى جاعىنان قابىلداپ، جاڭعىرۋدىڭ داڭعىل جولىنا تۇسۋگە كوشباسشىمىز بولاشاق مىنا بىزگە دارا جول كورسەتتى. ول سوقپاقتاردان قالاي ءوتۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، باعىت باعدار بەردى. ەندەشە، كوكجيەكتەن اۋىتقىماي، ۇلت كوشباسشىسىنىڭ وسكەلەڭ ۇرپاققا مەنزەگەن دارا جولىمەن بيىك شىڭداردى باعىندىرايىق.
حۋانبەك جانداۋرەن
ءال فارابي اتىنداعى قازۇۋ فيلولوگيا جانە
الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتى
جەتەكشىسى - ف.قوزىباقوۆا:
ءال فارابي اتىنداعى قازۇۋ تاريح جانە
ارحەولوگيا، ەتنولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ
قازاقستان تاريح كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى.
