تۇرعىندارىنىڭ باسىم بولىگىن دۇنگەن مەن ۇيعىر جانە قازاق ۇلتىنىڭ وكىلدەرى قۇرايتىن الماتى قالاسىنىڭ "زاريا ۆوستوكا" ىقشاماۋدانىنىڭ ازاماتتارى جامبىل وبلىسىنداعى قورداي اۋدانىندا بولعان شيەلەنىستەن زارداپ شەككەندەرگە گۋمانيتارلىق كومەك جينادى. Sputnik كازاحستان تىلشىسى قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە وتانداستارىنا قول ۇشىن سوزعان كوپۇلتتى اۋداننىڭ تۇرعىندارىمەن تىلدەسىپ قايتتى.
ىنتىماعى جاراسقان
"زاريا ۆوستوكا" ىقشاماۋدانىندا ورنالاسقان "نۇر" مەشىتىنىڭ جۇما كۇنگى ۋاعىزى قولداۋ-كومەك كورسەتكەن جاندارعا العىس ايتۋمەن باستالدى.
"قازاقستان ءبىزدىڭ – وتانىمىز. سوندىقتان دا ءبىز تاتۋ تۇرۋىمىز قاجەت. سونداي نيەتپەن ءبىز الماتى قالاسىنان جامبىل وبلىسىنا گۋمانيتارلىق جۇك تيەلگەن كولىكتى اتتاندىردىق. باۋىرلاس حالىققا ۇيىمشىلدىق تانىتىپ، كومەكتەسكەنى ءۇشىن جۇرتشىلىققا زور العىس بىلدىرەمىن", - دەدى "ششينسىن" ەتنومادەني ورتالىعى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى مايانحۋ حۋسەين جۇماعا كەلگەن جاماعاتقا قاراتا.
مەشىت جاماعاتى ازىق-تۇلىك پەن كيىم-كەشەك سىندى تۇرمىسقا اسا قاجەتتى زاتتاردى بىرنەشە كۇن ىشىندە جيناپ، قورداي اۋدانىنىڭ اۋىلدارىنا جىبەرگەن.
"مەشىتىمىزدىڭ جانىنان گۋمانيتارلىق كومەك قابىلدايتىن ارنايى قويما دايىنداپ، اۋدان تۇرعىندارىنان اقشا دا جينادىق. ەشكىم دە مۇنداي قايىرىمدىلىق شارادان تىس قالمادى", – دەدى Sputnik كازاحستان تىلشىسىنە مايانحۋ حۋسەين.
كوپۇلتتى اۋدان
قالانىڭ تومەنگى بولىگى، سولتۇستىك اينالما تاس جولىنىڭ جيەگى ورنالاسقان "زاريا ۆوستوكا" ىقشاماۋدانى 2003 جىلعا دەيىن الماتى ماڭىنداعى اۋىل بولعان. قاراپايىم عانا تىرشىلىك كەشەتىن بۇل جەردىڭ تۇرعىندارى پەيىلى كەڭ، مەيىرىمدى كورىنەدى. سۋرەتكە ءتۇسىرۋ نيەتىمەن فوتواپپاراتىمىزدى باعىتتاعاندا-اق قىسىلىپ، قىمتىرىلعان كىسىلەردىڭ كىشىپەيىلدىگىنەن سونى بايقادىق. اڭگىمە اراسىندا ولار وزدەرىن قاۋىپسىز جەردە سەزىنەتىندىگىن ايتتى. ويتكەنى، تۇرعىنداردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە كوشەلەردە ءاربىر 300 مەتر سايىن تۇرعان پوليتسەيلەر جاۋاپتى ەكەن.
ىقشاماۋدانعا كىرگەن بويدا كوزگە ىلىنەتىن مەتالل نەمەسە بەتوندى بيىك قابىرعالاردىڭ ارعى جاعىنان كورىنەتىن ءتۇرلى-ءتۇستى شاتىرلى ءزاۋلىم سارايداي كوتتەدجدەرگە قاراپ، تۇرعىنداردىڭ تۇرمىسى جاقسى ەكەنىن بايقاۋعا بولادى.
وسىلايشا، ۇزىن كوشەلەردى ارالاپ ءجۇرىپ، جالعىزاياق جولدار ارقىلى اۋداننىڭ دۇنگەندەر تۇراتىن بولىگىنە تاپ بولدىق.
جول جيەگىندە تۇرعان كوپتەگەن شەتەلدىك قىمبات كولىكتەردىڭ اراسىنان ءبىر ەر ازاماتتى كورىپ، سوعان قاراي بەت الدىق. ول اياقجولدىڭ ماڭىن سازبالشىقتان تازارتىپ جاتىر ەكەن.
"دۇنيەگە ەسىگىن اشقالى وسى جەردە تۇرىپ كەلەمىن. وسى كەزگە دەيىن كورشىلەرىمىزبەن ەشقانداي دا ماسەلە تۋىنداعان ەمەس. ال بۇل ماڭدا قازاقتار دا، شەشەندەر مەن كۇردتەر دە، ۇيعىر، ورىستار دا بار. سولاي بولسا دا، ءبىزدىڭ كوشەنىڭ تۇرعىندارى وتە تاتۋ", – دەيدى ماڭدايىنىڭ تەرىن جەڭىمەن سۇرتكەن يديريس اتتى دۇنگەن ازاماتى.
قوردايداعى جاعدايدى العاش ەستىگەندە بويىڭىزدى قانداي دا ءبىر ۇرەي بيلەدى مە دەپ سوزگە تارتقانىمىزدا، يديريس جۇمباقتاۋ كۇيدە ەزۋ تارتىپ:
"الماتىدا اركەز تىنىشتىق ساقتالىپ كەلدى. ەگەر ءوزىڭ ادال ەڭبەك ەتسەڭ، وندا قورقاتىنداي ەشتەڭە جوق", – دەيدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، دۇنگەن ۇلتىنىڭ ءاربىر وكىلىندە ىقشاماۋداننىڭ ءار تۇسىندا كىشىگىرىم جەر تەلىمدەرى بار، ولار سول جەرلەردە جىلىجاي شارۋاشىلىعىن جۇرگىزىپ، كوكونىس وسىرەدى. سونىمەن قاتار، ارالارىندا ۇيرەك-قاز اسىراپ جان باعاتىندارى دا جوق ەمەس. وسىلايشا، دۇنگەندەر بىرلەسە تىرلىك ىستەيدى. اسىرەسە، جاستار جاعى شيراق. كوپشىلىگى باراحولكا بازارىندا ساۋدا جاساسا، ەگدە تارتقان ازاماتتار بازاردا اۋىلشارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ساتادى.
داستۇرگە بەرىك دۇنگەندەر
"بۇل جەردە دۇنگەندەر وقشاۋ ءومىر سۇرۋگە بەيىمدەلگەن. ولار كوپ جاعدايدا تەك ءوز ۇلتىنىڭ وكىلدەرىمەن عانا وتاۋ قۇرىپ، ۇلكەنگە قۇرمەت كورسەتۋدى بۇلجىماس قاعيداعا اينالدىرعان", – دەيدى جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ءبىرى تاحمينا.
ال ۇيلەنۋ تويلارى ءسان-سالتاناتپەن وتەدى ەكەن.
"جاستار 25 جاسقا دەيىن ۇيلەنىپ، تۇرمىس قۇرۋعا ۇمتىلادى. دۇنگەندەردىڭ شاش قويۋ مانەرى دە كورىكتى ءارى كۇردەلى بولىپ كەلەدى. ويتكەنى، شاشتى كۇمىس بۇيىمدار مەن ءتۇرلى-ءتۇستى گۇلدەرمەن بەزەندىرۋ ءىسى وڭاي ەمەس. كيىمدەرى دە ءسان-سالتاناتقا ساي ۇيلەستىرىلەدى", – دەگەن ويىمەن بولىسكەن تاحمينا وسى كەزگە دەيىن دۇنگەن ۇلتىنىڭ كوپتەگەن مەرەكەلىك شارالارىنا قاتىسقانىن ايتتى.
ونىڭ ايتۋىنشا، دۇنگەندەر كوبىنەسە تويدى ۇيدە وتكىزەدى ەكەن. تويعا تۋىس-تۋعاندار جينالىپ، مۇسىلمان داعدىسىنا ساي ەرلەر مەن ايەلدەر بولەك وتىرعىزىلادى.
"داستارحان لىق تولى بولادى، ال سپيرتتىك ىشىمدىك دەگەن مۇلدەم قويىلمايدى", – دەيدى تاحمينا.
ارينە، ءاربىر توي ءان-ءبيسىز وتپەيتىنى بىلگىلى.
تىنىشتىقتى بۇزىپ جاتقاندار جوق
"زاريا ۆوستوكا" اۋدانىندا مۇسىلماندار ءۇشىن اس ازىرلەيتىن بىرنەشە قوعامدىق تاماقتانۋ ورنى بار. سونىڭ ءبىرى – ەلدى مەكەننىڭ جوعارعى جاعىندا ورنالاسقان شاعىن ءدامحانا. كىشىگىرىم عيماراتتا شىعىس تاعامدارى ازىرلەنەتىنى بىردەن بايقالادى. ال قىزمەتكەرلەرىنىڭ باسىم بولىگى – قىز-كەلىنشەكتەر.
"بىزگە نەگىزىنەن بازاردا ىستەيتىندەر كەلەدى. اسىرەسە، تۇسكى ءۇزىلىس كەزىندە 30-40 ادام كەلىپ، اس-سۋىن بىزدەن ىشەدى. كۇندەلىكتى تاعامعا جاڭا پىسكەن كوكونىستەر مەن جاڭا سويىلعان ەتتى پايدالانامىز. ال جازدا كوكونىستەر مەن جەمىس-جيدەكتەردى تىكەلەي باقشالاردان اكەلەمىز", – دەيدى حيدجاب كيگەن ورتا جاستاعى ءدامحانا يەسى اسيات.
اسيات اۋداندا تىنىش ەكەنىن، ەش الاڭسىز عۇمىر كەشىپ وتىرعانىن ايتادى.
"بىزدە ءبارى بىرقالىپتى ءارى جايلى، جاقسى. الاڭداۋعا ەش نەگىز جوق. اركەز ءبىر-بىرىمىزگە قامقور، جاناشىرمىز. كەز-كەلگەن شاقتا ءبىر-بىرىمىزگە كومەكتەسۋگە ءازىرمىز", – دەيدى ول ءيىسى مۇرىن جاراتىن توقاشتى بىزگە ۇسىنىپ جاتىپ.
جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ وسى سارىنداعى سوزدەرىن ىقشاماۋداندا كەزەكشىلىك اتقارىپ جۇرگەن ۇلتتىق ۇلاننىڭ جاۋىنگەرلەرى دە راستاي تۇسەدى. اسكەريلەر ءوز مىندەتىن ورىنداۋعا كۇندەلىكتى تاڭعى سەگىزدە كىرىسەدى دە، تاۋلىك بويى اۋدانداعى ءتارتىپتى قاداعالايدى. ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ وڭاي ەمەستىگىن تۇسىنگەن جەرگىلىكتى تۇرعىندار اسكەريلەرگە تەرموسپەن ىستىق ءشاي مەن تاماق اكەلىپ بەرەدى.
"ورىمدەي جاستار ءبىزدىڭ تىنىشتىعىمىزدى كۇن-ءتۇن دەمەي كۇزەتىپ جۇرگەن. سۋىقتاپ قالماسا ەكەن دەپ، قولىمىزدان كەلگەنشە وسىلايشا كومەكتەسەمىز", – دەيدى ايەلدەردىڭ ءبىرى باۋىرساق سالىنعان دوربانى كەزەكشىلىك قىزمەتتەگى جاۋىنگەرگە ۇسىنىپ جاتىپ.
قوردايداعى قاقتىعىس
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، 7 اقپان كۇنى جامبىل وبلىسىنىڭ قورداي اۋدانىندا جاپپاي تارتىپسىزدىك بەلەڭ الىپ، سالدارىنان 10 ادام قازا تاپتى، 185 ادام ءتۇرلى دەنە جاراقاتىن الدى.
سونداي-اق، 39 تۇرعىن ءۇي مەن 20 كوممەرتسيالىق نىسان جانە 47 اۆتوكولىك وتقا ورانىپ، كۇلگە اينالدى. بۇگىندە وقيعا سالدارىنان كەلگەن شىعىن كولەمى انىقتالىپ جاتىر.
قىلمىستىق كودەكستىڭ 272 (جاپپاي تارتىپسىزدىكتەر ۇيىمداستىرۋ جانە وعان قاتىسۋ، 10 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ) جانە 99-شى (ادام ءولتىرۋ، 8 جىلدان 15 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ) باپتارى بويىنشا تەرگەۋ جۇرگىزىلۋدە.
Sputnik
