Turǵyndarynyń basym bóligin dúngen men uıǵyr jáne qazaq ultynyń ókilderi quraıtyn Almaty qalasynyń "Zarıa Vostoka" yqshamaýdanynyń azamattary Jambyl oblysyndaǵy Qordaı aýdanynda bolǵan shıelenisten zardap shekkenderge gýmanıtarlyq kómek jınady. Sputnik Kazahstan tilshisi qıyn-qystaý kezeńde otandastaryna qol ushyn sozǵan kópultty aýdannyń turǵyndarymen tildesip qaıtty.
Yntymaǵy jarasqan
"Zarıa Vostoka" yqshamaýdanynda ornalasqan "Nur" meshitiniń juma kúngi ýaǵyzy qoldaý-kómek kórsetken jandarǵa alǵys aıtýmen bastaldy.
"Qazaqstan bizdiń – Otanymyz. Sondyqtan da biz tatý turýymyz qajet. Sondaı nıetpen biz Almaty qalasynan Jambyl oblysyna gýmanıtarlyq júk tıelgen kólikti attandyrdyq. Baýyrlas halyqqa uıymshyldyq tanytyp, kómekteskeni úshin jurtshylyqqa zor alǵys bildiremin", - dedi "ınsyn" etnomádenı ortalyǵy tóraǵasynyń orynbasary Maıanhý Hýseın jumaǵa kelgen jamaǵatqa qarata.
Meshit jamaǵaty azyq-túlik pen kıim-keshek syndy turmysqa asa qajetti zattardy birneshe kún ishinde jınap, Qordaı aýdanynyń aýyldaryna jibergen.
"Meshitimizdiń janynan gýmanıtarlyq kómek qabyldaıtyn arnaıy qoıma daıyndap, aýdan turǵyndarynan aqsha da jınadyq. Eshkim de mundaı qaıyrymdylyq sharadan tys qalmady", – dedi Sputnik Kazahstan tilshisine Maıanhý Hýseın.
Kópultty aýdan
Qalanyń tómengi bóligi, Soltústik aınalma tas jolynyń jıegi ornalasqan "Zarıa Vostoka" yqshamaýdany 2003 jylǵa deıin Almaty mańyndaǵy aýyl bolǵan. Qarapaıym ǵana tirshilik keshetin bul jerdiń turǵyndary peıili keń, meıirimdi kórinedi. Sýretke túsirý nıetimen fotoapparatymyzdy baǵyttaǵanda-aq qysylyp, qymtyrylǵan kisilerdiń kishipeıildiginen sony baıqadyq. Áńgime arasynda olar ózderin qaýipsiz jerde sezinetindigin aıtty. Óıtkeni, turǵyndardyń qaýipsizdigine kóshelerde árbir 300 metr saıyn turǵan polıeıler jaýapty eken.
Yqshamaýdanǵa kirgen boıda kózge ilinetin metall nemese betondy bıik qabyrǵalardyń arǵy jaǵynan kórinetin túrli-tústi shatyrly záýlim saraıdaı kottedjderge qarap, turǵyndardyń turmysy jaqsy ekenin baıqaýǵa bolady.
Osylaısha, uzyn kóshelerdi aralap júrip, jalǵyzaıaq joldar arqyly aýdannyń dúngender turatyn bóligine tap boldyq.
Jol jıeginde turǵan kóptegen sheteldik qymbat kólikterdiń arasynan bir er azamatty kórip, soǵan qaraı bet aldyq. Ol aıaqjoldyń mańyn sazbalshyqtan tazartyp jatyr eken.
"Dúnıege esigin ashqaly osy jerde turyp kelemin. Osy kezge deıin kórshilerimizben eshqandaı da másele týyndaǵan emes. Al bul mańda qazaqtar da, sheshender men kúrdter de, uıǵyr, orystar da bar. Solaı bolsa da, bizdiń kósheniń turǵyndary óte tatý", – deıdi mańdaıynyń terin jeńimen súrtken Idırıs atty dúngen azamaty.
Qordaıdaǵy jaǵdaıdy alǵash estigende boıyńyzdy qandaı da bir úreı bıledi me dep sózge tartqanymyzda, Idırıs jumbaqtaý kúıde ezý tartyp:
"Almatyda árkez tynyshtyq saqtalyp keldi. Eger óziń adal eńbek etseń, onda qorqatyndaı eshteńe joq", – deıdi ol.
Onyń aıtýynsha, dúngen ultynyń árbir ókilinde yqshamaýdannyń ár tusynda kishigirim jer telimderi bar, olar sol jerlerde jylyjaı sharýashylyǵyn júrgizip, kókónis ósiredi. Sonymen qatar, aralarynda úırek-qaz asyrap jan baǵatyndary da joq emes. Osylaısha, dúngender birlese tirlik isteıdi. Ásirese, jastar jaǵy shıraq. Kópshiligi baraholka bazarynda saýda jasasa, egde tartqan azamattar bazarda aýylsharýashylyǵy ónimderin satady.
Dástúrge berik dúngender
"Bul jerde dúngender oqshaý ómir súrýge beıimdelgen. Olar kóp jaǵdaıda tek óz ultynyń ókilderimen ǵana otaý quryp, úlkenge qurmet kórsetýdi buljymas qaǵıdaǵa aınaldyrǵan", – deıdi jergilikti turǵyndardyń biri Tahmına.
Al úılený toılary sán-saltanatpen ótedi eken.
"Jastar 25 jasqa deıin úılenip, turmys qurýǵa umtylady. Dúngenderdiń shash qoıý máneri de kórikti ári kúrdeli bolyp keledi. Óıtkeni, shashty kúmis buıymdar men túrli-tústi gúldermen bezendirý isi ońaı emes. Kıimderi de sán-saltanatqa saı úılestiriledi", – degen oıymen bólisken Tahmına osy kezge deıin dúngen ultynyń kóptegen merekelik sharalaryna qatysqanyn aıtty.
Onyń aıtýynsha, dúngender kóbinese toıdy úıde ótkizedi eken. Toıǵa týys-týǵandar jınalyp, musylman daǵdysyna saı erler men áıelder bólek otyrǵyzylady.
"Dastarhan lyq toly bolady, al spırttik ishimdik degen múldem qoıylmaıdy", – deıdi Tahmına.
Árıne, árbir toı án-bısiz ótpeıtini bilgili.
Tynyshtyqty buzyp jatqandar joq
"Zarıa Vostoka" aýdanynda musylmandar úshin as ázirleıtin birneshe qoǵamdyq tamaqtaný orny bar. Sonyń biri – eldi mekenniń joǵarǵy jaǵynda ornalasqan shaǵyn dámhana. Kishigirim ǵımaratta shyǵys taǵamdary ázirlenetini birden baıqalady. Al qyzmetkerleriniń basym bóligi – qyz-kelinshekter.
"Bizge negizinen bazarda isteıtinder keledi. Ásirese, túski úzilis kezinde 30-40 adam kelip, as-sýyn bizden ishedi. Kúndelikti taǵamǵa jańa pisken kókónister men jańa soıylǵan etti paıdalanamyz. Al jazda kókónister men jemis-jıdekterdi tikeleı baqshalardan ákelemiz", – deıdi hıdjab kıgen orta jastaǵy dámhana ıesi Asııat.
Asııat aýdanda tynysh ekenin, esh alańsyz ǵumyr keship otyrǵanyn aıtady.
"Bizde bári birqalypty ári jaıly, jaqsy. Alańdaýǵa esh negiz joq. Árkez bir-birimizge qamqor, janashyrmyz. Kez-kelgen shaqta bir-birimizge kómektesýge ázirmiz", – deıdi ol ıisi muryn jaratyn toqashty bizge usynyp jatyp.
Jergilikti turǵyndardyń osy saryndaǵy sózderin yqshamaýdanda kezekshilik atqaryp júrgen Ulttyq ulannyń jaýyngerleri de rastaı túsedi. Áskerıler óz mindetin oryndaýǵa kúndelikti tańǵy segizde kirisedi de, táýlik boıy aýdandaǵy tártipti qadaǵalaıdy. Olardyń qyzmetiniń ońaı emestigin túsingen jergilikti turǵyndar áskerılerge termospen ystyq sháı men tamaq ákelip beredi.
"Órimdeı jastar bizdiń tynyshtyǵymyzdy kún-tún demeı kúzetip júrgen. Sýyqtap qalmasa eken dep, qolymyzdan kelgenshe osylaısha kómektesemiz", – deıdi áıelderdiń biri baýyrsaq salynǵan dorbany kezekshilik qyzmettegi jaýyngerge usynyp jatyp.
Qordaıdaǵy qaqtyǵys
Esterińizge sala keteıik, 7 aqpan kúni Jambyl oblysynyń Qordaı aýdanynda jappaı tártipsizdik beleń alyp, saldarynan 10 adam qaza tapty, 185 adam túrli dene jaraqatyn aldy.
Sondaı-aq, 39 turǵyn úı men 20 kommerııalyq nysan jáne 47 avtokólik otqa oranyp, kúlge aınaldy. Búginde oqıǵa saldarynan kelgen shyǵyn kólemi anyqtalyp jatyr.
Qylmystyq kodekstiń 272 (jappaı tártipsizdikter uıymdastyrý jáne oǵan qatysý, 10 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrý) jáne 99-shy (adam óltirý, 8 jyldan 15 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrý) baptary boıynsha tergeý júrgizilýde.
Sputnik
