«تاريحتى بىلمەي، وتكەندى، قازىرگى جاعدايدى ءبىلۋ، كەلەشەكتى بولجاۋ قيىن» دەگەن ءابۋ ناسىر ءال-فارابي بابامىز. وتكەن جىلى «التىن قازىنا» اقپاراتتىق-كوركەم البومىنا مالىمەت جيناۋ بارىسىندا قىزىلوردا وبلىسى شيەلى اۋدانىندا «ساۋىسقاندىق» اتالاتىن پەتروگليفتەردىڭ بار ەكەنىن اسحات ەسىمدى مۇراجاي قىزمەتكەرىنەن تەلەفون ارقىلى ەستىگەنمىن. قىزىلوردا وبلىستىق تاريحي-ولكەتانۋ مۋزەيىندە قىزمەت اتقاراتىن اسحات سايلاۋعا ارنايى جولىعىپ، ساۋىسقاندىقتى زەرتتەۋ ءۇشىن جول جۇرەتىنىمدى ايتىپ، ءجون-جوسىق سۇرادىم. ول كىسى ساۋىسقاندىق پەتروگليفتەرىنە ارنايى كوڭىل بولىنبەي جاتقانىن ايتىپ، زەرتتەۋدى قاجەت ەتەتىنىن ەسكەرتىپ، قىزمەتتەن بوساي الماعان سەبەپتى جول سىلتەپ جىبەردى. ارتىنشا قىزىلوردا قالاسىنان شيەلى اۋدانىنداعى ساۋىسقاندىق دەپ اتالاتىن تاڭبالى تاستارى بار جارتاستاعى سۋرەتتەردى (پەتروگليفتەردى) زەرتتەۋ ماقساتىندا جولعا شىقتىم.
مەنىڭ ەجەلدەن قالعان تاس مۇرالاردى كوزبەن كورىپ، كوڭىلگە ءتۇيىپ، زەرتتەۋگە دەگەن ارمانىم بولعانىمەن، ستۋدەنت بولعان سەبەپتى تاۋعا بارۋعا قاراجاتىم جوق بولاتىن، جولعا دەپ الىپ شىققان بار اقشام – بەس مىڭ تەڭگە. شيەلى اۋدانىنا كەلىپ قوناقۇيدەن جامباساقى سۇراعانىمدا 12 ساعاتقا ءتورت مىڭ تەڭگە ەكەنىن ايتتى. ساۋىسقاندىققا كولىك جالداساڭ، 20 مىڭ تەڭگەگە اپارادى ەكەن… قاراتاۋعا ءبىر تابان جاقىنداي بەرەيىن، اۋىلدان ءبىر قونىپ شىعاتىن ءۇي تابىلار دەپ، ەڭبەكشى اۋىلىنا اتتانىپ كەتتىم. تالعات ەسىمدى تاكسيست اعاعا زەرتتەۋ جاساۋعا كەلگەنىمدى ايتىپ، بۇل اۋىلدا ەشكىمدى تانىمايمىن، ساۋىسقاندىق پەتروگليفتەرىن، ەل تاريحىن بىلەتىن اقساقالدىڭ، بولماسا ەل اعاسىنىڭ ۇيىنە ءتۇسىرىڭىز دەدىم. ويىم – ەڭبەكشى اۋىلىنا ءبىر قونىپ ەرتەڭىنە ءبىر قۇدايعا جار بولا كور دەپ شەجىرەلى قاراتاۋدى بەتكە الىپجولعا شىعۋ. تالعات اعا اسىلحان دەگەن كىسىنىڭ ۇيىنە ءتۇسىردى. اسىلحان –№ 159 «ەڭبەكشى» قازاق ورتا مەكتەبىندە ۇستاز، عىلىمي قىزمەتكەر، مارقۇم اكەسى سۇلەيمەننىڭ قارا شاڭىراعىنداعى ومىراليەۆتەر اۋلەتىنىڭ ۇلدان كەنجەسى. اسىلحاننىڭ اناسى كۇلدانا اجە، قوناقتى قۇدايداي سىيلاپ، «بالا بولسا دا مەيمان» دەپ باتا العان ەلگەزەك، اقجارقىن، كوڭىلگە تۇيگەنى كوپ، اڭگىمەشىل جان ەكەن. اسىلحاننىڭ اعاسى ءابامۇسىلىمنىڭ كومەگى، كەڭەسىمەن ەڭبەكشى اۋىلىنان 50-60 شاقىرىم سولتۇستىك-شىعىسقا قاراي اتاساۋىسقاندىق، بالاساۋىسقاندىق اتالاتىن جوتالاردىڭ ارالىعىندا ساۋىسقاندىق وزەنىنىڭ وڭ جاعىندا، سۇلەيمەن جايلاۋىنىڭ ىرگەسىندەگى ۇلكەنشوقى، كىشىشوقى اتالاتىن تاۋ جوتالارىنىڭ جارتاستارىنداعى سۋرەتتەردى (پەتروگليفتەردى) ارالاپ كورىپ سۋرەتكە ءتۇسىردىم. اسىلحان اعانىڭ ەڭبەكشى اۋىلىنداعى ۇيىندە ەكى كۇن، اتاساۋىسقاندىق ەتەگىندەگى سۇلەيمەن جايلاۋىندا ەكى كۇن قوناق بولىپ ءتورت كۇننىڭ ىشىندە اعايىن-تۋىس ادامدارداي بولىپ قيماستىقپەن قوش ايتىستىق. تاۋدان ءتۇسىپ ەڭبەكشى اۋىلىنداعى اسىلحان اعانىڭ ۇيىنە كەلىپ كۇلدانا اجەگە: «ەلگە قاراي جول جۇرسەم دەپ وتىرمىن، كورگەن دۇنيەلەرىمدى شاما-شارقىم كەلگەنشە كوڭىلگە ءتۇيىپ، سۋرەتكە ءتۇسىردىم»، – دەدىم. ول كىسى: «دۇرىس جارقىنىم، قاي جەرلەردى ارالادىڭ؟» – دەپ سۇرادى. ۇلكەنشوقى مەن كىشىشوقىنى ارالاپ، ساۋىسقاندىق وزەنىنىڭ بويىمەن بالاساۋىسقاندىق جوتاسىنەتەكتەپ قايتقانىمدى ايتتىم. «قۇدىرەتتىڭ كۇشىن كورگىڭ كەلسە – تاۋعا شىق» دەگەن. بالام، تاعى بىرەر كۇن جاتىپ اسىقپاي ارالامادىڭ با؟ تاماشا جەرلەردى كورمەي قايتقان ەكەنسىڭ»، – دەدى.
مەن ويلانىپ قالدىم. راسىندا دا، قاراتاۋدا ەكى كۇن قونىپ، ءۇش كۇن ارالاعانىمدا اسەم تابيعاتقا اندا-ساندا كوز سالعانىم بولماسا، تاستاعى سۋرەتتەردەن كوزىمدى الماي، سول سۋرەتتەردىڭ سىرىن ۇعۋعا تىرىسىپ جۇرگەندە عاجاپ جاراتىلىسقا، تاماشا تابيعاتقا دۇرىستاپ قاراماپپىن. ەكى كۇن جايلاۋداعى ۇيىنە، ەكى كۇن اۋىلداعى ۇيىنە قوندىم، جاتا بەرمەي قايتايىن دەپ قىسىلىپ جۇرسەم، ول كىسىلەر تىلەكشى بولىپ ءجۇرىپتى-اۋ. قازاقتىڭ قوناقجايلىلىعىن ساقتاپ قالعان قانداي اقكوڭىل، اقپەيىل وتباسى دەپ ويلادىم. مۇنى جازىپ وتىرعان سەبەبىم. «جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت، نۇرى تاسىسىن» دەمەي مە قازاق؟ ومىراليەۆتەر اۋلەتىنىڭ ساۋىسقاندىق پەتروگليۆتەرىنە زەرتتەۋ جاساۋىما ۇلكەن كومەگى ءتيدى… «قازاقشىلىقتى ىزدەسەڭ اينالايىن التىن بەسىك اۋىلعا بارۋ كەرەك ەكەن-اۋ» دەگەن وي ءتۇيدىم.
ۇستازىم فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت امانقوس مەكتەپ-تەگى ءدارىس بارىسىندا تاريحقا قىزىعۋشىلىعىمدى بايقاپ: «اقپاراتتى ساقتاۋ، تاراتۋ، جۋرناليستيكانىڭ تاريحى تاس جازۋلاردان (پيكتوگراممالاردان) باستاۋ الادى، وسىنى ەسىڭنەن شىعارما، شاماڭ جەتكەنشە زەردەلەپ، زەرتتەۋ جاساپ ءجۇر»، – دەپ، ارنايى تاپسىرما بەرگەن بولاتىن. تاڭبالى تاستارمەن ەسكەرتكىش تاستارعا زەرتتەۋ جاساۋ بارىسىندا اعايىمنىڭ ءسوزى اقيقات ەكەنىنە كوزىم جەتىپ، تاڭباتانۋ ىلىمىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىم ارتا ءتۇستى. ءوزىن سانالىمىن دەپ ەسەپتەيتىن، قايدان شىقتىق، قايدا بارامىز دەگەن سۇراققا الاڭداعان بۇگىنگى ۇرپاق بابالارىمىز ەستە جوق ەسكى زاماندا تاسقا تاسپەن قاشاپ قالدىرعان قولتاڭبا سۋرەتتەرگە تاريحي اقپارات، دەرەككوزى رەتىندە كوكىرەك كوزىمەن قاراپ، وي ەلەگىنەن وتكىزەر بولسا كوپ دۇنيەنى كوڭىلگە تۇيەر ەدى.
تاس داۋىرىندە تاسقا قاشالعان قاتپارلى تاريحتىڭ ءبىر ۇشىعى قاراتاۋ اڭعارىندا، اتاساۋىسقاندىق، بالاساۋىسقاندىق اتالاتىن تاۋ جوتالارىندا قاراۋسىز، قورعاۋسىز قالعان… الاشتىڭ اناسى اتالعان قاسيەتتى سىر ەلىندە، وبلىس اۋماعىنا قاراستى قاراتاۋدىڭ سولتۇستىگىندەگى ساۋىسقاندىق جارتاستارىنداعى تاڭبالار (پەتروگليفتەر), مىڭداعان جىلدىق تاريحي اقپارات، تاريحي دەرەك. تاسقا قاشالعان ادام، اڭ مەن قولعا ۇيرەتىلگەن مال، اتاپ ايتساق تۇيە، جىلقى، سيىر، ارقار، تاۋتەكە بەينەلەرى تاسقا شەبەرلىكپەن قاشالعان سۋرەتتەر. بۇل سۋرەتتەر ىشىنە بىرنەشە عاسىرلاردىڭ سىرىن بۇگىپ جاتىر. تاسقا باسىلعان ارقار مۇيىزىنەن قازاقتىڭ كيىزگە باساتىن قوشقار ءمۇيىزى، ۇلتتىڭ ويۋى شىعادى. ويۋ-ورنەكتىڭ باسى تاس ويىپ سۋرەت سالۋدان باستالادى… جارتاستاعى ادام مەن اڭ بەينەلەرى – سونى ىزدەنىستى، تىڭ زەرتتەۋدى قاجەت ەتەتىن ەجەلگى ءداۋىر ادامدارىنان قالعان قۇنى باعا جەتپەس تاس قازىنا. ارينە، تاستاعى تاڭبالاردىڭ پارقىن بىلگەن ادامعا، ال بىلمەگەن ادامعا قاپتاعان قارا تاس، شيماي تاس بولىپ كورىنۋى مۇمكىن.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى «تاڭبالى» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني جانە تابيعي قورىق-مۇراجايى يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرالار تىزىمىنە ەنگىزىلگەن (III) ء(ۇشىنشى نوميناتسياسى بويىنشا). ءبىرىنشى زەرتتەۋىم وسى جەردەن باستالدى. استانا بولىپ تۇرعان كەزىندە ەل ورداسى الماتىعاجاقىن بولعاندىقتان با، جوق الدە يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرالار تىزىمىنە ەنگىزىلگەندىكتەن بە، «تاڭبالىعا» زەرتتەۋ جاساۋشىلار مەن ساياحاتتاپ باراتىنداردىڭ سانى باسقا ايماقتارداعى تاريحي ورىندارعا باراتىنداردىڭ سانىنان الدەقايدا كوپ. ءبىر ايتا كەتەتىن جايت، «تاڭبالىعا» تۋريستەر شەتەلدەردەن اناعۇرلىم كوپ كەلەدى ەكەن، تۋريستەرگە جاقسى جاعداي جاسالىپ، ارنايى مامان تاڭبالاردىڭ تاريحىمەن تانىستىرادى. جاتا جاستاناتىن قوناقتارعا ارناپ قوناقجاي، مۇراجاي سالىنعان. الەمنىڭ بىرقاتار ەلدەرىندە تاريحي ايماقتاردى گۇلدەندىرىپ، ءتۋريزىمدى دامىتۋعا بارلىق جاعداي جاسالىپ، جول سالىنىپ، بايىرعى ادامدار تىرشىلىگىنەن اقپارات بەرەتىن تاريحي ورىنداردى ارنايى مەملەكەت قورعاۋىنا الىپ، قۇرمەت تۇتادى.
ساۋىسقاندىق پەتروگليۆتەرىنە ارحەولوگتاردان باسقا سالانىڭ عالىمدارى ات ءىزىن سالماعانى تاڭعالدىردى. الىس ايماقتا بولعاندىقتان با، بولماسا ەجەلگى تاريحىمىزعا ەنجار قاراعاندىقتان با، ساۋىسقاندىق اتالاتىن تاريحي ايماققا ۋران مەن ۆانادي وندىرۋشىلەردەن باسقا سالانىڭ ماماندارى ارنايى دەن قويىپ، كوڭىل بولمەگەن. بۇل ايماقتاعى جارتاس بەتتەرى (پەتروگليفتەر) ۇستىنەن قاشاپ جازۋ سالدارىنان ءبۇلىنىپ، تۇرمىسقا قولدانۋ بارىسىندا جويىلىپ بارادى… ساۋىسقاندىق پەتروگليفتەرى – تاريحي اقپارات، ادامزات اقىل-ويىنىڭ جەمىسى. وسىنداي تاماشا تابيعاتتى، جارتاستارىندا ەجەلگى ادامداردان قالعان قولتاڭباسى بار تاريحي ورىنداردى ساقتاپ، تۋريستىك باعىتتا ساياحات جاساۋعا جاعداي تۋدىرساق. بىرىنشىدەن، تاريحقا قۇرمەت. ەكىنشىدەن، ۇرپاققا ونەگە. ۇشىنشىدەن، تابىس كوزىنە اينالار ەدى.
ساۋىسقاندىقتاعى قولتاڭبالار – ەجەلدەن وسى جەردە تىرشىلىك ەتىپ، قونىستانعان باعزى زامان تايپالارىنىڭ ادامدارى قاشاپ سالعان دەرەك كوز، قالپىن بۇزباعان اقپاراتتى تاستار – وسى ايماقتى مەكەندەگەن بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ ەستە جوق ەسكى زامانداعى ارعى اتالارى. جەرگىلىكتى تۇرعىندار، قازىرگى ۇرپاق تا ارعى اتالارىنداي تۇيە، جىلقى، قوي باعىپ، اڭشىلىقپەن اينالىسىپ كەلەدى. بۇگىنگى اڭشىلاردىڭ قولىندا مىلتىق. ولاردىڭ فوتو سۋرەتتەرى قاعاز بەتىندە قانشا ۋاقىتقا ساقتالاتىنى ءبىر اللاعا ايان. ال جارتاستاعى ادىرنا تارتقان اڭشىنىڭ سۋرەتىنقۇرمەتتەپ، قورعاساق، اشىق اسپان استىندا مىڭداعان جىلدار بويى ساقتالىپ كەلگەنىنە قاراماستان زاماننىڭ اقىرىنا دەيىن قالپىن بۇزباي جاتا بەرمەك.
الكەي مارعۇلان اتامىز: «تاسقاشاۋ ونەرىنىڭ داستۇرلەرى نەوليت زامانىنان باستالادى. قولا داۋىرىنە ادام تاس وڭدەۋدىڭ مىڭجىلدىق تاجىريبەسىمەن كەلدى»، – دەگەن عىلىمي تۇجىرىم ايتادى. تاسقاشاۋ ونەرى – نەوليت زامانىندا، تاس داۋىرىندە باستالىپ، قولا داۋىرىندە جەتىلىپ، تۇركى قاعاناتى كەزىندە بيىك دەڭگەيگە جەتىپ، بۇگىنگى عىلىم تەحنولوگيانىڭ دامىعانىنا قاراماي الى كۇنگە اتادان بالاعا جالعاسىپ، ۇزىلمەي كەلە جاتقان قولونەردىڭ تاريحى تەرەڭ ۇلكەن ءبىر سالاسى. تەك، ءبىز تاس قاشاۋشى ونەر يەلەرىن – و دۇنيەلىك بولعان جاقىندارىمىزعا كوكتاس، بەلگى قويار كەزدە ىزدەيمىز…
VII عاسىر مەن XX عاسىر اراسىنداعى ون ءۇش عاسىرلىق مۇرانى ىزدەسەك، قاعازعا باسىلعان قولتاڭبانى، قاعازعا تۇسكەن مۇرالاردى، ەلىمىزدە كوپ جىلدىق سوعىس سالدارىنان… ساقتالماعان سەبەبتى شەتەل مۇراعاتتارىنان ىزدەيمىز. ءبىزدىڭ تاريحىمىز بۇدان دا ىلگەرى دەپ مۇراعات ىزدەسەك، تاۋ-تاستارداعى ەجەلگى اتا-بابالارىمىز قولمەن قاشاپ قالدىرعان قولتاڭبا، ياعني تاڭبالى تاس، بالبال تاس، قۇلپى تاس، ەسكەرتكىش تاستاردان تابامىز. سوندىقتان مۇنداي تاريحي ورىنداردى دالا مۇراعاتى، دالا مۇراجايى دەپ اتاۋعا تولىق نەگىز بار. دالا مۇراعاتىن قورعاۋعا كەلەشەك ۇرپاق الدىندا بورىشتىمىز. دالا مۇراعاتى كوكىرەك كوزىمەن قاراعان ادامعا ادامزاتتىڭ تاريحىنان، ولاردىڭ تۇرمىسى مەن ومىرىنەن ماعۇلمات بەرەتىن اقپاراتقا تولى.
ءبىز بۇل ۋاقىتقا دەيىن ەجەلگى ادامدار ومىرىمەن تاريحشىلار، ونىڭ ىشىندە ارحەولوگ مامانداردىڭ زەرتتەۋى ناتيجەسىندە، ەجەلگى مەكەندەردەن تابىلعان تاس قۇرالدار مەن قىش ىدىستاردىڭ جانە قورىمدارداعى ادامداردىڭ ءدىني سەنىمىنە بايلانىستى بىرگە جەرلەنگەن زاتتار ارقىلى تانىسىپ كەلگەنبىز. پەتروگليفتەر ارحەولوگتار تاراپىنان دەرەك كوزى رەتىندە زەرتتەلگەنىمەن اقپارات رەتىندە ارنايى زەرتتەلمەگەن… ەندىگى جەردە جۋرناليستيكا تاريحىمەن تاسقا باسىلعان جاسامپاز مادەنيەت، بەينەلىتاس، بەينەلى جازۋ، تاڭبالىتاس، سونىمەن قوسا ەسكەرتكىش تاستاعى تۇركى تاڭبالارى (تۇركى جازۋى) ارقىلى دا تانىسا الامىز. تاسقا باسىپ اقپارات قالدىرۋ – جۋرناليستيكا عىلىمىنىڭ بۇرىن زەرتتەلمەگەن تاريحى تىم تەرەڭدە جاتقان ۇلكەن ءبىر سالاسى.
كورگەن-تۇيگەنىن، قورىتقان ويىن جارتاسقا سۋرەتتەۋ، بەينەلى جازۋ (پيكتوگرامما) ارقىلى وز داۋىرىنەن، تۇرمىسى مەن شارۋاشىلىعىنان كەيىنگىگە وشپەستەي وي جەمىسىن قالدىرۋ – باعزى زاماننىڭ اقىلدى، شەبەر ادامدارىنا ءتان قۇبىلىس. ول – اقپاراتتى ماڭگى ساقتاۋدىڭ سىرى مەن قۇپياسى. وسى تاستارداعى سۋرەتتەرگە قاراپ تاسقا قاشاپ اقپارات قالدىرۋدىڭ تاريحى نەوليتتە (جاڭا تاس عاسىرى) باستاۋ الىپ، ەنەوليتتە قالىپتاسىپ، ساق، عۇن، تۇركى داۋىرىندە كەڭىنەن تاراعان دەگەن تۇجىرىم جاساۋعا بولادى… تاس قاشاۋ، تاس وڭدەۋ ونەرى، عىلىمى تاس داۋىرىنەن باستاۋ الادى. تاسقاشاۋ عىلىمى دەپ اتاۋ سەبەبىم، سول ءداۋىر ادامدارى تاس قاسيەتىن تانىپ، سىرىن ۇققان… ەجەلگى ادامدار وت جاعۋ بارىسىندا وتتىڭ اينالاسىن قورشاپ قويعان تاستاردىڭ بالقىپ قۇيىلۋ سالدارىنان تاستى بالقىتۋ ارقىلى قولا، تەمىر، ت.ب. مەتالدار الۋدىڭ جولىن يگەرىپ، جەتىلدىرگەن. وسىلايشا تاس ءداۋىرى، قولا ءداۋىرى، ەرتە تەمىر داۋىرىندە جاراتىلىستانۋ عىلىمى جەتىلە تۇسەدى…
قازاق دالاسىنداعى پەتروگليفتەرگە سۇيەنە وتىرىپ، وتاندىق جۋرناليستيكانىڭ، قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ تاريحىن تاس داۋىرىنەن باستاۋعا بولادى. حرونولوگيالىق ۋاقىتى ب.د.د. 7/6-مىڭ جىلدىق – ءبىزدىڭ جىل ساناۋىمىزدىڭ 2000 جىلى. ەكەۋىن قوسىپ ەسەپتەسەك جەرىمىزدە ساقتالعان اقپاراتتىڭ (ب.د.د. 7 مىڭ – ب.د. 2000 جىل) 9 مىڭ جىلدىق تاريحى بار بولىپ شىعادى. وعان قازاق دالاسىنىڭ كەز كەلگەن ايماعىنداعى تاڭبالى، بالبال، ەسكەرتكىش، قۇلپىتىستار كۋا (مىسال بولا الادى). ارينە، بۇل اقپاراتتى تاستاردىڭ بارلىعى انىق-تانىق اقپارات دەپ ايتا المايمىز. كومەسكى بولسادا كوڭىل كوزىمەن قاراعان ادامعا ەسكىدەن قالعان ەستەلىك… تاس قاشاپ اقپارات قالدىرۋ سۋرەتتى جازۋ (پيكتوگرامما) – تەحنولوگيانىڭ دامۋىنا وراي وقيعا ورنىنان ماتىنمەن قوسا فوتوسۋرەت، سوزبەن قوسا بەينە (ۆيدەو) ارقىلى اقپارات بەرۋ دەڭگەيىنە جەتتى. تاسقا سۋرەتتەۋ، سوزبەن سۋرەتتەۋ، ۆيدەوعا ءتۇسىرۋ بارلىعىنىڭ نەگىزى – بەينەلەپ جەتكىزىپ اقپارات بەرۋ. دەمەك، پيكتوگراممالار – اقپاراتتىڭ كوزى، پەتروگليفتەر – اقپاراتتىڭ تەگى.
قازاق دالاسىنداعى اڭشىلىق پەن كوشپەلى مال شارۋاشىلىعى ىقىلىم زاماننان باستالادى. ادامداردىڭ نەگىزگى شارۋاشىلىعى اڭ اۋلاۋ بولعاندىقتان ولار اڭداردىڭ جاراتىلىسىن ۇعۋعا تىرىسقان. اڭداردىڭ باسىم كوپشىلىگى كيىك، قاراقۇيرىق، تاۋتەكە ارقار، قۇلان، تارپاڭ، قولعا ۇيرەنە باستاعان ءتورت تۇلىك مال تۇيە، جىلقى، سيىر، قوي-ەشكى جانە ت.ب. اڭدار تابيعاتتىڭ ىڭعايىنا قاراي تەبىندەپ جايىلۋعا ىڭعايلى جەرلەرگە اۋىسىپ وتىرعان. تاۋدان الىس جازىق دالالار، قىستا قار از تۇسەتىن ءشولدى جەرلەر، سونىمەن قوسا ىلعي جەل سوعىپ تۇراتىن قۇم توبەلەردە قار قالىڭ جاۋعانمەن، ءبىر جاق بەتىن جازىقتاعى ۇزدىكسىز سوققان جەل ارشىپ تاستاپ وتىرادى. بۇنداي جەرلەر اشا تۇياقتى اڭ مەن مالعا قىستان جۇتاماي شىعۋعا قولايلى بولعان. سول سەبەپتى اڭ مەن مالدىڭ ىڭعايىنا قاراي ماۋسىمدىق جايىلىم، جىلدىڭ مەزگىلىنە قاراي كوشىپ وتىرۋ كوشپەندى مال شارۋاشىلىعى قالىپتاستى…
نۇرلان ناۋرىءزالى
