استانا قالاسىنداعى «ابايتانۋ» ورتالىعى (ديرەكتورى الماحان مۇحامەتقاليقىزى) ۇيىتقى بولىپ، «التىن قىران» حالىقارالىق قايىرىمدىلىق قورىنىڭ (پرەزيدەنتى يسلامبەك سالجانوۆ) دەمەۋشىلىگىمەن وتىز شاقتى ادام «ۇلىلار مەكەنىنە ساياحات» باعدارلاماسى اياسىندا اباي ەلىنە ساپار جاسادىق. كوزىڭ تۇسكەن ءار عيمارات، تابانىڭ تيگەن ءار قىر، كوڭىلىڭ جەتكەن ءار ادىر، تاريحقا اينالعان مەكەننىڭ اسەرى دە بولەك بولدى. ۇيىمداستىرۋشى مەن دەمەۋشىلەرگە زور العىس ايتىپ، كورگەن، كوڭىلگە تۇيگەن دۇنيەلەردى حاتقا تۇسىرمەك نيەتىمىز ەدى.
سەمەي جاتاعان قالا ەكەن. ەرتىستىڭ ءبىر جاعى ەسكى، ءبىر جاعى جاڭا سەمەي بولىپ ءبولىنەتىنىنەن ءبارى حاباردار. جۇسىپبەكشە ايتقاندا «ەرتىستىڭ وڭ قاباعىندا سەمەي، سولىندا الاش قالاسى». ءۇش ءجۇز مىڭداي تۇرعىنى بار قالانىڭ تىرشىلىگى باياۋ ءجۇرىپ جاتقانداي. الماتىداعىداي اسىققان، ساپىرىلىسقان حالىق جوق. جايباراقات تىرلىك. قالانىڭ ءوزىن دە ءبىر كوڭىلسىزدىك جايلاعان سياقتى اسەر قالدىرادى. ءجۇرىپ جاتقان بىردە-ءبىر قۇرىلىس جوق. كوشە جيەگىندەگى تسەمەنتتەر مۇجىلگەن. كوگالدارى قىرقىلماعان. قاراۋسىز قالعان قالا سياقتى. حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى دا تومەن. بۇنى كوبى وبلىس ورتالىعى ءوسكەمەن قالاسىنا كوشكەندىكتەن دەيدى. اباي، مۇحتار مەكەن ەتكەن، الاش زيالىلارىنىڭ ورداسى بولعاندىعى ءۇشىن دە كوڭىل ءبولىنۋى ءتيىس قالا عوي…
العاشىندا ەرتىستىڭ «جاڭا سەمەي» اتالاتىن جاعىنا توقتاعانمىن. ەرتەسى كۇن بۇلتتانىپ، قورعاسىنداي قايناعان بۇلتتار جوڭكىپ، ەسكى سەمەيگە جاڭبىر قاتتى جاۋىپ ءوتتى. بەرگى جاعالاۋعا جاۋىننىڭ شەتى عانا ءتيدى. اباي مۋزەيىن ءوز بەتىممەن ارالاماق بولىپ بارىپ، قاراپايىم قىزمەتكەرىمەن ءجون سۇراسىپ قالدىم. جاڭبىردىڭ وزەننىڭ ءبىر جاعىنا جاۋىپ، ءبىر جاعىنا جاۋماي كەتكەنىن ايتىپ ەم: «بۇلت شالا، جەر الا» دەگەن سول دا» دەدى. بۇنداي قۇبىلىس ءبىزدىڭ اۋىلدا دا بولىپ تۇرادى. بىراق ءدال مۇنداي ماتەلدى بۇرىن ەستىمەگەن ەكەنمىن. قازاقى ءسوزدىڭ دالدىگى. جانە سونى قاراپايىم عانا، كۇندەگى ادەتىنشە ايتا سالعان جىگىت اعاسىنا دا تاڭعالدىم. ماقالداپ سويلەگەن جانە سونىسى ءوز بولمىسى ەكەنى اڭعارىلىپ تۇراتىن قازاقتى قالادان كورمەگەلى قاشان…
سەمەي تاريحي قالا رەتىندە جاقسى اسەر ەتكەنىمەن، بۇگىنگى ءحالى كەرىسىنشە كوڭىلىڭدى تۇسىرەدى. الدە سەمەي تۋرالى وي مەجەسىن تىم بيىكتەن الىپ قويدىق پا ەكەن؟! كەز كەلگەن ءدامحاناسىنا كىرىپ، تاماقتانۋعا ءداتىڭ شىدامايدى. …كۇمانىڭ دە باسىم بولادى. تازا، قازاقى اسحانالاردى جاڭا سەمەيدەن ىزدەپ تابۋ قيىن. تاماقتانۋ ءۇشىن ەرتىستىڭ ارعى بەتىنە وتەسىڭ.
تۇراعۇل ابايۇلىنىڭ «اكەم اباي تۋرالى» دەگەن ەستەلىگىندە مىنانداي جولدار بار ەدى: «…قالادا جاتقاندا قاساپتىڭ ەتىن جەمەي، قولىنان مالىن سويعىزىپ جەۋشى ەدى. ءبىر جولى قالادا سويعان جىلقىسىنىڭ تەرىسىن ساتقىزسا، ساتىپ العان الىپ-ساتار ماتايباي مامبەت بالاسى ماقتانامىن دەپ ايتىپتى: «ءسىزدىڭ كەشەگى ءبىر جىلقىڭىزدىڭ تەرىسىنەن ءۇش تەڭگە پايدا قىلدىم» دەپ، سوندا مەنىڭ اكەم ايتىپ ەدى دەپ، ءوزى ايتىپ كەلۋشى ەدى: «مەن ساۋداگەر كىسى ەمەسپىن، مەنى ۇيالماعان ارسىزدىڭ ءبارى جەيدى» دەپ». تەگىندە اباي ەلىنە كەلگەن ادامنىڭ ءبارى وزىنەن-ءوزى تۋراشىل، ءتارتىپتى بولۋعا ىنتىق كەلەتىن سياقتى. ءايتپەسە الماتىدا كەز كەلگەن دامحاناعا باس سۇعىپ جۇرگەن ءبىز، سەمەيدە نە ءۇشىن سەكەمشىل بولا قالدىق ەكەن؟ ءبارى اباي توپىراعىنا كەلدىم عوي دەگەن ىشكى ءتۇيسىكتىڭ حابارى ما دەپ ويلايمىن.
«اقبىلەك» رومانىندا جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ: «…سەمەي ءبىر گۋبەرنيا ەلدىڭ ميى. اقىل-ويدىڭ تابىسى سەمەيدە. سەمەي ءبىر گۋبەرنيا ەلدىڭ تىرەگى. سەمەي بۇلكىلدەسە، ءبىر گۋبەرنيا ەل بۇلكىلدەيدى…» دەپ جازباۋشى ما ەدى؟! قازىر كۇللى الاش دالاسى بۇلكىلدەسە دە، سەمەي بۇلكىلدەمەيتىن سياقتى. سەمەيدىڭ بار كىناسى وبلىس ورتالىعى بولماعاندىعى بولسا، بار قاسيەتى، قادىرى اباي، مۇحتار توپىراعى بولعاندىعى. الاش زيالىلارىنىڭ تابانى ءتيىپ، ءماجىلىس قۇرعان قالاسى. جەر اۋدارىلعاندارعا پانا بولعان اياۋلى مەكەن. قاشقارعا كەتىپ بارا جاتقانىندا شوقان توقتاعان ءۇي دوستوەۆسكيدىڭ جالداپ تۇرعان پاتەرى. سول پاتەرگە ءوز زامانىندا انيار مولداباەۆ دەگەن باي كىسى يەلىك ەتىپتى. سەمەيگە كەلگەن سايىن اباي سول ۇيگە تۇسەدى ەكەن. وزگەلەرىن ايتپاعاندا ءبىر عانا اباي ءۇشىن قۇرمەتكە بولەنىپ تۇرعان قالانىڭ ءسانى دە، سالتاناتى دا اسىپ تۇرسا دەپ ويلايسىڭ…
نەگىزگى باعىتىمىز – جيدەباي. جول-ءجونەكەي تاريحي ورىنداردىڭ بارىنە توقتاماقشىمىز. بۇل وڭىردە تاريحي ءمانى جوق بەل بار ما ەكەن، ءتايىرى؟! كوزىڭە شالىنعان ءار قىر قاسيەتتى، اياۋلى. اسىرەسە، جيدەبايعا بارار جولداعى بۇلاقتار، جايلاۋ مەن قىستاۋلار. سەبەبى، سول ماڭمەن اباي جۇرگەن.
سەمەيدەن جيدەبايعا قاراي شىعار جولدا شاعان بەكەتى بار. جولسەرىگىمىزدىڭ ايتۋىنشا، قالاعا كەلۋشىلەر ەرتەدە ءبىرىنشى سول بەكەتكە توقتاعان. امىرە قاشاۋباەۆ بالا كەزىندە سول ماڭدا قوي باعادى ەكەن. «بالا امىرە ءان ايتقاندا داۋسى قالاعا ەستىلەتىن» دەگەن ءسوز وسى ماڭعا كەلگەندە ايتىلدى.
ارقالىق تاۋى سارىارقانىڭ شىعىستاعى ەڭ سوڭعى نۇكتەسى ەكەن. اۋەزوۆتىڭ «قورعانسىزدىڭ كۇنى» اڭگىمەسىندەگى وقيعا وسى تاۋدىڭ باۋىرىندا بولعان. شىعارماسىندا اۋەزوۆ بۇل تاۋدى بىلاي سيپاتتايتىن: «س. قالاسىنىڭ وڭتۇستىگىن جايلاعان ەلدىڭ قالاعا قاتىناساتىن قارا جولىنىڭ ۇستىندە ارقالىق دەگەن تاۋ بار. دالانىڭ كوڭىلسىز ۇزاق جولىندا قاجىپ كەلە جاتقان كەرۋەنگە ارقالىق الىستان كورىنىپ، دامەلەندىرىپ تۇرادى. جولدىڭ اۋزىندا كولدەنەڭ سوزىلىپ جاتقان تۇرقى ون شاقىرىمداي بولعانمەن، ەنسىز كەرەگە سىقىلدى، جالعىز تاۋ. نە باۋىرى، نە سىرتىندا ىقتىرتىن جوق ىسقاياق. ارقالىق جاداعاي، جالعىز قابات بولعان سوڭ، كىس كۇنىندە جەل تەرىسىنەن سوقسا دا، وڭىنان سوقسا دا پانالىعى جوق، ازىناپ تۇرادى. قىستىڭ باسىنان ەكى جاعىن قار الىپ، جۇمىرتقاداي قىلىپ تەگىستەپ تاستايدى. سوندىقتان وزگە جەر اشىق بولىپ تۇرعاندا، ارقالىقتىڭ باۋىرى كوبىنەسە بوراننان بوسامايتىن. الىستان قاراعاندا دا ارقالىق بۇدىرى جوق جالاڭاش. كورۋگە اسا كوڭىلسىز».
مۇحاڭ وسىلاي سۋرەتتەيدى. قازىر ەتەگىندە ءبىر-ەكى مالشىنىڭ قونىسى بار ەكەن. جيدەبايعا بارا جاتقاندا جولدىڭ وڭ جاعىندا، بىزبەن ساپارلاس بولعان اسان وماروۆتىڭ ايتۋىنشا، عازيزا مەن كارى اجەسى مەكەن ەتكەن قىستاۋدىڭ ورنى بار. ونى كوردىك. سوندا «قورعانسىزدىڭ كۇنىندەگى عازيزا» دەپ قارا تاس قويىلعان ەكەن.
ءبىر جاعى عازيزانىڭ باسى دەپ قاستەرلەيسىڭ. ءبىر جاعى اقانداي ادامنىڭ قىلمىسى بولعان جەر دەپ ءجيىركەنەسىڭ. ءبارىبىر عازيزا جاتقانى ءۇشىن دە ول جەر قۇرمەتتەۋگە لايىق دەپ ىشتەي تۇيەسىڭ. جەرگە لاعىنەت ايتار ما؟!
شىعىستاعى اعايىنىڭ توقتاماي وتپەيتىن ءبىر جەرى كۇشىكباي باتىر كەزەڭى. جيىرما ءبىر جاسىندا شەشەك اۋرۋىنان باقيلىق بولعان باتىردىڭ باسىندا «ۋاق باتىرى كۇشىكباي» دەگەن قارا تاس قويىلعان.
كۇشىكباي بۇلاعىنىڭ سۋى ءمولدىر، تاستاي. ىشسەڭ ءشولىڭدى قاندىراتىن بۇلاق سۋىن جۇرت قاسيەتتى دەپ ەسەپتەيدى. كوبى ىدىستارىنا قۇيىپ الىپ كەتىپ جاتادى. بۇل كەزەڭ دە «قورعانسىزدىڭ كۇنىندە» جاقسى سۋرەتتەلەدى.
«ء…دال قارا جولدىڭ اۋزىندا، ارقالىقتىڭ ءبىر كىشىلەۋ بيىگىنىڭ باسىندا تاستان ۇيىلگەن وبا سەكىلدى جالعىز مولا بار. سول مولا كۇشىكبايدىكى. كەزەڭ دە سول سەبەپتى، كۇشىكباي اتىمەن اتالادى» (م.اۋەزوۆ). باتىردىڭ ارۋاعىنا دۇعا جاسادىق.
سەمەي دالاسىندا كوبىنە قاراعان، يزەن، توبىلعى وسەدى ەكەن. جۋسان بار بولعانىمەن، جايقالىپ، وڭتۇستىكتەگىدەي قالىڭ بولىپ وسپەيدى. سيرەك، جۇتاڭ. كوزبەن قاراعاندا ونشا سۇلۋ ەمەس.
ءابايدىڭ كىندىك قانى تامعان سىرتقاسقابۇلاقتىڭ وزىنە جەتە المادىق. جولدان كوز سالعاندا قارايىپ تۇرعان بەلگىنى «سول جەر» دەپ نۇسقاعان جولسەرىكتىڭ سوزىنە سەنىپ، تەلمىرىپ ۇزاق قارادىق. بۇگىندە قايسىمىز بولسا دا، ادىلەت ىزدەپ جۇگىنەتىنىمىز حاكىم بولعاننان كەيىن بە، الدە شىنىمەن ارتىق تۋعان باسىنىڭ قادىرىن سەزىنگەندىكتەن بە، سول ماڭ وتە قادىرلى كورىندى. العاشقى پەسا قويىلعان ايگەرىمنىڭ ويقۇدىق جايلاۋىنا دا بۇل ساپاردا جول تۇسپەدى. يەسىز، مالسىز جاتقان يەن دالانىڭ جالعىز عانا جۇبانىشى وسى ەسكەرتكىشتەر سياقتى. ادامدار وسىلاردى ىزدەپ كەلگەندە عانا پەندە تابانى تيەدى. اسىلىندا، ۇنەمى جۇرت مەكەن ەتكەن ايماق ءوزىن باقىتتى سەزىنەتىن شىعار. قۋاڭ، ەلسىز دالانى كورگەندە وسىنى ويلادىق. ءبىر زامانداردا قۇنانباي اۋىلى دەپ اتالاتىن ىرگەلى ەل وسى جەرلەردە ساۋىق-سايران قۇرىپ، قويىن قوتانداپ، بيەسىن بايلاپ، شۇرقىراسىپ وتىردى دەگەنگە سەنگىڭ-اق كەلەدى.
ءبىر جاعى وسى ساپارىمىزدا تاريحي ورىنداردى تۇگەل ارالاپ كەتپەگەنىمىز دۇرىس تا بولدى. اينالىپ سوعۋعا سەبەپ بار…
ەرالى بابانىڭ مازارى ورنالاسقان جەر – ەرالى جازىعى دەپ اتالادى ەكەن. «مەنىڭ دا اتىم تاريحتا قالسىن» دەپ وسى جازىقتى ءوزى سۇراپ العان ەكەن دەسەدى. ەرالىنىڭ اكەسى كەڭگىرباي توبىقتىنىڭ ءبيى بولعان، ءسوز قونعان ادام. وزىنەن كەيىن بيلىكتى ابايدىڭ اتاسى وسكەنبايعا بەرگەن ەكەن. كەڭگىربايعا بايلانىستى ءبىر اڭىز كوپ ايتىلادى. قۇنانباي دۇنيەگە كەلەردە وسكەنبايدىڭ توردە التىن ساقا ءيىرىپ وتىرعانى تۋرالى ءتۇستى جاقسى ءبىلۋشى ەدىك. بۇل قۇنانبايدىڭ ءجاي پەرزەنت ەمەس ەكەندىگىن ايقىندايتىن. مىنا اڭىز دا سول جوبادا. قۇنانباي ەس ءبىلىپ قالعان ۋاقىتتا اناسى زەرە كەڭگىرباي بيدەن باتا سۇراي كەلىپتى. الدىندا ءبىر-ەكى رەت كەلگەندە باتا بەرمەي كەرى قايىرىپ جۇرگەن كورىنەدى. بۇل جولى بي: «توعىز اتا تولعانشا تۇڭلىگىڭدى ەشكىم اشپاسىن» دەپ تەرىس باتا بەرىپتى دەيدى. كەلىنى زەرە، جاس قۇنانبايدى ەرتىپ، جاسىن ەتەگىنە توگىپ كەتىپ بارا جاتادى. كەڭگىربايدىڭ بايبىشەسى بۇل قىلىعىن تۇسىنبەي: «بۇنىڭ نە؟» دەگەندە: «سىرتقا شىعىپ، ارتىنا قاراشى» دەپتى. بايبىشەسى سىرتقا شىقسا، زەرە مەن قۇنانبايعا ىلەسىپ ەكى يت كەتىپ بارا جاتىر ەكەن. سونى كەڭگىربايعا ايتقاندا: «ول يت ەمەس. قاسقىر. مەنىڭ ءۇش كوك قاسقىرىم بار ەدى. تەرىس باتا بەرگەنىمنىڭ وزىندە ەكەۋى قۇنانبايمەن كەتتى. مەنىڭ دە ۇرپاعىما ءبىر نارسە قالۋى كەرەك» قوي دەپتى. سول ۇرپاعىنا قالعان دۇنيە ءسوز دە ەمەس، ءىس تە ەمەس، وسى جازىق بولسا كەرەك. توبىقتى ىشىندە: «ءىسىڭ ادال بولسا وسكەنبايعا بار، ارام بولسا ەرالىعا بار» دەگەن ءسوز ءجيى ايتىلعان ەكەن.
«اباي جولىنىڭ» العاشقى تاراۋىندا: «…ولار سامساعان سارى قول. بۇل ەسەمبايدا ۇدايى جاۋ جاتادى. تەك ءبىزدى ءوزىمىزدىڭ ەلدىڭ ادامى دەپ امان قالدىرماسا، جامان» دەپ بالانى شوشىتپاق بولعان جورعا جۇمابايدىڭ ءوزى سەسكەنەتىن جەر ەسەمباي جىراسىن دا كوردىك. جۇيرىك ات مىنگەن ەكى ۇلكەن كىسى مەن ءبىر جاس بالانىڭ بەينەسى كوز الدىمىزدا كولبەڭدەيدى. اركىم ءوز قيالىنشا «مىناۋ اباي باسقان جەر» دەگەندە-اق كوز الدىنا سۋرەت كەلتىرۋگە تىرىساتىنداي. اۋەزوۆشە ايتقاندا، «كورۋگە اسا كوڭىلسىز» دالا اباي ارقىلى كوركەيىپتى. كورۋگە اسا ىنتىزار بولدىق.
ەسەمباي جىراسىندا قازىر ۇرى جاتپاسا دا، «اباي جولى» ارقىلى ساناسى قالىپتاسقان ادامعا سول جىرادان سالت اتتىلار اتىپ شىعاتىنداي. ءبىر زامانداردا ۇرىنىڭ مەكەنى بولعان ماڭ دا جەتىمسىرەپ قالعان. ۇرى دا بولسا يەسى عوي دەيسىڭ… كولىگىمىز بۇل ماڭدارعا ايالدامادى. تەك كوڭىل كوزىمىزبەن بارىپ، قيالىمىزبەن شارلاپ قايتقان سايىن دالادا ۇنەمى جەل تۇرادى. ءبىر ىڭىلداپ، ءبىر ىزىڭداپ تۇرعان دالا كۇيى قۇنانباي، اباي زامانىنان قيسسا ايتىپ تۇرعان شىعار، كىم بىلەدى؟!
اقشوقىدا قۇنانباي اۋلەتىنىڭ كوبى جاتىر. كەي بەيىتتەردىڭ تاسى سىنعان. كىم جاتقانى بەلگىسىز. جولدا اباي تۋرالى، قۇنانباي اۋلەتى تۋرالى كوپ اڭگىمە ايتىلماعانىمەن، تۇرسىنجان شاپايدىڭ «شىن جۇرەك ءبىر جۇرەگى» مەن قاسىم امانجولۇلى تۇسىرگەن «انىق اباي» دەرەكتى ءفيلمى ارقىلى العان دەرەگىمىزدىڭ پايداسى كوپ ءتيدى. ابايدى، اباي بالالارىن شىعارمالارىنان تانىعانىڭ بولەك تە، ەستەلىك وقيعالار ارقىلى تانىعانىڭ باسقاشا. وندا اباي دا، ۇرپاقتارى دا زورايا تۇسەدى. ءوزىمىز كوڭىلىمىزگە جاقىن ساناعان اباي بالاسى – ماعاۋيا.
جۇرت كەرەگىن ابايدىڭ وزىنەن سۇراۋعا باتپاي، ماعاش ارقىلى سۇراتادى ەكەن. ءۇش كۇن كورمەسە، اكەسى: «مەنەن تۋعانى راس بولسا، بۇگىن كەلەدى» دەپ، بالاسى: «اباي اعام ىزدەپ قالدى» دەپ قاۋىشۋعا اسىعادى ەكەن. ءبىر-ءبىرىن جارتى اۋىز سوزبەن-اق ۇققان اكە مەن بالا اراسىنداعى وسى زور تۇسىنىسۋشىلىك اسىپ تۋعاندىق ەمەي، نەمەنە؟! جۇرتتان باسى ارتىق تۋعاندار…
ماعاش قايتىس بولعاندا، ەسىنەن تانىپ بارىپ، ماڭدايىن كەرەگەگە سوعىپ، كوز جاسىن كولدەتە وتىرىپ: «اۋزىمدى كىسىدەن بوساتقان قاراعىم، ماعاشىم، الدىمدى كىسىدەن بوساتقان قاراعىم، ماعاشىم، ارقامدى جۇكتەن بوساتقان قاراعىم، ماعاشىم! قوش، ماعاش! قوش!» دەگەن اكە قاسىرەتىن ءبىر ءسات سەزىنە الار ەمەسپىز. ماعاشتىڭ اسىل سۇيەگىن زيراتقا اپارا جاتقان مۇباراك اربانىڭ جولىن تاستان تازارتىپ وتىرعان حاكىم اكەنىڭ قايعىسىنا ورتاقتاسقان سول تاستار دا مەن ءۇشىن قىمبات. بۇل ءسوزىم پافوس بولار. بىراق جالعان ەمەس.
كۇللى اۋلەت جاتقان زيراتتىڭ دۇنيەمەن ءىسى جوق. ايدالادا يەسىز قالعان، قۇنانبايسىز، ابايسىز قالعان مەكەننىڭ قاراعانى مەن يزەنى قوسىلىپ ۇزاق ءۋىلدەيدى. ءبىر ادىر كەلەسى ادىردى مەنسىنبەيتىن سياقتى. ولاردىڭ ءبارى اسىل، ءبارى اياۋلى سياقتى. ويتكەنى، ءبىرىنىڭ كوڭىلىندە «ماعان قۇنانباي تابانى تيگەن» دەگەن ەمەۋرىن جاتسا، بىرىندە اباي، بىرىندە ءابىش، بىرىندە ماعاشتىڭ ءىزى قالعان. ءبارى اسقاق، ءبارى قادىرلى. بىراق بۇرىنعىداي قوينى-قونىشىنا تولعان ەل جوق. ءبىز ماعاشتاردان الىسپىز. ماعاشتاردىڭ بولمىسىنان، تابيعاتىنان تىم الشاقتامىز. بىراق جاقسى ادام بولعىمىز كەلەتىنى قالاي؟ ولاردىڭ قانىندا بار جومارتتىق، مارتتىك، زەرەكتىك بىزدە جوق قوي…
ماعاش سۋرەتىن كورگەندە كوزىمىزگە ۇيىرىلگەن جاستى جۇرتتىڭ كوزى قاراپ تۇر دەگەن اقىلىمىزبەن توقتاتتىق. كۇنى كەشە دۇنيەدەن وزعان يشان جاعىپارقىزى دا سول اقشوقىعا جەرلەنگەن.
جيدەباي اۋىلىنىڭ باسىنان ءبىزدى ەل اعالارى كۇتىپ الدى. قوي سويىلعان. ابايدىڭ جيەنى بولىپ كەلەتىن بالتابەك ەرسالىمۇلى دەگەن اقساقال كۇتۋشىلەردىڭ باسى بولدى. قۇسايىن دەگەن كىسى قاراۋىلدىڭ اكىمى ەكەن. ءوزى تاڭىربەردىنىڭ ءازىمبايىنان تارايدى. جۇرت «ۇلكەن اتالارىنان بەرى اتتان تۇسپەي كەلە جاتىر» دەپ قالجىڭداپ جاتتى. سول جەردەن تۇسكى تاماعىمىزدى ءىشىپ، جيدەبايعا تارتتىق.
جيدەباي شۇرايلى، مالعا جايلى ولكە ەكەن. بۇرىنعى زامان بولسا، شىنىمەن تەك بايلاردىڭ قونىسى بولاتىنداي-اق جەر. جيدەباي ابايدىڭ قىستاۋى. بۇل ۇيدە ابايدىڭ قولىنىڭ تابى قالعان ءار زات قاستەرلى. ەسىك الدىندا ەسكى اربا، پاۋەسكە ساقتالعان. كىرە بەرىسىندە وسپاننىڭ باسىنا اباي ءوزى قويعان قارا تاس تۇر. ول تاستاعى جازۋدىڭ سوڭىندا حاكىم: «ءوتىپ بارا جاتقان مۇسىلمان دۇعا قىلسىن» دەپ ءوتىنىش ايتقان. اباي جاتقان توسەك، ويناعان دويبى، توعىزقۇمالاق، پروتەز تىستەرى، شوتى، ساماۋرىنى سونشالىقتى باعالى، قۇندى جادىگەرگە اينالعان. بۇلاردىڭ ءبارى ابايدىڭ قولى تيگەندىگى ءۇشىن قۇندى. ايتپەسە دۇنيەدە قانشاما دويبى، شوت، ساماۋرىن بار.
ءدىلدا انامىزدىڭ جاساۋى، ايگەرىمنىڭ قولىنان شىققان سىرماق تا قادىرلى. ەسكىرمەگەن. ءوز زامانىندا بارلىق ۇيدەن ارتىق بولعان دەسە، سەنەتىندەي. گوللاند پەشى قويىلعان ءۇيدىڭ بولمەلەرى كەڭ. اباي ءۇيدىڭ شىڭعىستاۋعا قارايتىن تەرەزەسىن جاقسى كورگەن ەكەن. اباي جيدەبايدان جايلاۋىنا جيىرما كۇن كوشكەن. شىڭعىستاۋدان ارى ءجۇز ون شاقىرىم جەردەگى جايلاۋى تۋرالى ءبىزدى حاكىم ۇيىمەن تانىستىرىپ ءجۇرگەن گۇلسارا سۇلتانقىزى ايتقاندا، كوزبەن كورگەندەي كۇي كەشەسىڭ. پەردەنى ءتۇرىپ جىبەرىپ، «اباي جولىنىڭ» سويلەمدەرىمەن شىڭعىستاۋدى سۋرەتتەگەندە قايران قالاسىز. ەركەجان جاتقان بولمە، پاكيزاتتىڭ باس كيىمى، ءبارى-ءبارى ىستىق. ءبىر عاسىردان استام ۋاقىت وتكەندە ابايدىڭ بار قازاقتىڭ اكەسىنە اينالعانىن كورەسىڭ. ءبارى سونداي ىستىق ىقىلاسپەن ءار زاتپەن تانىسىپ، شىن پەيىلمەن تامسانىپ كەلەدى.
اباي ءۇيىنىڭ توشالاسى دا بۇكىل فيزيكالىق قۇبىلىستاردى ەسكەرە وتىرىپ جاسالعان. ەتتى ىستاعاندا، ءتۇتىنى شىعاتىن تۇندىك، تاس قابىرعا، ەدەنى قارا توپىراق ءبىر قالىپتى اۋانى ۇستاپ تۇرادى ەكەن. وسى جاعدايدىڭ ءبارىن ەسكەرگەن قازاق مالدىڭ سوڭىندا نەگە سونشالىقتى ۇزاق ءجۇردى ەكەن دەپ ويلايسىڭ…
جيدەبايداعى ءۇيدىڭ ماڭىندا قۇنانباي قۇدىعى بار. و دا تاريحي جادىگەر رەتىندە اسا قۇندى. قىستاۋدىڭ ماڭىنداعى زيراتتا زەرە، ۇلجان، قۇدايبەردى، عابيتحان جانە قۇنانباي اۋلەتىنە ۇزاق ۋاقىت قىزمەت ەتكەن شاۋكىمباي جاتىر. سول شاۋكىمباي ابايدىڭ بەتىنە تۋرا قاراپ، ءسوز ايتا العان ادام ەكەن. ءبىر كۇنى ءتۇس ۋاقىتىندا قۇدىق باسىنا مال جينالىپ قالىپتى. اباي: «شاۋكىمباي، مىنا مالدى سۋارمايسىڭ با؟» دەسە، «قۇدىقتان ەڭكەيىپ سۋ الىپ بەرسەڭ، ىشىڭدە بالاڭ تىرەپ تۇر ما؟!» دەيتىن كورىنەدى. اباي ۇندەمەي سۋ العان ەكەن دەسەدى. تاعى بىردە، ابايعا كەلىندەرى: «سىزدەن ءوتىپ، اتالارىڭىزدى بوقتاپ جاتىر» دەپ جۇگىرىپ كەلىپتى. اباي سىرتقا شىقسا، شاۋكىمباي وتىن جارىپ جاتىر ەكەن. «سەن نە ىستەيسىڭ؟ كۇنى بويى ۇيدە جاتاسىڭ؟ مىنا بالتانى قايراپ قويساڭ بولماي ما؟» دەپ ايتىپتى. اباي بۇل جولى دا ۇندەمەپتى دەيدى. اباي سويلەيمىن دەسە دە، ىستەيمىن دەسە دە قولىندا بيلىگى بار، بولىس بولماسا دا، بۇكىل ايماققا ءسوزى ءجۇرىپ تۇرعان ادام ەدى. اباي ول جالشىنىڭ ىزاسىنا تۇسىنىستىكپەن قارايدى. تۇسىنەدى. كەشىرەدى. بارلىق جۇمىستى ءوزى اتقارىپ جۇرگەن ادامنىڭ جۇيكەسى راسىمەن جۇقا كەلەتىنىن اباي سەزەدى.
اباي جاسى ۇلعايعان كەزىندە كەڭىپتى. ءبىر جولى بالالارىمەن جايلاۋدا بىرگە وتىرماق بولىپ، ەسىركەپ دەگەن كىسىدەن تۇيە سۇراتسا، بەرمەگەن كورىنەدى. سوندا: «قۇدايعا بەرگەنىڭە ءتاۋبا، مەن مۇسىلمان ەكەنمىن. ەگەر وسى ەسىركەپ تاكەجاننىڭ قاسىندا وتىرىپ، تاكەجان وسى مەنشە تۇيە سۇراتىپ جىبەرسە، تۇيەم جوق دەپ تۇيەسىن بەرمەي جىبەرە الماس ەدى. بۇل تۇيە بەرمەگەنىمە اباي اشۋلانىپ ەشتەڭە ەتپەيدى دەپ مەنىڭ جۇمساق مىنەزىمە سەنىپ بەرمەي وتىر دەپ قۋانىپ قالىپتى». جوعارىداعى جاعداي دا اباي اتامىزدىڭ كەڭىگەن كەزى شىعار…
عابيتحان ابايدى، اباي بالالارىن وقىتقان، قۇنانباي اۋلەتىنە سىيلى ادام بولعاندىقتان وسى زيراتقا جەرلەنگەن ەكەن. زەرە، ۇلجان، قۇدايبەردىنىڭ قاتار جاتقانى دا قازاقى دانالىقتىڭ ۇلگىسى. مارقۇم زەرە اجەمىز قۇدايبەردى باقيلىق بولعاندا: «مەنىڭ العاشقى سۇيگەن نەمەرەم. بارىپ تۇرۋىما جەڭىل بولسىن» دەپ، سۇيەگىن قىستاۋعا جاقىن جەرگە قويدىرادى. كەيىن ءوزى دۇنيە سالاردا: «قۇدايبەردى جاس كەتتى. ونى جۇرت تەز ۇمىتادى. مەنى قۇدايبەردىنىڭ جانىنا قويىڭدار. ماعان كەلگەن ادامدار قۇدايبەردىنى دە ەسكە السىن» دەپ ايتىپتى. كەيىننەن ۇلجان انامىز ءدامى تاۋسىلاردا: «كەلىن ەنەنىڭ توپىراعىنان، ەنەمنىڭ جانىنا جەرلەڭدەر» دەپ وسيەت قالدىرىپتى دەيدى. وسىنداي قازاقى جولمەن قاتار جاتقان بەيىتتەردىڭ يەسى ومىردە بولعان، ءبىز كىتاپتان وقىپ-بىلگەن كەيىپكەرلەر ەكەنىنە سەنگىڭ كەلمەيدى. «مەن زەرە انانىڭ باسىندا وتىرمىن» عوي دەگەن داۋىس ءجاي ەرتەگى سياقتى. ءار زيراتقا بارىپ، قۇران باعىشتاپ جۇرگەنىمىزبەن، شىن باعاسىن بىلگەنىمىزبەن، ونە بويدا سەزىنە المادىق. تۋرا سول ساتتە. كەيىن سەمەيگە كەلگەندە ەرەكشە اسەر بولدى.
«اباي جولىندا» اباي وقۋدان قايتىپ كەلگەندە الدىمەن، شەشەسىنە جۇگىرەتىن ەدى. سوندا: «ءاي، شىراعىم، اۋەلى ار جاعىڭدا اكەڭ تۇر… سالەم بەر» دەيتىن ەدى عوي. سودان كەيىن اكەسىنىڭ رۇقساتىمەن شەشەلەرىنە امانداساتىن. ءبىزدىڭ جولىمىزدىڭ ءجونى دە سولاي بولدى. الدىمەن قۇنانباي جاتقان زيراتتا بولدىق. ودان كەيىن شەشەلەردىڭ باسىنا باردىق. ەڭ سوڭىنان اباي، وسپان، شاكارىم، احاتتىڭ كەسەنەسىنە بۇرىلدىق.
نەگىزگى نىسانىمىز – اباي كەسەنەسى. ابايدى جۇرتقا تانىستىرىپ، ءسوز ايتۋدىڭ ءوزى ابەستىك بولار ەدى. اباي زامانىندا ادىلەت ىزدەگەن جاننىڭ ءبارى ابايعا كەلەدى ەكەن. ءتىپتى، جاۋلارى بيلىك ايتقىزۋعا قۇمار، ءوزى دە جاۋى بولسا دا بيلىگىن تىڭدايتىن اسا ساليقالى ادام بولسا كەرەك. ابايدىڭ ۇستامدىلىعىنا، دانىشپاندىعىنا تاڭعالاسىڭ. ونىڭ تۋرا ايتقان بيلىگى تۋرالى سالىق زيمانوۆ «قازاقتىڭ بيلەر سوتى – بىرەگەي سوت جۇيەسى» ەڭبەگىندە مىسالدارىمەن جازعان بولاتىن.
«بيلىككە كەلگەندە ابايداي ءادىل، تازا، دۇرىستىعى كۇشتى ءبيدى توبىقتى ءىشى بۇرىنعى-سوڭعى زاماننىڭ قايسى بولسا دا كورگەن جوق دەپ ايتا الامىن. ابايدىڭ بيلىگىنە، ابايدىڭ تەرگەۋىنە ارقاشان ەل ىشىندە شيەلەنىسىپ، ۇستاسىپ جۇرگەن جاۋلارى قۇمار بولاتىن. سوندىقتان اباي ومىرىندە ايتىلعان بيلىكتىڭ كوبى ارقاشان سول جاۋ جاقتارىنىڭ داۋلارى تۋرالى بولا ما دەپ ويلايمىن. ءوزىمىز كورىپ، ءوزىمىز ەستىپ-بىلگەن زاماندا جاۋىنا كەلىپ بيلىك ايتقىزۋ ابايدان باسقا كىسىنىڭ تۇسىندا بولادى دەپ بىلمەيمىز» دەپ جازادى كوكباي شاكىرتى.
ولەڭدەرى مەن قارا سوزدەرى ارقىلى تانىعان ابايدان، ەستەلىكتەردەگى اباي ءبىر باسقا سياقتى. «سىرا انت ۇرعان جۇرەكتى اينىتقىش كەلەدى. قۇسىپ تاستا» دەگەن ءسوزى كوپ زامانداستارىمىزعا جاعىپ، «اباي وسىلاي راسىمەن ايتقان با ەكەن؟» دەپ ەلىتىپ قالادى. ءتىپتى، سول ارقىلى ابايعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى وياناتىنداي. ال كەيبىرەۋلەرى حاكىمنىڭ بۇل ءسوزىن ايتقاندى ۇناتپايدى.
ابايدىڭ مىنەزىن، بولمىسىن ءبىز قانشا وزىمىزگە ۇلگى ساناعانىمىزبەن ونداي بولا الماق ەمەسپىز. ءبىر اعامىزدىڭ بالاسى ايتىپتى دەيدى: «اكە، سەنىڭ اباي اتا بولعىڭ كەلەدى. بىراق كۇلە بەرەسىڭ» دەپ. سول ايتپاقشى، ءبارىمىزدىڭ اباي بولعىمىز كەپ، اقىل ايتقانىمىزبەن، ول ءوز اقىلىمىز بولماي شىعادى. تۇراعۇلدىڭ ەستەلىگىندە اكەسىن بىلاي سۋرەتتەيدى: «مەن اكەمنىڭ 32 جاسىندا جاستىقتىڭ العاشقى ارىنى باسىلىپ، جىگىت اعاسى بولىپ قالعان كەزىندە تۋعانمىن. اكەمدى تانىعاندا اكەمنىڭ ءجۇزى اشىق، اجارى سىرتاندا، كوزى وتكىر، اشۋى دا، قۋانۋى دا جىلدام شيراق جاندى ادام ەدى. ءماجىلىسى قىزىقتى، ساۋىقشىل، داستارحانى اسا مول ەدى. ءبىر ىسپەن قىزىقتاماي، ءجاي، سالبىراپ شارۋاسىن ىستەپ وتىرماۋشى ەدى. ماعان دەسە، مالاي، مالشى، قىزمەتكەر قاتىننان دا بولسا، ءبىر ءتاۋىر مىنەزىن، قىلىعىن تاۋىپ، جاقسى كورىپ، ويناپ-قالجىڭداپ وتىرار ەدى. ەش ۋاقىتتا ءىشى سۇيمەگەن، سەنبەگەن اداممەن ماجىلىستە بولىپ، ۇزاق وتىرا الماۋشى ەدى».
اباي–شاكارىم كەسەنەسىنە بارماي تۇرىپ جاساعان دايىندىعىمىز. ابايدىڭ شىن پورترەتىن تانۋ بىزگە وتە قيىن. ايتىلعان، جازىلعان ەستەلىكتەرمەن تانىعانداي بولعانىمىزبەن، ونىڭ انىق اباي ەكەنىنە ءبارىبىر توقتام بولمايدى. ويتكەنى، اركىم ابايدى ءوزىنشە تانىپ، وزىنشە تۇسىندىرەدى. شاكارىم قۇدايبەردىۇلى: «اكەمىزدىڭ ءبىر شەشەسىنەن تۋعان يبراھيم مىرزا. قازاق ىشىندە اباي دەپ ايتادى. سول كىسى مۇسىلمانشا ءھام ورىسشا عىلىمعا جۇيرىك ءھام اللانىڭ بەرگەن اقىلى دا بۇل قازاقتان بولەك، دانا كىسى ەدى. ەرجەتكەن سوڭ سول كىسىدەن ءتالىم الىپ، ءار ءتۇرلى كىتاپتارىن وقىپ، ناسيحاتىن تىڭداپ، از عانا عىلىمنىڭ ساۋلەسىن سەزدىم. يبراھيم مىرزانىڭ تۇراعى قازاق ىشىندە بولعاندىقتان قادىرى ازىراق ءبىلىندى. ولاي بولماعاندا دانىشپان، حاكىم، فيلوسوف كىسى ەدى» دەيدى.
راسى سولاي ما؟ ابايدى ساباعان دا ءوز قازاعى. «ابايعا سىلتەگەن قامشى، ابايعا تيگەنشە ماعان ءتيسىن» دەپ، دەنەسىمەن اقىندى جاپقان دا ءوز قازاعى. ابايدىڭ شىن باعاسىنا جەتكەن دە، قادىرىن قاشىرعان دا ءوز اعايىنى. ودان ارينە، ابايدىڭ قادىرى قاشقان جوق. ءوز قادىرلەرى قاشتى. بۇگىندە اباي ەسىمى ارقىلى تاريحتا ماڭگىلىك قالۋعا دامەلى ادامدار سول كەزدەردە دە بولعان. ابايدىڭ ءبىر عانا جىلقىسىن سويعانى ءۇشىن ءبۇگىن ءبىز اتىن اتاپ وتىرمىز…
اباي اينالاسى، قۇنانباي اۋلەتى قۇداي بەرە سالعان حيكمەت. ءبارى اسەرشىل، ءبارى اقىلدى، ءبارى ءانشى. ابايدىڭ بايلامىنا جۇگىنگىش. ابايدىڭ كوپ ادەتى توبىقتى ىشىندە سالتقا اينالعان. قۇس پەن جۇيرىكتى تەز الماستىرىپ، بىرىنىكىن بىرىمەن ساپىرىلىستىرىپ ۇستايتىن ادەت ابايدان باستالىپتى. اباي: «مىناۋ مەنىڭ قويىم، سيىرىم» دەپ مال ارالاماعان. تەك جىلقىعا قىزىققان. سيىردى «قىستا جايىلا المايدى، جازدا ءۇيدىڭ اينالاسىن بىلعايدى» دەپ از ۇستايدى ەكەن. سول كەزدەگى توبىقتى بايلارىنىڭ كوبى وسىلاي ىستەپتى. ابايدىڭ جاقتاستارى دا، دۇشپاندارى دا مەيىلىنشە كوپ بولعان. بىراق كەيىنگى ۇرپاقتاردىڭ ءبارى ابايشىل بولىپ وسەدى. ابايدىڭ تاربيەسى، ابايدىڭ ءسوزى بارىنەن بۇرىن مىزعىماس داستۇرگە، قالىڭ ەل ءجۇگىنەتىن تەمىرقازىققا اينالادى.
احات شاكارىمۇلى: «اكەي اباي ءوزىن قالاي تاربيەلەسە، ءبىزدى دە سولاي تاربيەلەدى. سونىڭ نەگىزگىلەرى ادام ەلگە، نە بىرەۋگە پايداسىن تيگىزۋ كەرەك. پايداسىن تيگىزە الماسا زالالى تيمەسىن. ونان سوڭ قاتتى تاپسىراتىن نارسەسى – ادالدىق. «ادال بولىڭدار. ادالدىڭ ارقانى ۇزىن. بىرەۋدى وتكەلگە سالىپ وتۋدەن ساق بولىڭدار. ەگەر بۇنى ىستەمەسەڭدەر ىرزا ەمەسپىن. ادام بالاسىن ۇلتقا، رۋعا بولۋدەن ساقتان. الالاي كورمەڭدەر» دەيتىن» دەپ جازادى. بۇنىڭ ءبارى اباي ۇلگىسى ەدى.
«بىرەۋدى وتكەلگە سالىپ وتۋدەن ساق بولىڭدار» دەگەن سوزدەن ارتىق قانداي وسيەت كەرەك.
ابايدىڭ جانىندا جاتقان ءىنىسى وسپان تۋرالى دا اڭىز كوپ. ەل ىشىندە ايتىلاتىن «قۇدايدان سۇراعانشا وسپاننان سۇرا» دەگەن ءسوز قانشالىقتى جاراتقانعا ءتىل تيگىزە قويايىن دەپ ايتىلدى دەيسىڭ. سونىڭ ءبارى وسپاننىڭ جومارتتىعىن سيپاتتاۋ ءۇشىن ايتىلعان قاتە ءسوز دا. كوڭىلى تۇسكەن ادامعا كول بولاتىن وسپاننىڭ بالۋاندىعى تۋرالى دا از ايتىلمايدى. وسپان كوتەرگەن قارا تاس ءالى بار ەكەن. ونى قازىر ادام كوتەرۋى ءمۇمكىن ەمەس.
اباي مەن وسپاننىڭ كەسەنەسىمەن قاتار تۇرعان اق كۇمبەزدىڭ ىشىندە شاكارىم قاجى مەن ۇلى احات جاتىر. ءشاكارىمدى اتقان قاراسارتوۆ ەمەس، حاليدوۆ ەكەنى دە سول كەزدە ايتىلدى. ونىڭ ءوزى تاريحى ۇزاق اڭگىمە. ءايتەۋىر قاجى اتىلعاندا ءبىر كۇن سۇيەگى دالادا جاتقان ەكەن. بارىپ، سۇيەگىن الۋعا ەشكىمنىڭ باتىلى جەتپەپتى. جاقىنداسا بولدى، «حالىق جاۋى» دەگەن ات بىرگە جابىسادى. ءبارىنىڭ قورىققانى سول. سول ۇرەي قازىر باسىلدى ما ەكەن…
احات شاكارىمۇلى دا تۇرمەدە ۇزاق جاتقان ادام. اكەسىنىڭ مۇراسىن زەرتتەۋگە كوپ ەڭبەك سىڭىرگەن پەرزەنت اكە قۇشاعىندا جاتىر. كۇللى قۇنانباي اۋلەتىنىڭ ءبىز بارعان سوڭعى زيراتى وسى جەر. ءبارىنىڭ اتىنا باعىشتالىپ قۇران وقىلدى…
سەمەيگە قايتىپ كەلە جاتىپ، بورىلىگە بۇرىلدىق. ۇلى مۇحاڭنىڭ كىندىك قانى تامعان جەر. بۇل جەردىڭ ءبورىلى اتانۋى اتى ايتىپ تۇرعانداي، يت-قۇس كوپ جۇرەدى ەكەن. تارقاتساڭ بۇل جەر دە بولەك حيكايا…
جيدەباي ساپارىنان العان اسەرىمىزدىڭ قىسقاشا بايانى وسىنداي. ەرتەسى سەمەيدەگى اباي مۋزەيىن ارالاپ، شاعىن «دوڭگەلەك ۇستەلگە» قاتىستىق. سەمەيدەگى اباي توڭىرەگىن زەرتتەپ جۇرگەن ادامداردىڭ بويىنان بايقاعان قاسيەتىمىز – ءبىر-ءبىرىن ونشا مەنسىنە بەرمەيدى ەكەن. «مەن بىلەتىن دەرەكتى ول بىلمەيدى. ءتىپتى، مۇحاڭ جازا الماي كەتكەن دەرەكتەر مەنىڭ كىتابىمدا بار. ساتىپ الساڭشى» دەگەن سوزدەردى شىن ابايتانۋشى ايتا ما؟! تۋرا وسى ءسوزدى ايتپاعاندا، الگى ابايتانۋشىمىن دەپ ءوزىن تانىستىرعان عالىمنىڭ كىتابىن ساتىپ الار ەدىم.
جۇرتتىڭ ءبارى قۇنانبايشىل، ابايشىل. ەستەلىك ايتۋعا بەيىم. كەيبىرەۋلەرى قۇنانباي، اباي اتىن شىنىمەن مالداناتىن سياقتى. ءجونى ءتۇزۋ ءسوز ايتپايدى.
تەك قۇر ماقتان. كەيبىرى راسىمەن ءبىلىپ، ءتۇيسىنىپ ايتادى.
ابايدىڭ دۇنيەدەن قايتقانىنا ءبىر عاسىردان ارتىق ۋاقىت وتكەندە اتانى ەمەس، اتا رۋحىن ىزدەپ قاسيەتتى جيدەبايعا جول ءتۇسىپتى. جاسىراتىنى جوق، اباي ءومىرىن، شىعارماشىلىعىن جاقسى بىلمەسەك تە، اقىننىڭ ءىزى قالعان بەلدەردى، قولىنىڭ تابى قالعان زاتتاردى كورىپ، وزىمىزشە اسەرلەنە الدىق. اباي مۋزەيىنە كىرگەندە، ىشكى تولقىنىسىمىزدى جاسىرا الماي، «ابايدىڭ مۋزەيىنە كەلگەندە وسىلاي تولقىدىق. پايعامبار ءىزى قالعان دالاعا بارساق اسپانعا ۇشىپ كەتەتىن شىعارمىز» دەگەن وي كەلدى. ءبىز ايتپاساق تا، ءبىز تامسانباساق تا اباي ۇلى. قۇنانباي اۋلەتى ۇلى.
جيدەبايمەن قوشتاساردا وزىڭشە ابايعا ۇقساپ ۇستامدى بولعىڭ كەلەدى. قايتا اينالىپ سوعاتىن ساپار تۋاتىن شىعار دەپ قۇدايدان ءۇمىت قىلاسىڭ. سىرتقاسقابۇلاق، ويقۇدىق! سەندەردى ءالى كورگەن جوقپىن…
باعاشار تۇرسىنبايۇلى،
الماتى–سەمەي–جيدەباي–بورىلى–سەمەي–استانا–الماتى،
«قازاق ادەبيەتى».
