وتاندى ءسۇيۋ يماننان دەسەڭ، ونىڭ تاريحى مەن عۇرپىن سىيلاي ءبىلۋ دە يماننان بولادى، مولدەكە...
مولدالار ءوز حالقىنىڭ رۋحاني جاۋhارلارىنان جۇرداي بولىپ كەتكەن. وزدەرى جۇرداي بولىپ قانا قالا بەرسە مەيلى عوي، مەشىتكە بارعان بۇقارانى دا ۇلتتىق رۋحاني جاۋhارلارىنان قاتتى الىستاتىپ تاستادى. ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىك العان جىلدارداعى مەشىت جاماعاتى ءوزىنىڭ تاريحىنان، تاعىلىمىنان، ۇلتتىعىنان، ۇلتتىق قۇندىلىقتارى مەن ۇلتتىق بولمىسىنان ايىرىلعان جاماعات بولىپ قالىپتاسىپ شىقتى. ءدىندى ساياساتقا الىپ كەلىپ تىعىپ تاستادى. حالىق الەۋمەتتىك كۇيزەلىسكە تاپ بولىپ، كوشەگە شىقسا، سول حالىقتىڭ ىشكى كۇيزەلىستەرىن بىلە تۇرا، "پاتشاعا قارسى شىعۋعا بولمايدى، توزاققا باراسىڭدار، كۇناhار بولاسىڭدار، ارانداتۋشىلارسىڭدار" دەپ بيلىكتىڭ ىعىنا، جىلمىڭداپ شىعادى. ءحانافيدىڭ كىم بولعانىن وزدەرىنە ۇلگى تۇتادى سولاي بولا تۇرا. سوندا ەلدىڭ كۇيزەلىسىن بىلە تۇرا وسىلاي جاساۋدى نە دەپ ۇعاسىز؟ بۇل ەكىجۇزدىلىك ەمەي نە سوندا؟ قۇرانداعى "مۇتاففيففين"سۇرەسى ەكىجۇزدىلەرگە ارنالعان. ءدال وسىنداي ساتتە مولدالار حالىقتىڭ جاعىنا شىعىپ، بۇلارىڭ دۇرىس ەمەس، دىندە دە حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەۋدى جاقتايدى، حالىق بولىپ، قوعام بولىپ ءۇنىمىزدى قوسايىق، شىندىققا تۋرا قارايىق، دىنىمىزدە سولاي دەگەن دەپ ايتار بولسا، مىنە، ناعىز شىنايى ءدىن سول بولار ەدى. ولاي ايتۋ ولاردىڭ ازاماتتىق ۇستانىمى مەن كونستيتۋتسيالىق قۇقى دا بولار ەدى. ءدىن نەگىزىنەن و باستان ىزگىلىككە، ادىلەتتىلىككە، شىندىققا، ادامگەرشىلىككە، تاريحىڭدى بىلۋگە، كىشىپەيىل بولۋعا، ىزەتتى بولۋعا شاقىراتىن ەدى. مۇنىڭ نەگىزىندە وتانىڭدى قورعاۋ جاتىر. وسى ايتىلعان قاسيەتتەر بويىنان تابىلعان كەز كەلگەن ادام وتانىن قورعاۋعا دايىن تۇرادى. يمان دەگەن وسى، مولدەكە! ءدىن جايىندا تاراپ جاتقان ۆيدەولارداعى عۇلاماسىماقتاردىڭ ايتقاندارىنا قۇلاق تۇرسەڭ، توزاقپەن قورقىتۋدان باسقا ەشتەڭە قالماي بارادى. ەلدىڭ ساناسىن زومبيلاپ، اراپتان باسقانى ايتپاي، تالاي سوراقىنى توگىپ جاتىر. كەشەگى باباباردىڭ ءدىن جايىندا ايتقاندارىنا قۇلاق تۇرسەڭ، سوناۋ ءبىر زامانداردا پايعامبار سولاي دەپتى، اۋليەلەر بۇلاي دەپتى دەپ باستالىپ، تەك قانا ادامدىقتى ناسيحاتتاپ، تاريحىڭ مەن شەجىرەڭدى ءبىل، وتانىڭدى قورعا، يماندى بول، تازا بول دەيدى. مەن كونەكوز قاريالاردان كىپ-كىشكەنتاي بالا كەزىمدە وسىلاردى وزدەرىنىڭ قولىنان جىلىك ءمۇجىپ وتىرىپ، قولدارىنا سۋ قۇيىپ ءجۇرىپ تىڭدادىم. ولار ماعان باتا بەرەتىن ەدى. ماعان ول قاريالار شەجىرەمدى، جەتى اتامنىڭ كىم ەكەنىن ۇيرەتىپ كەتتى. ءدىن دەگەن وسى، مولدەكە. ءدىن داستۇرمەن بايلانىسسا عانا قۇندىلىققا اينالادى، مولدەكە... ءدىن يمان مەن ىزگىلىكتى، وتاندى ءسۇيۋدى ۇيرەتەتىن ەدى. قازىرگىلەردىڭ ايتقاندارىنا قاراساڭ توزاقپەن قورتىتۋدان باسقا ەشتەڭە قالماي بارادى. سوندا ءبىز ۇلتىمىزدى ساقتاماساق، ۇلتتىعىمىزدى قورعاماساق، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى جاراتپاساق، وندا قازاق بولىپ نە ءۇشىن كەلدىك مىناۋ ومىرگە... تەك توزاقتان قورقىپ، بۇعىپ وتىرۋ ءۇشىن كەلدىك پە؟.. مەشىتتەردە وتىرعان جاماعات ءوزىمىزدىڭ ۇلتىمىزدىڭ تاريحىنان ماحرۇم بولسا دا، اراپتىڭ تاريحىن جاتتاپ العان. مولدالاردىڭ وزدەرى ايتادى، «وتاندى ءسۇيۋ – يماننان!» - دەيدى. ەندى وتاندى ءسۇيۋ يماننان بولسا، وندا ولار نەگە سول وتانىنىڭ تاريحىن مەشىتتەردە ايتۋعا بەتى بارمايدى. الدە ولارعا جات، وزگە اعىم با ءبىزدىڭ تاريحىمىز... ءوزىنىڭ تاريحىن ۇمىتىپ، ءبىر شەتتەگى اراپتىڭ كىم ەكەنىنىڭ بىزگە نە كەرەگى بار؟ بۇل دا ساتقىندىقتىڭ ءبىر ءتۇرى. مەشىتتەردە ابىلايلار، قابانبايلار، بوگەنبەيلار، ناۋرىزبايلار نەگە ايتىلمايدى؟ ونىڭ ەسەسىنە اراپتىڭ باتىرلارى - ساعي يبن ابۋ ۋاققاستار، ومارلار، وسپاندار ايتىلىپ جاتىر. وتكەندە مەشىتتە ءبىر نەكە قيۋعا كۋا بولدىم. سوڭىندا مولدا ەكى جۇپقا قاراتا اراپتىڭ بىرەۋلەرىنىڭ جاسى مەن جولىن، ماحابباتىن بەرسىن دەپ وتىر. سوندا بىزدە، ءبىزدىڭ ۇزىن-سونار تاريحىمىزدا ۇلگى تۇتارلىق، سول كەرەمەت قازاق تۇلعالارىنىڭ جولىن، ماحابباتىن بەرسىن دەپ ايتارلىق ەشبىر تۇلعا قالمادى ما؟ نامىسىڭىز كەلمەيدى مە وسىعان؟ جولدا دا كەيبىر جاستاردىڭ اراپتىڭ ادامدارىن وزدەرىنە كۋمير جاساپ الىپ، ايتىپ جۇرەتىندەرىن كورگەندە جەرگە كىرىپ كەتە جازدايسىڭ. ويلانبايسىزدار ما؟ مولدالار اراپتارعا ەمەس، قازاقتارعا ايتىپ جاتىر عوي مەشىتتەردەگى ۋاعىزدارىن. نەگە ولار قازاقتىڭ باتىرلارىن ايتپايدى؟ نەگە ولار اراپتىڭ باتىرلارىن ايتادى؟ قازاقتىڭ باتىرلارىن ايتۋ يمان مەن ىزگىلىككە جاتپايدى ما؟ وتاندى ءسۇيۋ يماننان بولسا، ونىڭ تاريحىن، ۇلتىنىڭ باتىرلارىنىڭ ەرلىگىن ءسۇيۋ دە يماننان ەمەس پە؟ نەگە ءبىزدىڭ مەشىتكە باراتىن ءدىندى ۇستاناتىن جاستار ءوزىمىزدىڭ تاريحىمىزدان جۇرداي بولسا دا، اراپتىڭ باتىرلارى مەن تاريحىن جاقسى ءبىلىپ العان؟ ءبىر بىرىنە قارسى دۇنيە. اراپشىلدىقتان الىستاپ، قازاقشىلدىققا ورالماساق بولمايدى. ءبىز قازاقشىل، ۇلتشىل بولماساق جەڭىلىسكە ۇشىرايمىز.
الدىن الا ايتايىن، مەن دە جۇما نامازىنا قاتىسامىن، مەن دە قۇران وقيمىن. بىراق مەن قازاقپىن! مەن يسلامعا، قۇرانعا، پايعامبارعا ءتىل تيگىزىپ وتىرعان جوقپىن. مەن وزگەلەردىڭ ءدىني سەنىمىنە قول سۇقپايمىن. مەشىتتەردەگى اراپشىلدىقتىڭ اسقىنىپ بارا جاتقانىنا، قازاقتىڭ بولمىسىن جالماپ بارا جاتقانىنا الاڭداپ وتىرمىن.
بەكبولات قارجان،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
