قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى
قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆقا.
ەلباسى، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى،
"نۇروتان" پارتياسىنىڭ توراعاسى
نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆقا
شىعىس قازاقستان وبلىسى،
زايسان اۋدانى، زايسان قالاسى.
ەركەبۇلان زاعىپاروۆتان
جۋرناليستىك زەرتتەۋ
"ەت ساسىسا تۇز سەبەدى، تۇز ساسىسا نە سەبەدى؟" سوڭعى ۋاقىتتا شىعىس قازاقستان وبلىسى زايسان اۋدانىندا سىبايلاس جەمقورلىققا بايلانىستى زاڭسىزدىقتار بەلەڭ الا باستادى. ەل پرەزيدەنتى سىبايلاس جەمقورلىقتى قاتاڭ باقىلاۋعا العاندىعىن سونىمەن قاتار تابيعي بايلىقتاردى قاتاڭ قورعاۋدى تاپسىرعان بولاتىن. پرەزيدەنتتىڭ اتالعان تاپسىرمالارى زايسان اۋدانىندا قالاي جۇزەگە اسىپ جاتىر دەگەن سۇراق قويىلسا، باسشىلاردىڭ زاڭسىز ارەكەتىنەن كەرىسىنشە ارەكەتتەر جاسالىپ جاتقانى كورىنەدى.
اۋدانعا اكىم بولىپ كەلگەلى 9 ايدىڭ ءجۇزى بولعان اقتانوۆ سەرىك قاسىمبەكۇلى اۋدانداعى قول استىندا جۇرگەن ءبىراز مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى سىبايلاس جەمقورلىق ارەكەتتەرگە ءوزى يتەرمەلەپ جاساتىپ وتىر دەگەن دەرەكتەر بار. اتاپ ايتساق 2019 جىلى جاز ايىندا زايسان قالاسى جانە 7 اۋىلدىق وكرۋگتەرىنە جانە زايسان قالاسىنا سپورتتىق الاڭ "ۆوركاۋتتار" سالۋعا وبلىستىق بيۋدجەتتەن ترانسفەرت رەتىندە قارجى بولىنگەن. ءبىر ۆوركاۋت سالۋ ءۇشىن ءار اۋىلعا 10 ملن تەڭگە، زايسان قالاسىنادا 10 ملن تەڭگە قارجى جۇمسالعان.
بۇگىنگى تاڭدا اۋدانعا قاراستى 7 اۋىل وكرۋگىنىڭ جانە زايسان قالاسىنىڭ اكىمى ۆوركاۋت بويىنشا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ زاڭىنىڭ، نورمالارىن ورەسكەل بۇزعاندارى ءۇشىن 2-رەتتەن اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق ارەكەتتەرى ءۇشىن جاۋىپكەرشىلىككە تارتىلىپ، ولارعا جازا رەتىندە ءار قايسىسىنا 500 مىڭ تەڭگە كولەمىندە ايىپپۇل سالىنعان. سوندا وسىنشاما ايىپپۇل تولەپ وتىرعان اكىمدەر نە ءبۇلدىردى دەسەك، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ زاڭىنا سايكەس جەرگىلىكتى اكىمدەرگە 1-جىل ىشىندە 3 مىڭ ەسەپتىك كورسەتكىش كولەمىندە (2019 جىلى 7 ملن 575 مىڭ) تەڭگەگە دەيىن جۇمىسپەن قىزمەت تۇرلەرىن ءبىر كوزدەن ساتىپ الا الادى دەگەن نورما بار.
بۇل دەگەنىمىز وسىنداي جۇمىستى اتقارۋعا ولار كەز كەلگەن قولىنان ءىس كەلەتىن كاسىپكەردى تارتا الادى دەگەندى بىلدىرەدى. الايدا قۇنى 3 مىڭ ەسەپتىك كورسەتكىشتەن اساتىن جۇمىستارعا اكىمدەر مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ زاڭدىلىعىنا سايكەس كونكۋرس وتكىزۋگە مىندەتتى بولعان. بىراقتا ءبىزدىڭ 7 اكىم ۆوركاۋت قۇرىلىسنىڭ جۇمىسىن يپ "مۇراتبەك جاڭقۇت" دەگەن كاسىپكەرگە بەرۋ ماقساتىندا 10 ملن-دىق ۆوركاۋت جۇمىسىن قاعاز جۇزىندە ەكىگە بولگەن - بالالار الاڭى، ۇلكەندەر الاڭى دەگىزىپ. 10 ملن تەڭگەنى ءار قايسىسى 5 ملن تەڭگەگە ءبولىپ يپ "مۇراتبەك جاڭعۇتقا" ءبىر كوزدەن ساتىپ الىندى دەپ ءار قايسىسى 2-دەن شارت جاساسقان. ءبىز بىلەتىن اكىمدەر جوعارىدا جازىلعان سىبايلاس جەمقورلىققا قاتىستى وسى ارەكەتتەردى اۋدان اكىمى س.اقتانوۆ جاساتقانىن اشىق ايتىپ وتىر. ءدال وسى ۆوركاۋت ماسەلەسى بويىنشا جوعارىداعى 8 اكىم قۇرىلىس زاڭىنىڭ ءتارتىبىن بۇزعانى ءۇشىن، قوسىمشا اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعاندارى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلىپ 202 مىڭ تەڭگەدەن ايىپپۇل سالىنعان. وسى زاڭسىزدىقتار سىرتىندا 2019 جىلى جاز ايىندا زايسان قالاسىنىڭ 8 كوشەسىندە اعىمداعى جوندەۋ جۇمىستارىن وتكىزۋ ءۇشىن 24 ملن تەڭگە شاماسىندا قارجى بولىنگەن بولاتىن. اتالعان جۇمىستاردى اتقارۋ ءۇشىن قالا اكىمشىلىگى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ زاڭىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس اشىق كونكۋرس وتكىزۋگە ءتيىس بولعان. سەبەبى جۇمىستىڭ قۇنى 3 مىڭ ەسەپتىك كورسەتكىشتەن ءۇش ەسە اسىپ تۇرعان. الايدا بۇل ماسەلەلەردە دە، زاڭ تالاپتارى ورەسكەل بۇزىلىپ، اتالعان جۇمىسقا بولىنگەن قارجى ءتورت بولىككە بولشەكتەنىپ، اۋدان اكىمى س.اقتانوۆتىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس وسكەمەن قالاسىندا ورنالاسقان "ەۆرازيا" جشس-نىڭ مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ زاڭىنىڭ ءبىر كوز تاسىلىمەن دەلىنىپ، ءتورت شارت جاسالدى.
دەپۋتات ق. سايرانوۆ وسى زاڭسىزدىقتاردى، جوعارىداعى جازىلعان سىبايلاس جەمقورلىق əرەكەتتەردى اۋداندىق ءماسليحاتتىڭ 2019 جىلى 24 جەلتوقسانىندا وتكەن سەسسيادا قوزعاپ ايتقان ەكەن. سول سەسسيادا ق.سايرانوۆ دەپۋتاتتاردان،" "نۇر وتان" پارتياسىنان بىرىككەن كوميسسيا قۇرىپ، əكىمدەردى زاڭسىزدىققا يتەرمەلەپ وتىرعان تۇلعانى انىقتاپ، جاۋاپقا تارتقىزايىق" دەگەن. الايدا وسىنى ەستىپ، ءبىلىپ وتىرعان پروكۋراتۋرا، زايسان ايماقتىق سىبايلاس جەمقورىقپەن كۇرەس باسقارماسى ەشقانداي جۇمىس جاسامادى.
كوشە جوندەۋ جۇمىسىنا بايلانىستى اۋدان اكىمى س.اقتانوۆتىڭ تاراپىنان جاسالعان تاعى ءبىر زاڭسىزدىق شىعىپ جاتىر. ول اتالعان "ەۆرازيا" جشس زايسان كوشەسىنە تاس قيىرشىق تاس توگۋدە كەڭساي اۋىلدىق وكۋرۋگىنە قاراستى جەردەن، زاڭسىز قيىرشىق تاس قازىپ الىپ، تابيعاتقا زيان كەلتىرگەندىگى، وسى ماسەلە بويىنشا قازىرگى كەزدە اۋداندىق ىشكى ىستەر ءبولىمى تاراپىنان قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ، سوتقا دەيىنگى تەرگەۋ امالدارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. وسى "ەۆرازيا" جشس-نا قيىرشىق تاس قازىپ الۋىنا ورىن بەلگىلىەپ بەرۋدە س.اقتانوۆ زاڭسىز تاپسىرما بەرىپ، ەكى اكىمدى ماجبۇرلەگەن. سوندا اۋدان اكىمى س.اقتانوۆ پرەزيدەنتتىڭ تابيعاتتى قورعاۋعا قاتىستى تاپسىرماسىنا قارسى ما؟
بۇل جەردە ءبىر قىزىعى، قىزىعى ەمەس شىجىعى كوشەلەرگە اعىمداعى جۇمىس وتكىزەدى دەگەن "ەۆرازيا" سەرىكتەستىگىنەن جۇمىس جاساۋعا ەشقانداي تەحنيكا كەلمەگەن. تەك ەكى جىگىت كەلىپ اۋدان، قالا اكىمدەرىمەن شارۋالارىن شەشىپ، تەحنيكا جالداپ جۇمىس ىستەدى. بۇل جەردە زايسان اۋدانىنداعى جول جوندەۋمەن ابدەن ماشىقتانعان جەرگىلىكتى كاسىپكەرلەر، شارۋاشىلىق سەرىكتەستىكتەرى نەگە وسى جۇمىسقا تارتىلماعان. ولاردا ماماندا، تەحنيكالاردا جەتكىلىكتى. ونىڭ سەبەبى بىرەۋ-اق. ولار س.اقتانوۆتىڭ كوڭىلىنەن شىقپاعان بولۋى كەرەك.
كەزەكتى بىلىق زايساننىڭ كونديۋرينا كوشەسىندەگى "كىتاپتار الەمى", "راحات" ساۋدا ءۇيى تۇسىنداعى اربات قۇرىلىسىندا ورىن الىپ وتىر. ول قۇرىلىسقا 23 ملن 515 مىڭ. 5 تەڭگە بولىنگەن. وسى اربات قۇرىلىسىن جۇرگىزۋدە س.اقتانوۆتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا " COMPANY COLD" جشس-نا قاراجاتتى زاڭسىز تورتكە بولشەكتەپ، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ زاڭىنىڭ ءبىر كوزدەن دەگەن تاسىلىمەن اتالعان سەرىكتەستىكپەن ءتورت شارت جاساسقان.
ءبىز وسىنشاما زاڭسىزدىقتارعا وزىنە باعىنىشتى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى سىبايلاس جەمقورلىق ارەكەتتەرگە يتەرمەلەپ وتىرعان اۋدان اكىمى س.اقتانوۆتىڭ زاڭسىز ارەكەتتەرىنە رەسپۋبليكا دەڭگەيىندە توسقاۋىل قويىپ، تەكسەرىپ، شارا قولدانۋىن تالاپ ەتەمىز. شقو بويىنشا پروكۋراتۋرا، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى تاراپىنان كەلەتىن تەكسەرىسكە كۇمانمەن قارايمىز. سەبەبى جوعارىدا جازعان بىلىق-شىلىقتىڭ كوبىن زايسان قالاسىنىڭ تۇرعىنى الماگۇل قۇرماشقىزى احمەتجانوۆا جازعان ەكەن. وسىعان بايلانىستى جۇرگىزىلگەن قارجى باقىلاۋ ورگاندارى جوعارىداعى فاكتىلەردى انىقتاعان. الايدا كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەش ناتيجە جوق. سوندىقتان وسى حاتتىڭ ءبىر داناسىن پرەزيدەنت ق.ك.توقاەۆقا، ەلباسى، تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز، "نۇروتان" پارتياسىنىڭ توراعاسى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا جولداۋعا ءماجبۇرمىز.
سەبەبى ءبىزدىڭ تۇسىنگەنىمىز زايسان اۋدانىنىڭ اكىمى س.اقتانوۆقا شىعىس قازاقستان وبلىسىندا ء"اي، دەيتىن اجا، قوي دەيتىن قوجا جوق" كورىنەدى. ويتكەنى جوعارىداعى بىلىقتان باسقا باسشىلىق كادر تاڭداۋ، تاعايىنداۋ ماسەلەسىندە دە ءوزى بىلگەنىن ىستەپ جاتىر. ول ماسەلە تۋرالى بولەك جۋىق ارادا جازىلادى.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
