"كوشەگە شىقپاۋدى تاپسىردى". قىتايدا وقيتىن قازاق ستۋدەنتتەر قاۋىپتى ۆيرۋس جايلى

قاڭىراعان قالا، ماسكا تاققان تۇرعىندار، ازىق-تۇلىك تاۋسىلا باستاعان دۇكەندەر. قىتايدا وقيتىن قازاقستاندىق ستۋدەنتتەر ۆيرۋس وشاعى ۋحان قالاسىنىڭ (قازاقستاندىق ستۋدەنتتەردىڭ سانى بويىنشا قىتايدا وندىققا كىرەدى) قازىرگى كورىنىسىن وسىلاي سيپاتتايدى.

قىتايدا بىلتىر جىل سوڭىندا "پنەۆمونياعا ۇقساس اۋرۋعا شالدىققاندار" كۇرت كوبەيگەن. كەيىن ونىڭ قوزدىرۋشىسى بەيمالىم ۆيرۋس ەكەنى بەلگىلى بولدى، ينفەكتسيا جۇقتىرعاندار سانى كۇن سايىن كوبەيىپ جاتىر. اۋرۋدان ايىعا الماي كوز جۇمعاندار دا كوبەيىپ كەلەدى. قىتاي بيلىگى ەمى مەن ۆاكتسيناتسياسى تابىلماعان ۆيرۋستىڭ تارالۋىن توقتاتۋ جولىن ىزدەپ جاتىر.

ۆيرۋس اقش، تايلاند، جاپونيا، وڭتۇستىك كورەيا، ساۋد ارابياسى، ۆەتنام، سينگاپۋردە دە تىركەلگەن سوڭ دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى دا دابىل قاقتى. قاڭتاردىڭ 22-ءسى كۇنى قىتاي اۋەلى – ۋحاندى، قاڭتاردىڭ 23-ىندە جەتى ميلليون تۇرعىنى بار حۋانگاندى جاۋىپ، كارانتين جاريالادى. اۋە جانە تەمىر جول قاتىناسى، قالا ىشىندە قوعامدىق كولىك پەن مەترو جۇمىسى توقتادى.

ۆيرۋس وشاعىنا اينالىپ، ەڭ كوپ ناۋقاس تىركەلگەن ۋحاندا قالىپ قويعاندار اراسىندا قازاقستاندىقتار دا بار. قازاقستان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ دەرەگىنشە، ۋحاندا قازاقستاندىق 210 ستۋدەنت تىركەلگەن. ونىڭ 94-ءى قازىر "جابىق قالادا" ءجۇر.

"قول ۇشىن بەرسەڭىزدەر"

اقتوبە قالاسىنىڭ تۇرعىنى رابيعا سيسەنعاليەۆا ۋحاندا قالىپ قويعان قىزى انەل سيسەنعاليەۆانىڭ جاعدايىنا الاڭدايدى. ايتۋىنشا، نانكين قالاسىندا وقيتىن قىزى "قىسقى دەمالىسىن وتكىزۋ ءۇشىن ۋحانداعى قۇربىسىنا قوناققا بارعان". جالعىز پەرزەنتىن ۋايىمداپ وتىرعان انا قازاقستان ۇكىمەتىنەن ۋحان قالاسىنداعى ستۋدەنت قىزى مەن وزگە دە قازاقستاندىقتاردى ەۆاكۋاتسيالاۋدى سۇرايدى. ونىڭ سوزىنشە، ءبىر عانا ۋحان كوللەدجدىڭ جاتاقحاناسىندا قازىر 20-25 قازاقستاندىق بار.

قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن ەل ۇكىمەتىنەن، قازاقستاننىڭ قىتايداعى ەلشىلىگىنەن كومەك سۇرايمىن. ۋحان قالاسىندا قالىپ قويعان ستۋدەنتتەردى ۆيرۋس قاۋپى ابدەن سەيىلگەنشە ەلگە ەۆاكۋاتسيالاپ، قول ۇشىن بەرسەڭىزدەر ەكەن، - دەيدى ول.

ازاتتىق ءتىلشىسى ۋحانداعى ستۋدەنتتەر جاتاقحاناسىنداعى انەل سيسەنعاليەۆامەن دە سويلەستى. انەلدىڭ سوزىنشە، ۋحانداعى دۇكەندەر مەن ءدارىحانالاردىڭ باسىم كوپشىلىگى جابىق. "جۇرت سەبەپسىز كوشەگە شىقپاۋعا تىرىسادى" دەيدى ول.

- قاڭتاردىڭ 22-ءسى كۇنى ساعات 23.30-دان باستاپ ۋحان اۋەجايىنداعى رەيستەردىڭ بارلىعى توقتاتىلدى. قازاقستانعا ۇشپاق بولعان ستۋدەنتتەر جاتاقحاناعا قايتىپ ورالدى. ءدارىحانالاردا سۇزگىسى بار ماسكا تاۋسىلا باستادى. بۇرىن مۇنداي ماسكانىڭ باعاسى 10 يۋان بولاتىن (545 تەڭگە), قازىر 30 يۋاننان (1600 تەڭگە) اسىپ كەتتى، - دەيدى ستۋدەنت.

انەل سيسەنعاليەۆا ۋحان كوللەدجىنىڭ جاتاقحاناسىنا كۇن سايىن دارىگەر مەن پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى كەلىپ، ستۋدەنتتەردىڭ دەنە قىزۋىن تەكسەرىپ تۇراتىنىن ايتادى. قاڭتاردىڭ 22-ءسى كۇنى جاتاقحاناعا كەلگەن وقىتۋشىلار ستۋدەنتتەرگە ماسكا ۇلەستىرگەن.

- كوللەدج وقىتۋشىلارى قاڭتاردىڭ 23-ءى كۇنى كەشكى بەستەن كەيىن تەرەزەنى اشپاۋدى، كوشەگە شىقپاۋدى تاپسىردى. ويتكەنى كەشكە قالا كوشەلەرىنە دەزينفەكتسيا جاسالۋى كەرەك. ۇساق دۇكەندەردىڭ ءبارى جابىلىپ قالعاندىقتان كۇندىز سۋپەرماركەتتەن ازىق-تۇلىك اكەپ الدىق. سۋپەرماركەتتە دە تاماق تۇرلەرىنىڭ ازايا باستاعانى بايقالادى، - دەيدى ول.

انەل وزىمەن بىرگە بىرنەشە قازاقستاندىق ستۋدەنتتىڭ ۆيرۋستى جۇقتىرىپ الام با قورقىپ وتىرعانىن ايتىپ، قازاقستان بيلىگىنەن ۋحاندا قالىپ قويعانداردى الىپ كەتۋدى سۇرايدى.

"ۇيگە بارسام ۆيرۋس جۇقتىرام با دەپ قورقامىن"

ۋحانداعى قازاقستاندىق ستۋدەنتتەردىڭ كەيبىرەۋى ۆيرۋستان "ساقتانۋ امالىن جاساپ جاتقانىن" ايتادى. 2018 جىلدان بەرى ۋحانداعى حۋبەي ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىپ جۇرگەن اجار ناقىپبەك ۆيرۋس تاراپ جاتقانى تۋرالى ءبىر اي بۇرىن ەستىپتى.

- اۋەلدە ادامداردا ەشقانداي قورقىنىش بولمادى. شەتەلدىكتەر دە، قىتايلار دا بەيقام ءجۇردى. ءبىز دە باسىندا "قاپ، ەندى قايتتىك، قىرىلىپ قالاتىن بولدىق قوي" دەپ ازىلدەسىپ جۇردىك. بىراق سوڭعى كۇندەرى قاتتى شۋلاپ كەتتى ءبارى. ەندى ساقتانا باستادىق. ۇيدەن شىقپايمىز. بولمەنى قايتا-قايتا دەزينفەكتسيا جاساپ جاتىرمىز. ءبىر-بىرىمىزبەن كەزدەسكەننىڭ وزىندە ماسكا تاعامىز. ۇيگە كەلگەندە بىردەن قول جۋامىز. ءبىر نارسە الىپ كەلسەك، بىردەن جۋامىز، - دەيدى ول.

"ۆيرۋستى جۇقتىرعاننىڭ كوبى ەگدە جاستاعىلار ەكەنىن ەستىدىم" دەگەن اجار ءوزىنىڭ "قاتتى قورىقپايتىنىن" ايتادى.

قاڭتاردىڭ 22-سىنە قىتاي ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ كوميسسياسى ۆيرۋستان قايتىس بولعان 17 ادام تۋرالى مالىمەت تاراتتى. كوميسسيا دەرەگىنشە، كوروناۆيرۋس قوزدىرعان اۋرۋدان كوز جۇمعانداردىڭ ەڭ جاسى – 48, ەڭ ۇلكەنى – 89 جاستا. "قايتىس بولعانداردىڭ كوبى – ءتۇرلى سوزىلمالى اۋرۋعا شالدىققان قارت كىسى" دەيدى كوميسسيا.

اجاردىڭ سوزىنشە، ۋحانداعى ستۋدەنتتەر مەن قىزمەتكەرلەردىڭ كوبى قىتايدا قاڭتاردىڭ 25-ىندە باستالىپ، ەكى اپتاداي تويلاناتىن جەرگىلىكتى جاڭا جىل مەرەكەسىنە وراي قالا جابىلماي تۇرىپ، ۇيلەرىنە قايتىپ كەتكەن. "سوندىقتان بۇرىن ءيىن تىرەسىپ وتەتىن كوشەلەر قازىر قاڭىراپ قالدى" دەيدى ستۋدەنت. ونىڭ سوزىنشە، قالا ىشىندە دە ساقتىق شارالارى كۇشەيگەن.

- [ارنايى فورماداعى ادامدار] سۋپەرماركەتتە الدەنە شاشىپ جۇرەدى. وسىنداعى تانىستارىمنان "قالا ۇستىنەن تىكۇشاق تا الدەنە سەبەدى" دەپ ەستىدىم. دۇكەندەردىڭ ىشىندە حلورعا ۇقسايتىن ءيىسى شىعادى. ۋنيۆەرسيتەتتەگى مۇعالىمدەرىمىز "ساعات 17.00-21.00 ارالىعىندا قالادان ءبىر نارسە ساتىپ الساڭدار، مىندەتتى تۇردە قايتا-قايتا جۋىڭدار" دەپ ەسكەرتتى، - دەيدى ول.

اجار ۋنيۆەرسيتەت مۇعالىمدەرى وزدەرىنە ۆيرۋس جايلى ءتۇرلى اقپارات جىبەرىپ تۇراتىنىن، وقۋ جەتەكشىلەرى كۇن سايىن جاعدايىن سۇراپ جازاتىنىن ايتادى.

- "دەنە قىزۋىڭ قانشا؟" دەپ سۇرايدى. كۇندە اقپارات جىبەرىپ تۇرامىز. "مىنە، وسى جەردە ءجۇرمىن، دەنە قىزۋىم وسىنشا" دەپ جازىپ جىبەرەمىز، - دەيدى ول.

اجاردىڭ سوزىنشە، ۋحاننان جەڭىل كولىكپەن شىعىپ، قازاقستانعا باسقا قالالار ارقىلى ۇشقاندار بار. بىراق ول ءوزىنىڭ "قايتقىسى جوعىن" ايتادى.

- ۇيدەگىلەر داۋرىعىپ، "قايت تا قايت" دەپ جاتىر. بىراق مەن ۇيگە بارسام ۆيرۋس تاراتۋشى بولامىن با دەپ قورقىپ وتىرمىن، - دەيدى ستۋدەنت.

اجاردىڭ سوزىنشە، قازاقستان ەلشىلىگىنىڭ وكىلدەرى "ەۆاكۋاتسيا باستالسا كەرەك بولادى" دەپ ستۋدەنتتەردىڭ دەرەكتەرىن الدىرتقان.

ەلشىلىكتىڭ سونداعى قازاقستاندىقتار تۋرالى اقپارات سۇراتقانىن ءبىر جىلدان بەرى ۋحانداعى كومپانيانىڭ بىرىندە مەنەدجەر بولىپ ىستەيتىن يگور شپىريوۆ تە راستادى.

- ءتورت كۇن بۇرىن ەلشىلىك ۋحان اۋماعىندا وقيتىن، تۇراتىن، جۇمىس ىستەيتىن ازاماتتار تۋرالى اقپارات سۇراتتى. بىراق قالانىڭ ءوزى مەيرام قارساڭىندا بوساپ قالعان. ءبىزدى دە جۇمىستان ۇكىمەت قاۋلىسىنا بايلانىستى ەرتە جىبەردى، - دەيدى يگور.

قازاقستان ستۋدەنتتەردى ەۆاكۋاتسيالاي ما؟

قاڭتاردىڭ 23-ءى كۇنى نۇر-سۇلتاندا قازاقستان دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ وكىلى جانداربەك بەكشين بريفينگ وتكىزىپ، ەۆاكۋاتسيا ماسەلەسىنە قاتىستى جاۋاپ بەردى.

- ۆيرۋس وشاعىنان شىعۋعا بولمايدى. ەرەجە – سول. ونداعى ستۋدەنتتەردى قازاقستانعا ساۋ ەكەندەرىنە كوز جەتكىزگەن سوڭ الدىرۋىمىز كەرەك. ۆيرۋس جۇقتىرعان ادام سول جەردە قالىپ، سوندا ەمدەلۋى ءتيىس، - دەيدى بەكشين.

سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ وكىلى ازاتتىققا "قىتايداعى قازاقستاندىق ستۋدەنتتەردىڭ جاعدايى باقىلاۋدا" دەپ مالىمدەدى.

- بۇل جاعداي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ەرەكشە باقىلاۋىندا. ۋحاندا قالىپ قويعان بارلىق ستۋدەنتپەن بايلانىس ورناتىلعان. ۆيرۋس جۇقتىرعاندار اراسىندا قازاقستاندىقتار جوق، - دەدى مينيسترلىكتىڭ رەسمي وكىلى ايبەك سمادياروۆ ازاتتىققا.

"بەيمالىم" ۆيرۋس

2019-nCoV دەگەن ات بەرىلگەن ۆيرۋس – بۇعان دەيىن ەشبىر ادامدا انىقتالماعان كوروناۆيرۋستىڭ ءبىر ءتۇرى. 2000 جىلدارى 800-دەي ادامدى مەرت قىلعان Sars ۆيرۋسى دا وسى كوروناۆيرۋستىڭ ءبىر ءتۇرى ەدى.

ۆيرۋس ۋحانداعى تەڭىز ونىمدەرى بازارىنان تاراعان. كەيبىر اقپارات قۇرالدارىنىڭ جازۋىنشا، بازار قاڭتاردىڭ 1-ىندە جابىلعانعا دەيىن وندا تەڭىز ونىمدەرى عانا ەمەس، جارقانات، تاۋىق، قويان مەن جىلان زاڭسىز ساۋدالانىپ كەلگەن. قاڭتاردىڭ 22-ءسى كۇنى "مەديتسينالىق ۆيرۋسولوگيا" جۋرنالىندا زەرتتەۋ جاريالاعان عالىمدار "ۆيرۋستىڭ جىلاننان تاراعانىن" جازدى. مۇنى راستايتىن نە جوققا شىعاراتىن زەرتتەۋلەر ءالى جاريالانبادى.

قىتايداعى اۋرۋدىڭ باقىلاۋ جانە الدىن الۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى گاو فۋ "ۆيرۋس جانۋاردان شىعىپ، كەيىن ادامعا وتكەن بولۋى كەرەك" دەيدى. قىتاي بيلىگى مەن دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى ۆيرۋستىڭ ادامنان ادامعا جۇعاتىنىن راستادى. بىراق وعان دا ازىرگە دالەل جوق.

كوروناۆيرۋستار 1960 جىلداردان بەرى بەلگىلى. بەلگىلەرى ادەتتەگى تۇماۋعا ۇقسايدى: ادام جوتەلىپ، ەنتىگىپ، قالتىرايدى، تىنىس الۋى ناشارلايدى.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى جاڭا ۆيرۋسقا بايلانىستى جاھاندىق توتەنشە جاعداي جاريالاۋ ماسەلەسىن ءالى تالقىلاپ جاتىر.

كەيبىر ماماندار ۆيرۋستى جۇقتىرعاندار سانىن قىتاي بيلىگى ايتقاننان بىرنەشە ەسە كوپ دەپ سانايدى. لوندونداعى يمپەريالىق كوللەدج جانىنداعى ينفەكتسيالىق اۋرۋلاردى جاھاندىق ساراپتاۋ ورتالىعىنىڭ ەسەبىنشە, قاۋىپتى ۆيرۋستى جۇقتىرعاندار سانى 4 مىڭعا تاياعان.

بارلىق ەلدىڭ اۋەجايلارىندا، سونىڭ ىشىندە الماتى مەن نۇر-سۇلتاندا دا قىتايدان كەلەتىن جولاۋشىلاردى تەكسەرىپ جاتىر.

دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ وكىلى جانداربەك بەكشين قاڭتاردىڭ 23-ءى كۇنى نۇر-سۇلتاندا وتكەن بريفينگتە قازاقستانعا قىتايدان كەلگەندەر اراسىندا دەنە قىزۋى جوعارى جانە اۋرۋ بەلگىلەرى بار ادام بولعان جوق دەپ حابارلادى.

"ازاتتىق" راديوسى