ۇشاق الەمدە ەڭ قاۋىپسىز كولىك ءتۇرى سانالعانمەن، جەر شارىندا كۇنىنە ورتاشا ەسەپپەن وننان اسا ءىرىلى-ۇساقتى اۋە كولىگىنىڭ اپاتى تىركەلەدى ەكەن، دەپ حابارلايدى «حابار 24».
بۇل – بۇۇ-نىڭ مالىمەتى. ال ءبىزدىڭ ەلدە 5 جىلدا 30-دان اسا اۋە اپاتى بولعان. 80-نەن استام ازاماتىمىز كوز جۇمعان. قايعىلى وقيعالارعا نەگىزگى سەبەپ نە؟
2013-تەن باستايىق. 2013-ءتىڭ 29 قاڭتارىندا ءدال وسى الماتى قالاسىنىڭ اۋەجايىنا شامامەن 5 شاقىرىم قالعاندا «كوكشەتاۋ-الماتى» باعىتىندا ۇشقان «SCAT» اۋە كومپانياسىنىڭ «Challenger-200» ۇشاعى اپاتقا ۇشىرادى. مۇقىم حالىقتىڭ قابىرعاسىن قايىستىرىپ، ول كەزدە 21 ادام وپات بولىپ ەدى. ەندى مىنە، تاعى دا سول الماتىنىڭ ماڭىندا اپات. بىرنەشە ادامنان كوز جازدىق. مەرت بولعانداردىڭ سانى ءالى دە ءوسۋى مۇمكىن.
بۇل بيىلعى ءبىرىنشى اپات ەمەس. ناۋرىز ايىنىڭ سوڭىندا قىزىلوردا وبلىسىندا مي-8 اسكەري تىكۇشاعى اپاتقا ۇشىرادى. «تەرگەۋ قورىتىندىسى بويىنشا كوميسسيا تىكۇشاق كۇتپەگەن مەتەورولوگيالىق فاكتورلاردىڭ كەسىرىنەن اپاتقا ۇشىرادى دەگەن شەشىمگە كەلدى. ول كەزدە 13 ادام قازا بولدى. ولاردىڭ 12-ءسى اقتاۋ گارنيزونىنىڭ اۆياتسيالىق بولىمشەسىنىڭ اسكەريلەرى ەدى. ەلدى الاڭداتقان جاعدايعا وراي ەلىمىزدىڭ قاھارماندارى پىكىر دە ءبىلدىردى.
توقتار اۋباكىروۆ، قازاقستاننىڭ حالىق قاھارمانى:
– سوڭعى جىلدارداعى اۋە اپاتتارىنان قانشاما اسىل ازاماتىمىزدان ايىرىلدىق. وكىنىشتى جايت، ۇزىن-سونار ءتىزىم جۇرەگىمدى اۋىرتادى. اۋە اپاتىنىڭ كوبەيۋىنىڭ باستى سەبەبى – ەسكىرگەن ۇشاق. اۆياتسياعا قاتىسى جوق مەنەدجەرلەردىڭ وسى سالانى باسقارۋى جارعا جىعادى.
مۇحتار التىنباەۆ، ارميا گەنەرالى:
– قازاقستانداعى ازماتتىق جانە مەملەكەتتىك اۆياتسيا سالاسىنداعى ۇشۋ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ قازىرگى جۇيەسى ءتيىمسىز. ازاماتتىق اۆياتسياداعى سەرتيفيكاتتاۋ، سونداي-اق ۇشۋ قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ مەن قاداعالاۋ فۋنكتسيالارىنىڭ ءبىر ورگاننىڭ قاراۋىندا بولۋى قابىلداناتىن شەشىمدەردىڭ وبەكتيۆتىلىگىن قامتاماسىز ەتپەيدى. ستاتيستيكاعا جۇگىنسەك، 2012-2016 جىلدار ارالىعىندا قازاقستاندا 30-دان استام اۋە اپاتى بولىپ، ولاردان 85-تەن اسا ادام قازا تاۋىپتى. بۇل سەرتيفيكاتتاۋ مەن قاداعالاۋ راسىمدەرىنىڭ ساپاسى تومەن ەكەنىن بىلدىرەدى.
تالعات مۇساباەۆ، قازاقستاننىڭ حالىق قاھارمانى:
– ۇشۋ قاۋىپسىزدىگىن باقىلاپ، قاداعالايتىن جانە اۆياتسيالىق وقيعالاردى زەرتتەۋمەن اينالىساتىن جەكە مەملەكەتتىك ورگان قۇرعان ءجون. ول ورگان ازاماتتىق جانە باسقا دا اۆياتسيا تۇرلەرىندە ۇشۋ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر كەلتىرەتىن كەز كەلگەن تالاپ-ارەكەتتەردىڭ جولىن كەسۋ، سونداي-اق وعان ايىپتى تۇلعالاردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ قۇقىعى، قۇزىرى مەن مۇمكىندىگىنە يە بولۋى ءتيىس.
ەندى الەمدەگى جاعدايدى ايتالىق. بيىل 11 اقپاندا ماسكەۋدىڭ دومودەدوۆو اۋەجايىنان ۇشىپ شىققان «ساراتوۆ اۆيالينياسى» كومپانياسىنىڭ ان-148 ۇشاعى ور قالاسىنا بەت العان ەدى. الايدا ەكى مينۋت وتەر-وتپەستە اپاتقا ۇشىردى. بورتتاعى 65 جولاۋشى مەن التى ەكيپاجدىڭ بارلىعى مەرت بولدى. ناۋرىزدا تاعى دا اپات. بۇل جولى ەفيوپيادا. Ethiopian Airlines اۋەكومپانياسىنىڭ 737 MAX ۇشاعى اۋەگە كوتەرىلگەننەن كەيىن بىرنەشە مينۋت وتكەن سوڭ اپاتقا ۇشىرادى. اپات سالدارىنان 157 ادام مەرت بولدى. اپاتتان كەيىن ساراپشىلار جاڭا Boeing ۇشاعىنىڭ بورتتىق جۇيەلەرىندەگى پروبلەمالاردىڭ بولعاندىن ايتتى. ۇشقىشتاردىڭ ءساۋىر ايىندا جاريالانعان سوڭعى سوزدەرى بۇل بولجامدى راستادى. ال جەلتوقسانىڭ جيىرما بىرىندە، ياعني ءبىر اپتا بۇرىن ۆەنەسۋەلا استاناسىنىڭ اۋەجايىنا جاقىن ماڭدا جەكەمەنشىك Beechcraft 100 King Air ۇشاعى اپاتقا ۇشىراپ، توعىز ادام قايتىس بولدى. ءدال وسى جەلتوقساننىڭ بىرىندە اقش-تا شاعىن ۇشاق اپاتىنان 9 ادام قازا تاپتى. جالپى بۇۇ ساناعى بويىنشا.
قورعان تورەقوجا، ءتىلشى:
– بۇۇ-نىڭ ساناعى بويىنشا، ۇشاق اپاتىنىڭ 50% پيلوت جىبەرگەن قاتەلىكتەردەن بولادى. 7% ەكيپاجدىڭ وزگە مۇشەلەرىنىڭ سەبەپتەرىنەن تۋىندايدى ەكەن. ال 22% جاعدايدا تەحنيكالىق اقاۋلار، 12% جاعدايدا اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىنان بولادى ەكەن.
ۇشاق الماتى ماڭىنداعى قىزىلتۋ اۋىلىندا اپاتقا ۇشىرادى. ساعات 07:22-دە «بەك ەير» اۋە كومپانياسىنىڭ №Z2100 رەيسى ۇشىپ كوتەرىلۋ كەزىندە بيىكتىكتىگىن جوعالتىپ، بەتوندى قورشاۋعا سوعىلعان. ەكى قاباتتى قۇرىلىسپەن قاقتىعىس بولعان. ءورت بولعان جوق. ەستەرىڭىزدە بولسا، الماتى ماڭىنداعى قىزىلتۋ اۋىلىندا وسىدان 6 جىل بۇرىن دا جولاۋشىلار ۇشاعى اپاتقا ۇشىراپ، 21 ادام قازا تاپقان.
قر ءىىم مالىمەتى بويىنشا، اپات سالدارىنان 12 ادام قازا تاپقان.
ۇشاق اپاتىنان قازا تاپقاندار اراسىندا دانا كرۋگلوۆا ەسىمدى ارىپتەسىمىز دە بار. ول Informburo.kz اقپارتتىق پورتالىندا شىعارۋشى رەداكتور قىزمەتىن اتقاردى. دانا نەبارى 35 جاستا ەدى. ول جاڭا جىل مەرەكەسىن ەلورداداعى اتا-اناسىمەن قارسى الماق بولىپ جولعا شىققان ەكەن.
سونداي-اق قازاقستاننىڭ گەنەرالدار كەڭەسىنىڭ توراعاسى دا الماتى ماڭىندا بولعان ۇشاق اپاتىنان قازا تاپتى. گەنەرال-مايور رۇستەم قايداروۆتىڭ قازاسى تۋرالى اقپاراتتى قوعامدىق بىرلەستىكتىڭ مۇشەلەرى راستادى.
الماتى ماڭىنداعى قۇلاعان ۇشاقتا بارلىعى 93 جولاۋشى جانە 5 ەكيپاج مۇشەسى بولعان. ۇشاقتا 4 ايلىق بالا دا بولعان. نارەستە اپاتتان امان قالدى. سونىمەن قاتار بورتتا ءتورت شەتەل ازاماتى بولعانى انىقتالدى.
الماتىداعى ۇشاق اپاتىنا بايلانىستى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتى دە ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزدى. ورتالىقتىڭ رەسمي وكىلى الىبەك ءابدىلوۆتىڭ ايتۋىنشا، اپات جاعدايلارى انىقتالعانعا دەيىن وسى فوككەر-100 اۋە كەمەلەرىنىڭ ۇشۋى ۋاقىتشا توقتاتىلدى.
«بۇگىن الماتى ماڭىنداعى جولاۋشىلار ۇشاعى اپاتىنان قازا تاپقان ادامداردىڭ تۋىستارى مەن جاقىندارىنىڭ قايعىلارىنا ورتاقتاسىپ، كوڭىل ايتامىن. زارداپ شەككەندەرگە كومەك كورسەتىلەدى. اپات سەبەبىن انىقتاۋ ءۇشىن ارنايى ۇكىمەتتىك كوميسسيا قۇرىلدى. كىنالىلەر زاڭعا سايكەس قاتاڭ جازالانادى»، – دەدى قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ الماتى ماڭىنداعى ۇشاق اپاتىنان ادامداردىڭ قازا بولۋىنا بايلانىستى 2019 جىلدىڭ 28 جەلتوقسانىن جالپىۇلتتىق ازا تۇتۋ كۇنى دەپ جاريالادى.
ەلباسى ۇشاق اپاتىنان كوز جۇمعانداردىڭ جاقىندارىنا كوڭىل ايتتى «اپاتتان مەرت بولعاندار مەن زارداپ شەككەندەر تۋرالى اقپاراتتى زور كۇيزەلىسپەن قابىلدادىم. كوز جۇمعانداردىڭ تۋعان تۋىستارى مەن جاقىندارىنا كوڭىل ايتىپ، زارداپ شەككەندەردىڭ تەز ساۋىعۋىن تىلەيمىن»، – دەدى قر تۇڭعىش پرەزيدەنتى - ەلباسى ن.نازارباەۆ.
