قالىڭ قازاققا «اق سيسا» انىمەن كەڭىنەن تانىلعان جاياۋ مۇسا بايجانۇلىنىڭ تۋعانىنا 175 جىل تولۋىنا وراي باياناۋىلدىڭ مويىلدى القابىندا ءدۇبىرلى توي ءوتتى. باياناۋىلدىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتتەرى قۇرمەتىنە جاسالعان تالاي تويدىڭ كۋاگەرى بولعان وسى القاپتا بۇل جولى دا اقبوز ۇيلەر تىگىلىپ، جەروشاقتاردا قازان كوتەرىلىپ، انشىلەر دومبىراسىن سايلاسا، اتبەگىلەر سايگۇلىكتەرىن كەرمەگە بايلادى. توڭىرەك تۇگەلدەي كورىنەتىن توبە باسىنا ورناتىلعان جاياۋ مۇسا بابامىزدىڭ سۋرەتىنە قاراساڭىز، بۇگىنگى ۇرپاقتارىنىڭ قارەكەتىنە كۇلىمسىرەي كوز تىگىپ، باتاسىن بەرىپ تۇرعان ءتارىزدى. مىنە، كۇمبىرلەپ كۇي وينالعان سوڭ، ساحناعا شىققان اقىن جىگىت ارناۋ ولەڭىنىڭ تيەگىن اعىتتى. تويعا جينالعان قاۋىم وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى ءا.ق. عالىموۆانىڭ قۇتتىقتاۋ ءسوزىن تىڭداعاننان كەيىن باياناۋىل اۋدانىنىڭ ونەرپازدارى «قارا جورعا» ءبيىن بيلەدى.
وبلىس دەڭگەيىندەگى بۇل تويعا الىس-جاقىننان كەلگەن قادىرمەندى قوناقتار دا كوپ ەكەن. سولاردىڭ اراسىنان العاشقى بولىپ ءسوز العان قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى، اقىن عالىم جايلىباي كەلىستى سوزىمەن كورىكتى وي ءوربىتتى.
– جاياۋ مۇسا بابامىزدىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى پىكىرلەر ءالى قالىپتاسىپ بولعان جوق. جازۋشى زەيتىن اقىشەۆتىڭ رومانى مەن ءبىراز زەرتتەۋ ماقالالار جازىلدى. احمەت جۇبانوۆ پەن بوريس ەرزاكوۆيچتىڭ ماقالالارىندا جاياۋ مۇسانىڭ انشىلىگى، شىعارماشىلىعى ءسوز بولدى. دەگەنمەن مۇنىڭ ءبارى سول زاماندا كەڭەس وكىمەتىنىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ ايتىلدى. ەندىگى ۋاقىتتا بابامىزدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جاڭا ءداۋىر تۇرعىسىنان زەردەلەنۋى ءتيىس. جاياۋ مۇسانىڭ قايراتكەرلىگى، كۇرەسكەرلىگى باعامدالعانى ءجون. ونەرى دە سان قىرلى. سان الۋان اسپاپتا ويناي بىلگەن ول قازاق مۋزىكاسىنا جاڭا سيپاتتار ەنگىزگەن. مىنە، وسىنى تەرەڭ زەرتتەۋ ءۇشىن قازان، ومبى مەن ورىنبور ارحيۆتەرىن اقتارۋ كەرەك. جالپى، جاياۋ مۇسا كۇرەسى – الەۋمەتتىك كۇرەس. سونىڭ استارىنا ءۇڭىلىپ، وي-پىكىرلەر تۇيگەن ورىندى.
جاياۋ مۇسا شورمان اۋلەتىنەن قيانات كورگەن دەپ، جالاڭدىققا ۇرىنۋ ءجون بولمايدى. شورمانوۆتار – قازاقتىڭ باعى مەن قۇتىنا بىتكەن اۋلەت. سول سەبەپتى شورمان تۇقىمى جايلى دا جاڭا زامان ءسوزى ايتىلۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. ءوز باسىم جاياۋ مۇسا بابامىزدى ۇرپاققا تانىتۋ ماقساتىندا «اق سيسا» پوەماسى مەن ماقالالار جازدىم. ول جاقىندا كىتاپ بولىپ باسىلدى، – دەگەن عالىم جايلىباي اعامىز ءسوزىنىڭ سوڭىندا «اق سيسا» پوەماسىنان ءۇزىندى وقىپ بەردى.
جۇرت بەلگىلى جازۋشى انەس سارايدىڭ ءسوزىن دە ۇيىپ تىڭدادى. جازۋشى اعامىز جاياۋ مۇسا ومىرىنە توقتالا كەلە، ەرتىستىڭ بويىنداعى قازاقتاردىڭ ورىس وتارشىلدىعىنان شەككەن زاردابىنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن تولىقتاي وشپەگەنىن تىلگە تيەك ەتتى. سونىڭ ءبىرى – پاۆلودار قالاسى اتاۋىنىڭ مىزعىماي، پاتشا زامانىن ەسكە سالىپ تۇرعانى. انەس ساراي: «قازاققا كەتكەن ەسەسىن قايتاراتىن كۇن تۋدى. ولاي بولسا، وبلىس ورتالىعى اتاۋىن وزگەرتپەي بولمايدى»، – دەپ جۇرتقا تاعى ءبىر مارتە قوزعاۋ سالدى.
مويىلدى القابىنداعى تويعا جاياۋ مۇسانىڭ ۇلى سالىق، قىزدارى اننا مەن كاسىپتەن تاراعان ۇرپاقتارى دا كەلىپتى. جاقسىنىڭ تۇياقتارى اتىنان بەلگىلى اقىن ارمان قاني ءسوز سويلەپ، ولەڭ وقىدى. ول – جاياۋ مۇسانىڭ جيەنشارى. ال تورتكۇل دۇنيە ەسىمىنە قانىق اقىن، قوعام قايراتكەرى ولجاس سۇلەيمەنوۆ – جاياۋ مۇساعا نەمەرە تۋىس. تويدا ولجاس اعانىڭ پاريج قالاسىنان جولداعان قۇتتىقتاۋ حاتى وقىلدى. ايگىلى ءانشى، مۋزىكانت جاياۋ مۇسا تويىنا وراي پاۆلودار قالاسىندا ءداستۇرلى انشىلەردىڭ ايماقتىق بايقاۋى وتكىزىلگەن ەدى. اتالمىش بايقاۋدىڭ قازىلار القاسىنا قر-نىڭ حالىق ءارتىسى قايرات بايبوسىنوۆ توراعالىق ەتتى. مويىلدىداعى توي ساحناسىندا بايقاۋعا قاتىسقان انشىلەر ورتاعا شاقىرىلىپ، سىي-سياپاتتار تابىس ەتىلدى. جۇلدەگەرلەر جايىندا ايتار بولساق، ءىىى ورىندى – استانالىق ءابىلحان نۇربولات، ءىى ورىندى – پاۆلودارلىق سامال جاكۋپوۆا، ءى ورىندى باياناۋىلدىق بەكزات ءابىلدين يەلەندى. ال بايقاۋدىڭ باس جۇلدەسى استانالىق جاس ءانشى سىرىم مۇحامەدجانوۆقا بۇيىردى. سىرىم قازىرگى ۋاقىتتا استاناداعى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى ەكەن، قاراعاندى وبلىسى جاڭارقا اۋدانىنىڭ تۋماسى.
جاس انشىلەرگە سونىمەن بىرگە اتاۋلى سىيلىقتار دا بەرىلدى. قازكسر-ءنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى جاباي توعاندىقوۆ اتىنداعى سىيلىقتى دينا نازاربەكوۆاعا ەكىباستۇز قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ن.م. كۇلجان تاپسىردى. قازاقتىڭ تويىنىڭ كوركى پالۋاندار كۇرەسى مەن ات بايگەسى ەمەس پە؟ بوز كىلەم ۇستىندەگى بەلدەسۋلەر ءتۇس اۋعانشا جالعاسىپ، سوڭىنان ات بايگەسىنە كەزەك ءتيدى.
ادەتتەگىدەي ەڭ الدىمەن جۇيرىكتەر توق بايگەگە جىبەرىلدى. ون جەتى شاقىرىم قاشىقتىقتى ءبىرىنشى بولىپ قاراعاندى وبلىسىنىڭ تاڭشولپان اتتى جۇيرىگى اياقتادى. باياناۋىل ۇلتتىق پاركىنىڭ تالانتليۆىي دەگەن سايگۇلىگى – ەكىنشى، قاراعاندى وبلىسى بۇقار جىراۋ اۋدانىنىڭ اتى ءۇشىنشى كەلدى. الامان بايگەگە قوسىلعان 12 اتتىڭ ءبارى باس جۇلدەگە تىگىلگەن جەڭىل كولىكتەن دامەلى ەدى. ايتسە دە «باپ شابا ما، باق شابا ما» دەگەن عوي. ءدال سولاي بولدى دا. توعىزىنشى اينالىمدا وق بويى وزىپ كەلە جاتقان جۇيرىك بۇرىلىستا ەكپىنىن تەجەي الماي، بايگە جولىنان شىعىپ كەتتى. ءسويتىپ، بايگەنىڭ الدىنا قاراعاندى وبلىسى شەت اۋدانىنىڭ تايقاسقا اتتى جۇيرىگى شىقتى. سوڭعى ونىنشى اينالىمدى ءبىرىنشى بولىپ اياقتاعان وسى جۇيرىكتىڭ يەسى ەرلان احمەتوۆكە سۋ جاڭا جەڭىل كولىكتىڭ كىلتى تابىس ەتىلدى. ەكىنشى جۇلدەگە باياناۋىل اۋدانىنىڭ – كوچەۆنيك، ءۇشىنشى جۇلدەگە پاۆلودار قالاسىنىڭ ايقاسقا اتتى جۇيرىگى ىلىكتى. ايتپاقشى، جاياۋ مۇسا تويىنان ەكىباستۇزدىقتار دا جۇلدەسىز قايتپادى. كيىز ۇيلەر بايقاۋىندا ەكىباستۇز قالاسىنىڭ اقبوز ءۇيى ەكىنشى ورىندى يەلەندى. وسى سەگىز قاناتتى ۇيدە توي قوناقتارىن كۇتكەن قالا اكىمدىگىنىڭ مادەنيەت ءبولىمى مەن «اتامۇرا» مادەني ورتالىعى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەڭبەگى الداعى كەزدە دە جانا بەرسىن.
جانارگۇل سادۋاقاس، پاۆلودار وبلىسى،
«الاش ايناسى».
