Qalyń qazaqqa «Aq sısa» ánimen keńinen tanylǵan Jaıaý Musa Baıjanulynyń týǵanyna 175 jyl tolýyna oraı Baıanaýyldyń Moıyldy alqabynda dúbirli toı ótti. Baıanaýyldyń birtýar perzentteri qurmetine jasalǵan talaı toıdyń kýágeri bolǵan osy alqapta bul joly da aqboz úıler tigilip, jeroshaqtarda qazan kóterilip, ánshiler dombyrasyn saılasa, atbegiler sáıgúlikterin kermege baılady. Tóńirek túgeldeı kórinetin tóbe basyna ornatylǵan Jaıaý Musa babamyzdyń sýretine qarasańyz, búgingi urpaqtarynyń qareketine kúlimsireı kóz tigip, batasyn berip turǵan tárizdi. Mine, kúmbirlep kúı oınalǵan soń, sahnaǵa shyqqan aqyn jigit arnaý óleńiniń tıegin aǵytty. Toıǵa jınalǵan qaýym oblys ákiminiń orynbasary Á.Q. Ǵalymovanyń quttyqtaý sózin tyńdaǵannan keıin Baıanaýyl aýdanynyń ónerpazdary «Qara jorǵa» bıin bıledi.
Oblys deńgeıindegi bul toıǵa alys-jaqynnan kelgen qadirmendi qonaqtar da kóp eken. Solardyń arasynan alǵashqy bolyp sóz alǵan Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarmasy tóraǵasynyń birinshi orynbasary, aqyn Ǵalym Jaılybaı kelisti sózimen kórikti oı órbitti.
– Jaıaý Musa babamyzdyń shyǵarmashylyǵy týraly pikirler áli qalyptasyp bolǵan joq. Jazýshy Zeıtin Aqyshevtiń romany men biraz zertteý maqalalar jazyldy. Ahmet Jubanov pen Borıs Erzakovıchtiń maqalalarynda Jaıaý Musanyń ánshiligi, shyǵarmashylyǵy sóz boldy. Degenmen munyń bári sol zamanda keńes ókimetiniń qas-qabaǵyna qarap aıtyldy. Endigi ýaqytta babamyzdyń ómiri men shyǵarmashylyǵy jańa dáýir turǵysynan zerdelenýi tıis. Jaıaý Musanyń qaıratkerligi, kúreskerligi baǵamdalǵany jón. Óneri de san qyrly. San alýan aspapta oınaı bilgen ol qazaq mýzykasyna jańa sıpattar engizgen. Mine, osyny tereń zertteý úshin Qazan, Omby men Orynbor arhıvterin aqtarý kerek. Jalpy, Jaıaý Musa kúresi – áleýmettik kúres. Sonyń astaryna úńilip, oı-pikirler túıgen oryndy.
Jaıaý Musa Shorman áýletinen qııanat kórgen dep, jalańdyqqa uryný jón bolmaıdy. Shormanovtar – qazaqtyń baǵy men qutyna bitken áýlet. Sol sebepti Shorman tuqymy jaıly da jańa zaman sózi aıtylýy tıis dep oılaımyn. Óz basym Jaıaý Musa babamyzdy urpaqqa tanytý maqsatynda «Aq sısa» poemasy men maqalalar jazdym. Ol jaqynda kitap bolyp basyldy, – degen Ǵalym Jaılybaı aǵamyz sóziniń sońynda «Aq sısa» poemasynan úzindi oqyp berdi.
Jurt belgili jazýshy Ánes Saraıdyń sózin de uıyp tyńdady. Jazýshy aǵamyz Jaıaý Musa ómirine toqtala kele, Ertistiń boıyndaǵy qazaqtardyń orys otarshyldyǵynan shekken zardabynyń áli kúnge deıin tolyqtaı óshpegenin tilge tıek etti. Sonyń biri – Pavlodar qalasy ataýynyń myzǵymaı, patsha zamanyn eske salyp turǵany. Ánes Saraı: «Qazaqqa ketken esesin qaıtaratyn kún týdy. Olaı bolsa, oblys ortalyǵy ataýyn ózgertpeı bolmaıdy», – dep jurtqa taǵy bir márte qozǵaý saldy.
Moıyldy alqabyndaǵy toıǵa Jaıaý Musanyń uly Salyq, qyzdary Anna men Kásipten taraǵan urpaqtary da kelipti. Jaqsynyń tuıaqtary atynan belgili aqyn Arman Qanı sóz sóılep, óleń oqydy. Ol – Jaıaý Musanyń jıenshary. Al tórtkúl dúnıe esimine qanyq aqyn, qoǵam qaıratkeri Oljas Súleımenov – Jaıaý Musaǵa nemere týys. Toıda Oljas aǵanyń Parıj qalasynan joldaǵan quttyqtaý haty oqyldy. Áıgili ánshi, mýzykant Jaıaý Musa toıyna oraı Pavlodar qalasynda dástúrli ánshilerdiń aımaqtyq baıqaýy ótkizilgen edi. Atalmysh baıqaýdyń qazylar alqasyna QR-nyń Halyq ártisi Qaırat Baıbosynov tóraǵalyq etti. Moıyldydaǵy toı sahnasynda baıqaýǵa qatysqan ánshiler ortaǵa shaqyrylyp, syı-sııapattar tabys etildi. Júldegerler jaıynda aıtar bolsaq, III oryndy – astanalyq Ábilhan Nurbolat, II oryndy – pavlodarlyq Samal Jakýpova, I oryndy baıanaýyldyq Bekzat Ábildın ıelendi. Al baıqaýdyń bas júldesi astanalyq jas ánshi Syrym Muhamedjanovqa buıyrdy. Syrym qazirgi ýaqytta Astanadaǵy Qazaq ulttyq óner ýnıversıtetiniń stýdenti eken, Qaraǵandy oblysy Jańarqa aýdanynyń týmasy.
Jas ánshilerge sonymen birge ataýly syılyqtar da berildi. QazKSR-niń eńbek sińirgen ártisi Jabaı Toǵandyqov atyndaǵy syılyqty Dına Nazarbekovaǵa Ekibastuz qalasy ákiminiń orynbasary N.M. Kúljan tapsyrdy. Qazaqtyń toıynyń kórki palýandar kúresi men at báıgesi emes pe? Boz kilem ústindegi beldesýler tús aýǵansha jalǵasyp, sońynan at báıgesine kezek tıdi.
Ádettegideı eń aldymen júırikter toq báıgege jiberildi. On jeti shaqyrym qashyqtyqty birinshi bolyp Qaraǵandy oblysynyń Tańsholpan atty júırigi aıaqtady. Baıanaýyl ulttyq parkiniń Talantlıvyı degen sáıgúligi – ekinshi, Qaraǵandy oblysy Buqar Jyraý aýdanynyń aty úshinshi keldi. Alaman báıgege qosylǵan 12 attyń bári bas júldege tigilgen jeńil kólikten dámeli edi. Áıtse de «bap shaba ma, baq shaba ma» degen ǵoı. Dál solaı boldy da. Toǵyzynshy aınalymda oq boıy ozyp kele jatqan júırik burylysta ekpinin tejeı almaı, báıge jolynan shyǵyp ketti. Sóıtip, báıgeniń aldyna Qaraǵandy oblysy Shet aýdanynyń Taıqasqa atty júırigi shyqty. Sońǵy onynshy aınalymdy birinshi bolyp aıaqtaǵan osy júıriktiń ıesi Erlan Ahmetovke sý jańa jeńil kóliktiń kilti tabys etildi. Ekinshi júldege Baıanaýyl aýdanynyń – Kochevnık, úshinshi júldege Pavlodar qalasynyń Aıqasqa atty júırigi ilikti. Aıtpaqshy, Jaıaý Musa toıynan ekibastuzdyqtar da júldesiz qaıtpady. Kıiz úıler baıqaýynda Ekibastuz qalasynyń aqboz úıi ekinshi oryndy ıelendi. Osy segiz qanatty úıde toı qonaqtaryn kútken qala ákimdiginiń mádenıet bólimi men «Atamura» mádenı ortalyǵy qyzmetkerleriniń eńbegi aldaǵy kezde de jana bersin.
Janargúl SÁDÝAQAS, Pavlodar oblysy,
«Alash aınasy».
