اتتىڭ ەرى حالقىمىز ءۇشىن اسا ماڭىزدى نىساننىڭ ءبىرى. ول كوشپەلى تۇرمىس كەشكەن اتا-بابالارىمىزدىڭ بۇتكىل تاريحىندا قولدانىستا بولىپ، ءتىپتى جىلقى مالىمەن بىرگە ساكرالدى قۇندىلىقتىق مانگە يە بولدى. سودان دا حالىقتىق رۋحتىڭ تاسىمالداۋشىلارى بولىپ تابىلاتىن اقىن-جىراۋلارىمىز ءوز شىعارمالارىندا ەر-تۇرماندى، ەردىڭ ءوزىن، ونىڭ بولىكتەرىن جىرعا قوسىپ، ەپيتەت-تەڭەۋ دە جاسادى. كەرەك دەسەڭىز، ەر ماحانبەتتىڭ ءوزى زامانىندا يساتاي تايمانۇلىن «اعايىننىڭ باس ەدى، التىن ەردىڭ قاسى ەدى» دەپ ەڭ باعالى، ەڭ اسىل قۇرامداس بولىگىنە تەڭەدى. بۇل دا بەكەر ەمەس. ەل قورعاعان ەردى ءپىر تۇتقان جۇرتىمىز ءتىپتى «ەردى» بىردە ەر، ەندى بىردە ەگەر دەپ ەر جىگىتتىڭ ناق وزىمەن استارلاپ سويلەۋدى ادەتكە اينالدىرعان.
وسىدان دا ات پەن ادامنىڭ اراسىنداعى بايلانىستى بىلدىرەتىن ەر ينستانتسياسىنا اسا ءمان بەرۋشىلىك ءۇردىسى بار. قارپايىم حالىقتىڭ «ەر-تۇرماننىڭ باتقانىن، يەسى بىلەمەس ات بىلەر» دەۋى دە وسىعان بايلانىستى بولسا كەرەك. قالاي دەسەك تە، ناعىز تۇلپاردى تەمىر تۇلپارعا ايىرباستاعان بۇگىنگى زاماندا ەر دە ءبىر ارحايكالىق جادىگەرگە اينالعانداي بولعانى جاسىرىن ەمەس. الايدا «ەل ءىشى التىن كەنىش» دەمەكشى، وسىناۋ ەر جاساۋ ءداستۇرىن بۇتىندەي بولماسا دا، قۇرىلىمدىق جاعىنان ساقتاپ قالعان شەبەرلەر ەلىمىزدە بارشىلىق. بىزگە «ساباقتى ينەنىڭ ساتىمەن» كەلگەن ءبىر ساپاردا سونداي ءبىر كونەدەن جەتكەن اسىل ونەردىڭ جالعاسى بولىپ وتىرعان ەر جاساۋشى شەبەر – اسان باۋىرىمىزدىڭ اۋىلى شاۋىلدىرگە دە ات باسىن تىرەۋدىڭ ءساتى تۇسكەن-ءدى. وڭتۇستىك قازاقستاننىڭ وتىرار اۋدانىندا تىرشىلىك كەشىپ جاتقان شەبەر اسان تاستانبەكوۆ، ەر جاساۋ بارىسىن اڭگىمەلەۋدە.
– سۇحباتىمىزدى ءسىزدىڭ ماماندىعىڭىزدان باستاساق…
– مەنىڭ نەگىزگى ماماندىعىم – گيدروتەحنيك. شىمكەنت قالاسىنداعى گيدروتەحنيكۋمدى بىتىرگەم. ودان كەيىن مىناۋ توقىراۋ جىلدارىنا بايلانىستى ءارتۇرلى كاسىپتەردىڭ باسىن شالۋعا تۋرا كەلدى. ءۇي دە سالدىق، جەر دە جىرتتىق دەگەندەي، قاراپ جاتپادىق.
– ال ەر جاساۋ كاسىبىنە قالاي كىرىسىپ ءجۇرسىز؟
– ەگەردى ەندى ىستەيمىن دەگەن ويدا جوق. ءوزىمىز تۇقىم-جۇراعاتىمىزبەن اتقا قۇمارمىز. ال قاينىم ەر جاسايتىن. سودان ءبىر ەر العانىم بار ەدى. ءبىر كۇنى سول نەمە ەگەرىن سۇراتىپ جىبەرىپتى. «ءازىر اتى جوق قوي. كەيىن تاعى دا الادى دەپ. راسىمەن دە ول شاقتا مەندە مىنەتىن ات جوقتۇعىن. سونى ار كورىپ جۇرگەم. اقىرى نە كەرەك، ىزا بۋىپ، اتام قازاق ايتقانداي، قوياندى قامىس، ەردى نامىس ءولتىردىنىڭ كەرى بولدى. «مەن ناعىپ ەر ىستەمەيمىن» دەپ ەر جاساۋدىڭ جولدارىن ىزدەستىرە باستادىم. ارينە، بىردەن جاساپ كەتە المايسىڭ. اناۋ اتادان كەلە جاتقان ار جاعىڭدا بىردەمەڭ بولماسا. قۇدايعا شۇكىر، ءبىزدىڭ ونداي شۇقىمايىمىز بار ەدى. مەنىڭ اكەمنىڭ ءوزى ءماسى تىگەتىن، كۇبى جاسايتىن. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، اعاشتان ءتۇيىن تۇيە بىلەتىن. ايتەۋىر تۇرمىس كەرەك-جاراعى ماسەلەسىندە كىسىگە كۇنىن تۇسىرگەن جان ەمەس. بىرەۋگە «پالەن ىستەپ بەر» دەمەي-اق ءوز ءۇيىنىڭ كەم-كەتىگىنە ءبىر ءوزى جەتەتىن. مىسالى، جاڭا ءماسىنى ساتىپ الىپ، سوگىپ تاستايتىن. وعان دا دايىن قالىبى بار، سوعان سالادى. ءبىز بولساق، بۇل ىسىنە قايران قالىپ: «نەگە ءماسىنى سوكتىڭىز؟» دەسەتىنبىز. ول كىسىنىڭ ايتۋىنشا، ماشينامەن تىگىلگەن ءماسىنىڭ تىگىسى جالپاق بولادى ەكەن. ول اياققا باتادى دەيدى. سونى ءوزى ويلاعانىنداي عىپ جۇقارتادى ەكەن. ودان قالسا، كەلى كەلساپ ىستەگەنىن، بەسىك جاساعانىن تالاي كوردىم. سودان سوڭ اناۋ ناعاشىلارىمدا دا سونداي ءبىر ونەر بار ەدى. بەكتۇرسىن دەگەن كىسى بار-تىن. مىنە، قاينىما اشۋلانىپ، سول كىسىگە ەگەر جاساپ جاتقانىندا بارىپ كورىپ، قىر-سىرىنا قانىقتىم. «ناعاشەكە وسى اعاشىڭىزدان بەرەسىز بە؟» دەدىم. «ويباي، جاتىر عوي مىناۋ» دەدى. اۋلاسىندا قۇشاقتاي-قۇشاقتاي توراڭعىلدار ۇيمە-جۇيمە جاتىر ەكەن. ول كىسى دە سونى مەڭزەپ، «قۇرت جەپ جاتىر، اپ كەت» دەدى. سودان ولاردى دەرەۋ تراكتورعا تيەپ، ۇيگە تاسىپ الدىم. ءبىرىنشى شاۋىپ كورىپ، قان-سىلىكپەم شىقتى. بىردەن ادەمى بولدى دەمەيمىن. بۇل وڭاي ەمەس قوي. وسىلايشا استە-استە باستاپ كەتتىم.
– ءسوزىڭىز اۋزىڭىزدا، «وڭاي ەمەس» دەپ جاتىرسىز. ايتالىق، بۇل كاسىپتىڭ قانداي قيىنشىلىقتارى بار؟
– ەگەر جاساۋ دەگەن اۋىزعا وڭاي نارسە. بۇل دەگەنىڭىز، ەڭ الدىمەن جاتقان ماتەماتيكا، ەسەپ قيساپ. مىسالى، ءۇي سالساڭ، ديوگنالىن شىعاراسىڭ عوي. ەگەر ىستەگەندە دە تاپ سولاي، ديوگنالىن شىعاراسىڭ. ال ديوگنالىن دۇرىس شاعارمادىم دەگەنشە، ءىستى تەرىسىنەن ءبىتتىردىم دەي بەرىڭىز. اتتى ارقاسىن ويىپ تۇسەدى. جانۋار تەككە قينالادى. قۇر كۇمپىلدەتكەن ەمەس، اركىم يگەرىپ جاتقان كاسىپ بۇل. كەيبىرەۋلەر ەردى نەمقۇرايلى جاسايدى. جىلقىنىڭ ايتەىر ءبىر جەرىن اۋىرتادى. قاراپ تۇرساڭ، ديوگنالى ءجوندى شىقپاعان. ماعان «ەگەرىمدى وڭلاپ بەر» دەپ حالىق اعىلىپ جاتادى. ولارعا ءوزىم دە كەيىپ: «اينالايىندار-اۋ، پالەنباي سومعا جاساتقان دۇنيەلەرىڭ. سول جاساتقان ادامدارىڭا جوندەپ بەر دەسەڭەرشى. مەنەن الساڭ، وندا اڭگىمە باسقا، ىزىنشە اكەپ بەر، ءوزىم تۇزەيمىن» دەسەم، «ەندى وعان قايتا بارۋ قايدا؟ ىستەپ بەرشى» دەپ قيىلىپ تۇرادى. جەڭىل شارۋا ەمەس. ول دا «ينەمەن قۇدىق قازعان» سياقتى كۇردەلى ارەكەت.
– ەل-جۇرتقا ەر جاساۋشى رەتىندەگى العاش تانىلۋىڭىز قالاي بولدى؟
ء–بىرىنشىسى جاڭا ايتقانىمداي، ناشار بولىپ شىقتى. ەكىنشىسىن دە كەرەمەت بولدى دەپ ايتا المايمىن. قانشا دەگەنمەن، تاجىريبە جينايسىڭ عوي. قايتا-قايتا ىستەپ، «دۇرىستاۋ بولسا، جاقسىراق شىقسا…» دەۋمەن-اق ءبىراز جەرگە باراسىڭ. مەن ونى بازارعا شىعارىپ، يا جارياعا جار سالىپ ءوز-ءوزىمدى جارنامالاعان جوقپىن. الدىمەن «كاسىبي اعايىن كورسىن» دەپ بىرنەشە اتبەگىلەرگە كورسەتتىم. سوسىن مەن ەشكىمگە ساتام دەپ تە ايتقان ەمەسپىن. وزدەرى كورىپ، ۇناتتى. ءارى قاراي ءبارى بەلگىلى ەمەس پە، قولقالاپ، «ىستەپ بەر» دەي باستادى. تاپسىرىس بەرەدى. مەن سونى شاما-شارقىمشا ورىندايمىن.
– ەگەر قۇپيا بولماسا، ءبىر ەگەر جاساۋعا قانشا ۋاقىتىڭىز كەتەدى؟
– ءبىر ەگەردىڭ ءوزى اينالاسى ءبىر اي ۋاقىتىمدى الادى. ءبارى ءوز رەتىمەن عوي. دەگەنمەن، ەر جاساۋداعى ءبىر قينالاتىن جەرىم قاپتالۋ بارىسى دەسەم ارتىق ايتقاندىق ەمەس. ءوزىم ەرلەرىمدى تۇيەنىڭ تەرىسىمەن قاپتايمىن. بۇرىن ءبىزدىڭ وڭىردە پايالكامەن جابىستىرىپ، سىڭىرمەن بايلاپ، قايىڭ قاپتاپ، سىرتىنان كىلەيلەيتىن ءۇردىس بولعان. قازىر ونداي شەبەرلەر وسى وتىرار اۋدانى اۋماعىندا جوق. كارى كوز ونداي بىلگىر قاريالار تاۋسىلىپ بىتكەن. اناۋ جەتىسايدا بۇل تەحنولوگيانى بىلەتىندەر بار دەپ ەستيمىز. قايىڭمەن سىڭىرلەپ قاپتايتىنداردى ايتامىن. بىزدە قازىر جوق. بۇرىن بولعان. ەرشىلىگىمدى العاش باستاپ، ەندى اتىم شىققان كەزدە، وسى ءوزىمىزدىڭ اۋدانداعى كوكساراي ەلدى-مەكەنىندە نادايبەك، مەدەۋبەك دەگەن ۇستا-شەبەر كىسىلەرگە بارعانىم بار. اناۋ وتىرار مۇراجايىنىڭ الدىندا تۇرعان قايىقتى سول كىسىلەردىڭ نادايبەگى جاساعان. ءوزىم، مەدەۋبەگىنە بارىپ ەم، وبالى نەشىك، «كەل، ءادىسىن كورسەتەم، قايىڭنىڭ قابى كەرەك، ءسىڭىر كەرەك، اعاشىڭدى اكەل» دەپ ەدى. ءوزىم قازاقشىلىققا سالىنىپ، قۇنتتاعان جوقپىن. قازىر سوعان قاتتى وكىنىپ، بارماعىمدى تىستەيمىن. ال ەندى قازىر تۇيەنىڭ تەرىسىمەن قاپتايمىز. ءبىرشاما ۋاقىت كەتەدى. ونى قاپتاعاندا دا. انشەيىن تۇيەنىڭ تەرىسىن جالبىراتىپ سالا سالمايسىڭ، ءجۇنىن جۇلاسىڭ. ءجۇنىن جۇلۋ ءۇشىن دە ءبىراز ەڭبەك كەتەدى. اۋەلى جيدىتەمىز. ءيىسى سونداي جامان. ول تەرى تۇرعان جەرگە كىرە المايسىڭ. كىرسەڭ، شىعا المايسىڭ. سەن وتىرعان جەرگە بىرەۋ كىرە المايدى.
– ەرلەرىڭىزدىڭ قالىپتى ولشەمى، ستاندارتى بار ما؟
– جوق، ستاندارت جوق. جىلقى مالى دا ادام سياقتى. ارقايسىسىندا ءارتۇرلى ءبىتىم- بولمىس بار. ءبىر ستانوككا سالىپ ىستەمەيسىڭ. ءبىر ەگەر ءبىر اتقا تۋرا كەلىپ، ەكىنشىسىنە تۋرا كەلمەيدى. ءوز ولشەمى بولادى. بۇل تۇسىنىكتى دە شىعار. ءبىر اتتىڭ ارقاسى بايىرقا، ەندى ءبىرىنىڭ ارقاسى قىزىل شىمبال كەلەدى. ءبىر اتتىڭ شوقتىعى بيىك، ياكي ءپاس بولادى. مەن دە تۋرا مىنانى ىستەيمىن دەپ كەسىپ ايتا المايمىن. قانشا ەر جاساپ ءجۇرمىز، باقانداي 10 جىل بولدى. اي سايىن جاسايمىن. بىرەۋلەر «ويباي، اتىما جاقسى بولدى» دەيدى، ەندى بىرەۋلەر «تۋرا كەلمەدى» دەيدى. سوسىن مەن ولارعا: «وسى اتقا تۋرا كەلگەن ەر بار ما نەمەسە اتىڭا باسقا بىرەۋدىڭ ەرىن اكەپ سال، شاق بولسا، سونى ماعان اكەل» دەپ ەسكەرتۋ جاساپ جاتامىن.
– ەردىڭ دە ءتۇر ءتۇرى بار ەمەس پە؟ اشاماي، اقباس، قازىقباس دەگەندەي. ءسىز قايسىسىن كوبىرەك جاسايسىز؟
– قازىر كوبىنە قۇراندى ەر جاسايمىن. كەيىنگى كەزدە مىناۋ ەگەر ءسانى كوكپارعا قاراپ قالىپتاسىپ بارادى. الدى، ارتى بيىك ەرلەر كوپ قولدانىستا. ۋاقىت تالعامدى سونداي قىلىپ وزگەرتىپ جىبەردى. بۇرىنعى ەرلەردەي ەمەس. وسىعان وراي دا كوكپار ەرىن جاساۋ نەگىزگى باعىتىما اينالدى.
– ەگەرلەرىڭىزدىڭ ماتەريالى قانداي اعاشتاردان الىنادى؟
– مەنىڭ قولداناتىن ماتەريالىم – توراڭعىل اعاشى. ءبىزدىڭ سىر بويىندا وسەتىن اعاش ءتۇرى عوي. داريانىڭ جاعاسىندا عانا تامىر جايادى. ول وتە قاتتى اعاش. ءبىز سونى جاس كەزىندە تاپسىرىسپەن كەستىرىپ الامىز. نەگىزىندە ونى كەسۋگە دە تيىم سالىنعان. وكىنىشكە وراي، قۋراعانى ىسكە جارامايدى. قۋراعاندا ەڭ ناشار اعاش سول بولماق. امال جوق، كوكتەي كەزىندە كەسەسىڭ. سوسىن كولەڭكەدە كەبەدى. كۇنگە تاستاۋعا ەش بولمايدى. ايتپەسە قاق ايىرىلىپ، شىتىناپ، دىمعا جاراماي قالادى. سوسىن بۇل اعاشتىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى، تىك وسپەيدى. ارقان قۇساپ بۇرالىپ، شىرماۋىقشا وراتىلىپ وركەن جايادى. قىسىمعا شىدامدى، سىنبايتىندىعى دا سودان. 40-50 كەلى سالماقتاعى كوكپارلارعا جاڭاعى ەرلەر شىداپ بەرەدى. ءوزىڭىز ويلاڭىز، ادامنىڭ سالماعى بار، ياعني كوكپارعا شاباتىن 80-90 كەلى كەلەتىن اتان تۇيە شاباندوز جىگىتتەر بار. ولاردىڭ ۇستىنە كيەتىن فورماسى، جۇلقىس، سىلكىس… وسىنىڭ بارىنە توتەپ بەرەدى. ەندى ءبىر ەرلەرىمىز، جاسىراتىنى جوق، جيدەدەن دە جاسالادى. جيدە اعاشى اسا قاتتى. سىنبايدى، ەگەر سىنسا قاقىراپ تۇسەدى. سوندىقتان دا توراڭعىلعا كوبىرەك يەك ارتامىز. توراڭعىلدىڭ وزەگى شاشىراپ، ءسىڭىر قۇساپ، ءوزارا بايلانىسى مىقتى تۇرادى. جاقسىلاپ كەپتىرە الساڭ، جونۋ تۇرماق، شەگە كىرگىزە المايسىڭ.
– نارىق تىلىمەن سويلەسەك. سۇرانىس قالاي بولىپ جاتىر؟
– قازىرگى ەل كەڭەس كەزىندەگىدەي ەمەس. كوكپارعا كوپ شابادى. ءارى اتقا وتىراتىندار دا كوبەيىپ كەلەدى. اۋىلداعى ەل جاپپاي اتقا وتىرا باستادى. اركىم ءوزىنىڭ قالاعان ادامىنا ىستەتەدى. مەن ايتىپ وتكەنىمدەي، ەگەرلەرىمدى بازارعا شىعارمايمىن. تەك تاپسىرىسپەن ىستەيمىن. قوسىمشا كاسىب رەتىندە. كۇنكورىس ءۇشىن. مەنىڭ بۇدان باسقا دا نەگىزگى كاسىبىم بار.
– ەرلەرىڭىزگە قۇدا تۇسكەن، يا تاپسىرىس بەرگەن اتاقتى كىسىلەر بولدى ما؟
– اتاقتى ادام بولعاندا مۇندا جۇماقان دەگەن اتاقتى اتبەگى بار. سول كىسى ول كىسىنىڭ اعالارىنىڭ ءبارى شاباندوز بولعان. وزدەرى دە اۋلەتىمەن وتىرار وڭىرىندە، قالا بەردى وڭتۇستىكتەگى ات ۇستاۋىدى بىلەتىن بىلگىر وتباسىلاردىڭ ءبىرى. ەڭ. بۇل اتىرابتا ولاردان ارتىق ات بابىن بىلەتىن ادام بار دەپ ويلامايمىن. سوسىن الماتىدا ءىرى بيزنەسمەن جارقىن دەگەن جىگىت بار. تاعى ءبىر كاسىپكەر جومارت دەگەن جىگىت بار. ول دا الماتىدا. وسىلار مەنىڭ ەرلەرىمدى پايدالانىپ ءجۇر.
– ءسىزدىڭ ايتقان كىسىلەردىڭ ەسىمدەرى كوكپارشى، اتسۇيەر قاۋىمعا كەڭىنەن تانىمال جاندار ەكەنى بەلگىلى. بىلايعى جۇرت بىلە بەرمەگەنمەن، كاسىبي ورتا ولاردى جاقسى تانيدى. ءبىز دە سول ەلدەن الگى جارقىن دەگەن جىگىتتىڭ «اققۋ» ەسىمدى اتىن تۇركىستاننىڭ مەرەيتويىندا پرەزيدەنتكە مىنگىزگەنىن ەسىتىپ بىلدىك. ەلباسىعا سىيلانعان تۇلپاردىڭ ەرى ءسىزدىڭ قولىڭىزدان شىققان دەپ تە ەستىدىك؟
– ءيا، «اققۋعا» ەشبىر ەر تۋرا كەلمەدى. مۇنىڭ الدىندا جاڭاعى جۇماقان اعانىڭ ايتۋىمەن ءبىر ەر جاساعانىم بار ەدى. سول جارقىندارمەن جۇماقاننىڭ تۋىستىعى بار. «اققۋعا ەر شاق كەلمەي جاتىر» دەگەسىن جۇمەكەڭ مەنىكىن كورسەتىپتى. تۋرا كەلىپتى. باسقا ەر تۋرا كەلمەدى. ماقتانعانىم ەمەس، مەنىڭ ەرىم تۋرا كەلە قالىپتى. ال جاڭاعى سۇراعىڭىزعا كەلسەك، ەر-تۇرمانىن بىلمەدىم، تەك ەلباسىعا ات مىنگىزگەندە سول «اققۋدى» كولدەنەڭ تارتقاندىعىنان عانا حاباردارمىن.
– ءاربىر ونەردىڭ ءوز كيەسى بولادى دەپ جاتادى؟
– ەگەردى مەن قولىم تيگەندە جاسايمىن. ايتەۋىر، جۇرت نالا بولماسىن، ىرزا بولسىن دەپ بارىمدى سالام. ەگەرىمدى العان ادامعا بىردەن «مىنانى بارىپ سال، ىرزالىقپەن كور، ۇناي ما، ال، ۇناماي ما، قايتىپ اپكەل. اقشاسىن قايتارىپ بەرەم» دەيمىن.
– شەبەرلەر سايىسىنا قاتىسىپ كورمەدىڭىز بە؟ وسى قازىر نە كوپ رەسپۋبليكالىق بولسىن، ياكي وبلىستىق دەڭگەيدەگى بولسىن فەستيۆالدەر مەن ۇلتتىق ونەردى قورعاۋ جانە دامىتۋ شارالارى ۇزدىكسىز وتكىزىلىپ جاتىر ەمەس پە؟
– ءسوزىڭنىڭ جانى بار. قايبىر جىلى جاڭاعى جۇمەكەڭ كەلدى. «سابا» دەگەن فەستيۆال ءوتىپ جاتىر، سوعان شەبەر رەتىندە بار» دەدى. وعان بارام، ونداي دارەجەگە جەتەم دەپ ويلاعام جوق. جۇمەكەڭ «بارايىق، كورەيىك» دەپ تۇرىپ الدى. نە ايتاتىنى بار، جارىسقا دەپ ارناي اعاش ساتىپ الىپ، ىسكە كىرىسىپ كەتتىم. اقىرى فەستيۆالگە دە جەتتىم-اۋ. ونەرلى جۇرت جان-جاقتان اعىلىپتى. قازىلار القاسى قورىتىندى شىعارىپ جاتىر. بىرۋاقىتتا مەنىڭ اتىمدى اتاپ وتكەنى. «وي، سەنىڭ اتىڭدى اتاپ جاتىر، بارسايشى دەيدى جان-جاعىمداعى ەل ءسويتىپ ەرشىلەر اراسىنان ەكىنشى ورىن الىپ قايتتىم. ديپلومى تورىمدە ءىلۋلى تۇر.
– بۇل ونەرىڭىزدى ءارى قاراي دامىتۋ ويدا جوق پا؟
– ونەر دەگەندى سوڭىنا ءتۇسىپ ىستەۋ كەرەك. مەن مىسالى ءبىر سالامەن كەتىپ بارا جاتقام جوق. كۇنكورىس قامى. بازاردان مال الىپ، ەت ساتام. اراسىندا جاڭاعىداي تاپسىرىستارمەن اينالىسامىن. ارينە، قولىڭدى تۇرمىس بايلاماسا، بايانى بار كاسىپپەن كوسىلىپ، شەشىلىپ اينالىسقانعا نە جەتسىن.
ەربولات مامىرايحان
