«يپوتەكا الامىن» دەپ اجىراسىپ تىندىم

2385
Adyrna.kz Telegram

قازىر الىپ مەگاپوليۋستەردە باسپانالى بولعىسى كەلەتىن جۇرتتىڭ كوپشىلىگى يپوتەكا جۇيەسىنە جۇگىنەتىنى انىق. 

جالپى، يپوتەكا ۇعىمى ءبىزدىڭ قوعامعا سىڭىسە باستاعالى سول 5 ملنعا جۋىق قاۋىم باسپانالى بولۋدان ۇمىتتەنىپ قالىپ ەدى. بىراق دامىعان ەلدەردە يپوتەكانىڭ سىياقى مولشەرلەمەسى 2-4 پايىزدان اسپاسا، قازاقستاندىق بانكتەر يپوتەكالىق نەسيەنى كەم دەگەندە 11-14 پايىزبەن بەرەدى. وعان تاعى قىزمەت پايىزى مەن كوميسسيالاردى قوسىڭىز، سوندا جىلدىق پايىز مولشەرلەمەسى 20 پايىزدان دا اسىپ جىعىلادى. ول ازداي بىزدە قارىزى ۋاقىتىلى تولەنبەگەندەرگە ۇيىنەن ايرىلىپ قالۋ قاۋپى تاعى بار. ال مۇنىڭ ارتى وتباسىلىق ماسەلەلەردى ۋشىقتىرا تۇسەتىنى انىق. الماتى قالاسى، جەتىسۋ اۋدانىنىڭ تۇرعىنى ەرقانات ۋايسوۆتىڭ ايتۋىنشا، يپوتەكا العالى بەرى وتباسىنىڭ شىرقى بۇزىلىپ، اقىرى تولەم قابىلەتىنەن ايرىلعان سوڭ اجىراسىپ تىنعان. 

«ەكى بولمەلى ءۇيدى 20 جىلعا يپوتەكاعا الدىق. دەگەنمەن ءتورت جىل وتكەن سوڭ اي سايىنعى تولەم 80 مىڭ تەڭگەنى تولەي الماي قينالدىق. ايەلىم دە ءوزىم دە ەكى جاقتاپ جۇمىس ىستەسەك  تە جەتپەدى. قازىر بانك ءۇيدى كەرى قايتارىپ الدى، ال ايەلىم ۇلىم مەن قىزىمدى الىپ ءوزى بولەك تۇرىپ جاتقانىنا ءبىر جىل بولدى. مەن زاڭدى اليمەنتىمدى تولەپ ءجۇرمىن. بىزدەگى باستى ماسەلە شاما-شارقىمىزعا قاراساق تا، يپوتكالىق نەسيەنى تولەي المادىق. ابدەن الىپ العاننان كەيىن عانا پايىزى جوعارى، تولەي الماي قالعاندا بانك تاراپىنان ەشقانداي جەڭىلدىكتەر جوق ەكەنىن ءبىلىپ، سان سوقتىم» دەيدى كەيىپكەرىمىز. 

ال بۇل ماسەلەگە قاتىستى  «ادىرنا» پورتالىنا پىكىر بىلدىرگەن  ماماندار «ۇكىمەت قانداي داعدارىستا بولسا دا ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردى قولداي الدى. ەندى ۇكىمەت «ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر يپوتەكالىق نەسيەنىڭ پايىزدىق ستاۆكاسىن تومەندەتۋى ءتيىس» دەگەن تالاپ تا قويا ءبىلۋى كەرەك. ال بۇل تىپتەن مۇمكىن بولماسا «تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق» ارقىلى جۇزەگە اسىرىلاتىن مەملەكەتتىك باسپانا بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ كاپيتالىن ۇكىمەت تاعى ەكى ەسەگە كوبەيتۋى كەرەك. حالىقتىڭ باسپانامەن قامتىلۋ ءۇمىتى جويىلماسىن دەسەك، تۇرعىن ءۇي نارىعىنا وسىلايشا قوزعالىس ەنگىزۋ كەرەك»،- دەيدى. 

بۇدان بولەك ماماندار العا تارتىپ وتىرعانداي، يپوتەكا جۇيەسىنە قاتىستى تۇيتكىلدەر جەتىپ ارتىلادى. مىسالى، قازىر ەلدەگى كوك قاعازدىڭ قۇنى 390 تەڭگەدەن اينالىپ تۇر. مامانداردىڭ پايىمداۋىنشا، بۇل كورسەتكىش الداعى ۋاقىتتا وسپەسە، كەمىمەيدى. وسىلايشا دوللار «دوڭگەلەپ»، شارىقتاپ ءوسىپ بارادى. ال بىزدە حالىققا ەڭ قاجەتتى دەگەن باسپانا باعاسى دا  دوللاردىڭ سوڭىنا ىلەسىپ وسە تۇسۋدە. قۇرىلىس سالاسىنىڭ ماماندارى ەندىگى ۋاقىتتا شارشى مەترى ارزان تۇرعىن ۇيلەردىڭ تاپشى بولاتىنىن اشىپ ايتتى. بيىلعى جىلى ەلدەگى باسپانا باعاسى تاعى دا قىمباتتايتىنىن العا تارتتى. «قازاقستان قۇرىلىسشىلار وداعىنىڭ» اتقارۋشى ديرەكتورى ازامات قارلىعاشەۆتىڭ ايتۋىنشا، بارلىق قۇرىلىسقا قاجەتتى ماتەريالدار شەتەلدەن اكەلىنسە، باسپانا باعاسى دا وسە بەرەدى. 

«ارماتۋرا ، بەتون، كىرپىش، تراۆەرتين ءتارىزدى ماتەريالدارى شەتتەن اكەلەمىز. بۇل زاتتار اقش دوللارى قىمباتتاعان سايىن قوسا قىمباتتاپ جاتىر. سوندىقتان ءۇيدى سالاتىن ماتەريال قىمبات بولعاننان كەيىن ءۇيدىڭ ءوزى دە قىمبات بولاتىنى داۋسىز»،-دەدى ازامات قارلىعاشەۆ. 

ماماننىڭ پايىمداۋىنشا، 2020 جىلى  قازاقستانداعى باسپانا باعاسى تاعى 10 پايىزعا ءوسۋى مۇمكىن..

قالاي دەسەك تە، قازىر قازاقستاندا قاراپايىم حالىقتىڭ قولى جەتىمدى پاتەر تاپشى. قولى جەتكەن قاراپايىم حالىق پاتەردى كوبىنە يپوتكەكاعا الادى. وسىعان بايلانىستى ەكونوميست ساراپشىلار، «دوللار وسكەن سايىن بانكتەردەن يپوتەكالىق نەسيەنى جەڭىلدەتۋدى تالاپ ەتۋ كەرەك» دەپ وتىر. بۇل رەتتە ماماندار «ۇلتتىق بانك  پەن ۇكىمەت ەلىمىزدەگى يپوتەكالىق نەسيەلەندىرۋ سالاسىنداعى ماسەلەلەردى شەشۋگە ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرگە ۇنەمى قوسىمشا قارجى ءبولىپ وتىرادى. مىنە، سول بولىنگەن قوسىمشا قارجى ءبىرىنشى كەزەكتە يپوتەكالىق نەسيەلەردىڭ قىزمەت كورسەتۋ تالاپتارىن جەڭىلدەتۋگە باعىتتالعانى ءجون» دەپ وتىر.
«دوللار قىمباتتاعى بەرى  ەلدەگى يپوتەكا نارىعى ايتارلىقتاي زارداپ شەكتى. نەشە جىل قاتارىنان دوللار قىمباتتاپ كەلەدى. تۇرعىن ءۇي باعاسى دوللارمەن ەسەپتەلەتىندىكتەن بىزدەگى ءۇي باعاسى دا قوسا قىمباتتادى. ال يپوتەكاسىن دوللار ارقىلى راسىمدەگەن حالىقتىڭ دا بانكتەردىڭ الدىندا بورىشى ءوستى. ءتىپتى بورىشىنىڭ باعاسى ءوسىپ كەتكەندىكتەن حالىقتىڭ ءبىرازى نارازىلىق تا بىلدىرۋدە.وسىلايشا كوك قاعازدىڭ ىرىققا كونبەي ەركىن اينالىمعا كەتۋى ەلدەگى ونسىزدا تىنىسى تارىلىپ تۇرعان يپوتەكا نارىعىن ودان ءارى داعدارتىپ تۇر. بۇل جەردە ءبىزدىڭ «ونسىزدا تىنىسى تارىلىپ» دەپ وتىرعانىمىزدىڭ سەبەبى: ەلدەگى ءبىراز بانكتەر وتكەن جىلدىڭ كۇزىندە يپوتەكاعا باسپانا بەرۋدى وزدەرىندەگى اكتيۆتىك قوردىڭ ازدىعىنا بايلانىستى ۋاقىتشا توقتاتقان ەدى. ەندى بيىلدان باستاپ سول توقتاتىلعان يپوتەكالىق راسىمدەۋ جالعاسىن تابادى دەپ ۇمىتتەنگەنبىز. بىراق دوللاردىڭ قىمباتتاۋى، تەڭگەنىڭ السىرەۋى توڭىرەگىندەگى داقپىرت ەلدە ءالى دە ءورشىپ تۇر. قازىر بانكتەردىڭ يپوتەكالىق راسىمدەۋدى تىپتەن قيىنداتىپ جىبەرگەنى بۇل سالاداعى سۇرانىس پەن ۇسىنىستىڭ دەڭگەيىن تىم تومەندەتىپ، تالاي باسپاناسىز قازاقتىڭ يپوتەكامەن باسپانا الۋعا دەگەن ءۇمىتى قۇمعا سىڭگەندەي بولدى. سوندىقتان ءبىز ءۇشىن بولاشاقتا يپوتەكالىق نەسيە بەرۋ تالاپتارىن جەڭىلدەتۋ كەرەك. بۇل يپوتەكا نارىعىنا دەم بەرەدى. يپوتەكانىڭ توقتاماۋىنا مۇمكىندىك اشۋ كەرەك. ەگەر بولاشاقتا يپوتەكا نارىعى داعدارسا وندا قۇرىلىس سالاسى دا توقتايدى. قۇرىلىس سالاسى توقتاسا وندا بيۋدجەتكە تۇسەتىن ءتۇسىم دە ازايادى. سوندىقتان دوللار وسكەن سايىن يپوتكا نارىعىنا جەڭىلدىكتەر ەنگىزىپ وتىرعان ءجون»،-دەيدى «بارومەتر» تالداۋ ورتالىعىنىڭ قارجىگەرى ارمان مۋسين.
ماماننىڭ پايىماداۋىنشا،  قازىردە ەلدەگى يپوتەكا سالاسىنا قوزعالىس كەرەك. 

«ساۋاتتى جۇيەلەي الماسا يپوتەكادان ءورت شىعاتىنىن ۇمىتپاۋ كەرەك. 2007 جىلعى اقش-تان باستاۋ العان يپوتەكالىق داعدارىستىڭ سالقىنىن قالايشا ۇمىتۋعا بولادى. قازىر قاي ايماققا بارساڭىز دا ءۇيسىز-كۇيسىز، تۇرعىن ۇيگە قول جەتكىزە الماي جۇرگەن تۇرعىنداردى بايقايسىز. سەبەبى قازاقستاندا جىل سايىن بار بولعانى التى، جەتى ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي سالىنادى. ال بۇل – حالىقتىڭ تۇرعىن ۇيگە دەگەن سۇرانىسىن قاناعاتتاندىرا الماۋدا. سوندىقتان سۇرانىستى قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن ۇكىمەت جىل سايىن سالىناتىن ءۇيدىڭ اۋقىمىن 10 – 12 ميلليون شارشى مەترگە جەتكىزۋى كەرەك. سونداي-اق يپوتەكالىق نەسيەنىڭ پايىزدىق مولشەرىن اناعۇرلىم تومەندەتۋ وزەكتى بولىپ وتىر»، -دەيدى ارمان مۋسين. . 

ەكونوميكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ءجۇمادىلدا باياحمەتوۆتىڭ پايىمىنشا، راسىمەن دە بۇل سالاعا سەرپىلىس قاجەت. بۇل رەتتە مامان «ەگەر ۇزاقمەرزىمدىك يپوتەكا بەرۋ توقتاتىلعان جاعدايدا تۇرعىن ۇيلەردى ساتىپ الۋ كورسەتكىشى دە كۇرت باسەڭدەيدى. بۇل - ەلىمىزدە كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي سالۋ تۇرالايدى دەگەن ءسوز. ال مۇنىمەن بىرگە ەكونوميكامىزعا ۇلكەن سەرپىن اكەلىپ وتىرعان قۇرىلىس سالاسى دا قۇلدىراپ كەتپەك. دەمەك بۇل ماسەلەنىڭ شەشىمىن تابۋعا ۇكىمەت ءوزى ىقىلاستى بولۋى ءتيىس» دەيدى.

قارلىعاش زارىقحانقىزى،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى 

پىكىرلەر