قازاق تاريحىنىڭ قاي كەزەڭىنە وي جۇگىرتىپ، زەردەمىزدە تارازىلاساق تا ەل بولىپ قالىپتاسۋىنىڭ وڭايعا تۇسپەگەنىن كورەمىز. وتانىن وتارشىلدىقتىڭ بۇعاۋىنان بوساتپايىنشا اتتان تۇسپەگەن باتىر بابالارىمىزدىڭ ەرلىگى — بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تىرەگى ىسپەتتى. وزگە جۇرتتىڭ كوزىنە شەل بىتىرگەن قازاقتىڭ ۇلان-بايتاق جەرى مەن بايلىعى، سايىن دالاسىن جايلاپ جاتقان مىڭعىرعان مالىن تالاۋعا قاندى ۇرتىن تامسانا جالاپ، كىمدەر قۇمارتپادى دەيسىز؟! الايدا، بىرلىگىنەن بۇتىندىك، تىرلىگىنەن ادالدىق اينىماعان ەلدى اللانىڭ بەرگەن نەسىبەسىنەن ايىرۋعا ۇمتىلعاندار قانشالىقتى قيانات پەن قيامەت تۋدىرسا دا رۋحىن سىندىرا العان ەمەس.
سونداي ءدۇبىرلى وقيعالاردىڭ ءبىرى 1931 جىلى اقپاندا باستالعان ابىرالى كوتەرىلىسى بۇرىنعى سەمەي وبلىسى ابىرالى اۋدانىندا بولدى. كورشى جاتقان شىڭعىستاۋ، شۇبارتاۋ، قارقارالى، قۋ اۋداندارىنداعى وزدەرىنە نيەتتەس ازاماتتارمەن بايلانىسقا شىعىپ، ولاردى كوتەرىپ، كۇرەستى بىرگە وربىتۋگە تالپىنعان. كوتەرىلىس العاشقىدا ۇزىنبۇلاق، تايلان، اقبۇلاق، ءبورىلى، مىرجىق، دەگەلەڭ اۋىلدارىندا باستالىپ كەيىننەن بىرىنەن كەيىن ءبىرى بارلىق اۋىلدار قوستاعان. جالپى 3500- عا تارتا ادام اتقا قونىپ قارۋلى قاقتىعىستارعا قاتىستى. جازالاۋشى وتريادتارمەن بولعان شايقاستار كەزىندە 60 ادام وققا ۇشىپ، 171 ادام ۇشتىك سوتتىڭ شەشىمىمەن اتىلعان، 183 ادام 10 جىلدان استام ۋاقىتقا سوتتالىپ، سىبىرگە ايدالدى. مىڭداعان ادامدار قۋعىن سۇرگىنگە ۇشىراپ شەت ەلدەر مەن ەلىمىزدىڭ ءار تاراپتارىنا بوسىپ كەتەدى. ودان كەيىن ەلىمىزدى جاپپاي جايلاعان اشتىق سالدارىنان اۋدان حالقى اشتىققا ۇشىراپ، حالىقتىڭ ۇشتەن ءبىرى عانا قالعان. 1937-1938 جىلعى حالىق جاۋلارىنان تازارتۋ مەن وتان سوعىسىنىڭ زوبالاڭى كەلىپ ەلدى مۇلدە تۇرالاتىپ تاستادى. ەل ەندى ەسىن جيا بەرگەندە 1949 جىلى كسسرو-دا ەڭ العاش رەت سۋتەگى اتوم بومباسىن وسى اۋدانداعى دەگەلەڭ تاۋىندا سىناقتان وتكىزىلگەن. 1954 جىلى حالقى جان-جاققا كوشىرىلىپ ابىرالى اۋدانى ءبىرجولاتا تاراتىلىپ، جەرى سىناق پوليگونىنا اينالدىرىلدى.
جازىقسىز جۇرتتى جاپپاي اشارشىلىققا ۇشىراتقان 1931-32 جىلعى الاپات اشارشىلىق ەلدىڭ ەرىكسىز كوتەرىلىسكە شىعۋىنا ءماجبۇر ەتتى. 1928 جىلدان باستاپ «اسىرا سىلتەۋ بولماسىن، اشا تۇياق قالماسىن!» دەگەن جالاڭ ۇراندى جامىلعان ۇجىمداستىرۋ كەزەڭىنە قارسى جەر-جەردە بىلىنە باستاعان حالىق نارازىلىعى 1931 جىلى شارىقتاۋ شەگىنە جەتتى. ياعني، ءدال وسى جىلدىڭ اقپان-ناۋرىز ايلارىندا تاريحتان بەلگىلى بەس كوتەرىلىستىڭ العاشقىسى بولىپ ابىرالى كوتەرىلىسى بۇرق ەتتى. ۇكىمەتكە ەت وتكىزۋ جوسپارىن ورىنداۋدى تالاپ ەتكەن جەرگىلىكتى شولاق بەلسەندىلەردىڭ اقىلعا سىيىمسىز ارەكەتىنىڭ اقىرى جاقسىلىققا اپارماسى ايدان انىق ەدى. ءتىپتى، دالادا مال تۇرماق، تىسكە باسار ازىق قالماعانىن بىلە تۇرا حالىقتىڭ وبالىنان قايمىقپاي سالىعىن ۇدەتە تۇسكەن سول كەزدەگى ۇكىمەتتىڭ ۇستەمدىك جۇرگىزۋىنە بۇدان ارى ءتوزۋ مۇمكىن دە ەمەس ەدى. جەرگىلىكتى ەلدىڭ ەسىندە «ابىرالى كوتەرىلىسى»، «قامبار كوتەرىلىسى» دەگەن اتپەن قالعان سول باس كوتەرۋگە قاتىسقانداردى قىلىشىنان قان تامعان قۇرىعى ۇزىن قىزىل يمپەريا اياعان جوق: اتتى، استى، اباقتىعا جاپتى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا كوتەرىلىستى كۇشپەن باستى. ەڭ قاسىرەتتىسى سول، كوتەرىلىس قۇرباندارىنىڭ سۇيەگى قاي جەردە قالعانى «جابۋلى قازان جابۋلى» كۇيدە قالا بەردى…
بيىل ابىرالى كوتەرىلىسىنە 80 جىل تولدى. ۇرپاق ءۇشىن ۇمىتىلمايتىن، ۇمىتۋعا دا بولمايتىن سول تاريحي وقيعانىڭ قۇرباندارىنا تاعزىم ەتىپ، ەرلىكتەرىن پاش ەتۋ تاۋەلسىز ەلىمىز ءۇشىن ورتاق پارىز سانالادى. سول سەبەپتەن دە شىلدە ايىنىڭ 27-ءى كۇنى شىعىس قازاقستان وبلىسى، بۇرىنعى ابىرالى اۋدانىنىڭ ورتالىعى بولعان قاينار اۋىلىندا «بابالار ەرلىگى-تاۋەلسىزدىك تىرەگى» اتتى مەموريالدىق-كەشەن اشىلىپ، جۇرتشىلىق «وشكەنىمىز جانىپ، ولگەنىمىز تىرىلگەن» تاعى دا ءبىر تاعىلىمدى ءىستىڭ كۋاسى بولدى. مونۋمەنتتە وسى كوتەرىلىسكە قاتىسىپ قۇربان بولعان اتالارىمىزدىڭ ەسىمدەرى ءمارمار تاقتاعا قاشالىپ جازىلدى. قازىر ەلىمىزدىڭ تۇپكىر-تۇپكىرىندە تۇراتىن، كوتەرىلىسكە قاتىسىپ جەر اۋدارىلعان، قۋعىن كورگەن اتالارىمىزدىڭ ۇرپاقتارى جينالىپ، بابالىرىنىڭ ەرلىگىنە تاعزىم ەتىپ، اتاقونىستاعى ەل جۇرتىمەن ەستەن كەتپەس قاۋىشۋ بولدى.
ەلىمىز تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىل تولۋىمەن ورايلاستىرىلعان مۇنداي ەلەۋلى شارۋا «ابىرالى-دەگەلەڭ» قوعامدىق قورىنىڭ مۇرىندىق بولۋىمەن جۇزەگە اسقانىن الدىمەن ايتقان ءجون بولار. اتالمىش مونۋمەنتتىڭ قاينار اۋىلىنان بوي كوتەرىپ، تۋعان جەردىڭ رۋحىن اسقاقتاۋى «ابىرالى-دەگەلەڭ» قوعامدىق قورىنىڭ پرەزيدەنتى، كاسىپكەر-مەتسەنات مارات قۇرمانباەۆتىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن وسى وڭىردەن شىققان ازاماتتىر وزدەرىنىڭ قاراجاتتارىنا تۇرعىزىپ وتىر.
سەنبى كۇنگى شارا الدىمەن قاينار اۋىلىنىڭ كىرە بەرىسىنە ورنالاسقان سەمەي پوليگونى قۇرباندارىنا ارنالعان مونۋمەنت باسىنداعى جيىننان باستالدى. سەمەي يادرولىق پوليگونىنىڭ جابىلۋىنا 20 جىل تولۋىنا وراي وتكىزىلگەن جيىنعا شىعىس قازاقستان وبلىستىق جەر قاتىناستارى ءبولىمىنىڭ باستىعى قونىسباي تولەۋبەكوۆ، سەمەي قالاسىنىڭ اكىمى ايبەك كارىموۆ، سەمەي ورتالىق مەشىتتىڭ نايب-يمامى ماقسات قاجى، الماتى قالاسىنان ارنايى كەلگەن تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور تالاس وماربەكوۆ، قازاقستان ەنتسيكلوپەدياسىنىڭ باس ديرەكتورى، اقىن باۋىرجان جاقىپ سىندى قادىرلى قوناقتار ارنايى كەلدى.
اكىمنەن كەيىن ءسوز العان ابىرالىلىق قادىرمەندى اقساقال مۇباراك اعىباەۆ پەن ماقسات قاجى قۋانتايۇلى ەل اتىنان قازاقستانداعى تىنىشتىق پەن بىرلىكتىڭ تۇراقتىلىعى مەن تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ باياندى بولۋىنا تىلەكتەستىگىن جەتكىزدى.
تامىزدىڭ جيىرما توعىزى..
جانعان كۇن كوكتە وشكەن كۇن،
تالاي تاعدىردى شەشكەن كۇن.
ابىرالىمننىڭ باۋىرىنان
ابدىراپ حالقىم كوشكەن كۇن… دەپ اقىن باۋىرجان جاقىپ كۇرسىنە جىرلاعانىنداي تىنىش جاتقان ەلدىڭ بەرەكەسىن بەزدىرىپ، قونىسىنان قوزعاپ جىبەرگەن اتوم زاردابىنىڭ كەساپاتى ەل ەسىنەن ەشۋاقىتتا كەتپەسى انىق.
ەل اسىعا كۇتكەن مەموريالدىق كەشەننىڭ اق ماتاسى ءتۇسىرىلىپ، تاريحي ەسكەرتكىش كوز تارتىپ سالا بەرگەننەن-اق ءسوز العان مارتەبەلى مەيمان، وسى شاراعا ارنايى شاقىرىلعان عالىم تالاس وماربەكوۆ ابىرالى كوتەرىلىسىنىڭ شىعۋ سەبەپتەرى جايىندا تاعىلىمدى بايانداما جاسادى. 1931 جىلدىڭ كوكتەمىندە بولعان كوتەرىلىستىڭ ماڭىزى قانشالىقتى ەكەندىگىن جينالعان قاۋىم تىلگە شەشەن عالىمنىڭ شەشىلە سويلەگەن سوزىنەن ايقىن ۇعىندى.
دەگەنمەن ابىرالى كوتەرىلىسىنىڭ تاريحى ءالى تولىق زەرتتەلگەن جوق. 1929-1931 جىلدارى 300-دەن اسا ءىرىلى-ۇساقتى كوتەرىلىستەر بولدى دەسەك، سونىڭ ىشىندەگى ەڭ ىرىلەرىنىڭ ءبىرى وسى «ابىرالى كوتەرىلىسى». ال بۇل كوتەرىلىستىڭ ماقسات-مۇددەسى الاش مۇددەسىمەن، الاش وردا الدىنا قويعان ماقساتتارمەن جالعاسىپ جاتتى. ەل اراسىندا كەڭەستەر ۇكىمەتى قۇلادى ، الاشورداشىلار جاقىندا ەلگە كەلىپ كوتەرىلىستى وزدەرى باسقارماق دەگەن قاۋەسەتتەر تاراعان. كوتەرىلىششىلەردىڭ جوسپارى بويىنشا بارلىعى ءبىر تۋدىڭ استىنا بىرىگىپ، اۋدان ورتالىعى قايناردى الىپ، شىڭعىستاۋلىقتارمەن بىرىگىپ الدىمەن زنامەنكانى( قاراسۋ) تالقانداپ سەمەيگە شابۋىلداپ، الاش ۇكىمەتىن قايتا ورناتۋ نيەتتە بولعان. كەزىندە سەمەي الاش وردانىڭ استاناسى بولعانى بەلگىلى.
ابىرالىلىقتاردىڭ الاش وردا كوسەمدەرىمەن بايلانىستارىنىڭ قالاي بولعانىن زەردەلەسەك، ونىڭ تامىرى ءتىپتى دە تەرەڭدە جاتقانىن كورەمىز. 1905 جىلى ايگىلى قارقارالى پەتيتسياسى جازىلدى. « دەلو وب اگيتاتسي سرەدي كيرگيز كاركارالينسكوگو ي پاۆلودارسكوگو ۋەزدوۆ و پوسىلكە ۆ پەتەربۋرگ دەپۋتاتسي دليا پرەدستوۆلەنيا وت كيرگيزسكوگو نارودا پەتيتسي تساريۋ» وسى قۇجاتقا 42 ادام قول قويعان. سولاردىڭ ونى ابىرالى اۋدانىنا قاراستى بەس بولىستىڭ ازاماتتارى. پەتيتسيانى ۇيىمداستىرۋشىلار ءاليحان بوكەيحانوۆ پەن جاقىپ اقباەۆ. پەتيتسيا 47 پۋنكتتەن تۇرادى. وندا قازاق حالقىنىڭ بارلىق مۇڭ – مۇقتاجدارى قامتىلعان. كەيىننەن ابىرالى اۋدانىنا بىرىكتىرىلگەن بەس بولىستان مىنا ادامدار پەتيتسياعا قول قويعان. ابىرالى بولىسىنان : مۇسا قۇلباەۆ، سۇلەيمەن قويسويماسوۆ; اقبوتا بولىسىنان : ءجۇسىپ قۇلباتىروۆ، بەكتىباي بوتاباەۆ; ءبورلى بولىسىنان: تولمۇحامەت التىنتورين، راقيا ساتباەۆ; دەگەلەڭ بولىسىنان: كەرىمحان تولەباەۆ، تىشقانباي قاشاقوۆ; تەمىرشى بولىسىنان: سەكەرباي قانعوجين، وسپان جانعابىلوۆ;
بۇل اتى اتالعان ادامدار ەلىنىڭ جوعىن جوقتاي بىلەتىن، حالقىنا جانى اشيتىن ناعىز ۇلتجاندى ازامماتتار بولعانىنا ءشۇبا كەلتىرۋگە بولماس. ەلىنىڭ الدىندا زور بەدەلگە يە ازاماتتار وتە داۋلەتتى دە بولعان. ەل- جۇرتىنا قارايلاسا الاتىن وسىناۋ تۇلعالار قازاقتى قالاي دا ەڭسەلى ەل ەتەمىز دەگەن الاشتىڭ كوسەمدەرىن قاشان دا قولداپ وتىرعان. 1918 – 1920 جىلدار ارالىعىندا سەمەيدى الاش قالاسى، الاش وردانىڭ استاناسى دەپ جاريالاعاندا دا ءبىر ەسەپتەن وسى وڭىردەگى وسىنداي ازاماتتارعا ارقا سۇيەگەندىگىنەندە بولار. الاش پارتياسى مەن الاش وردا ۇكىمەتىن دە قارجىلاندىرۋشىلار بولعان. سولاردىڭ ءبىرى №14 اۋىل ۇزىنبۇلاقتىق، مال-مۇلكى تاركىلەنگەن، الاش قايراتكەرلەرىنىڭ جاناشىرى امان بەلگىباەۆ 1931 جىلى كوتەرىلىسشىلەردى جازالاۋ كەزىندە نكۆد ۇشتىك سوتىنىڭ شەشىمىمەن اۋىلداستارىنىڭ كوزىنشە اتىلعان. كەيىن جوعارىدا اتى اتالعانداردىڭ بارلىعى دا حالىق جاۋى اتانىپ، باستارى ايداۋدا كەتتى. وسى بابالارىمىزدىڭ اياۋلى ەسىمدەرى مونۋمەنتكە ويىلىپ جازىلدى. ال ولاردىڭ جارقىن ءىس-ارەكەتتەرى بولاشاق ۇرپاقتارىنىڭ جادىندا ماڭگىلىك ساقتالۋ ءۇشىن تەرەڭدەي زەرتتەلۋى كەرەك.
قاينار جەرىنە تابانىم ءتيىپ، ابىرالى مەن دەگەلەڭ تاۋىن كورگەندە كوكەيىمە اقىن سەرىك اقسۇڭقارۇلىنىڭ مىنا ولەڭ شۋماقتارى كوكەيىمە ورالا بەردى.
قارقابات انا –
ابىرالى –
شاشىن جايىپ
اڭىرادى!
حان –
تاقتان ءتۇستى!
قازاق –
اتتان ءتۇستى…
رۋحسىز دەنەدە –
بوق!
دەگەلەڭ –
جوق!!!
كىم مەنى بۇيرەكتەي بولگەن كەپ؟
اتتىڭ جالىندا ارقانىڭ جەلى ۇيقتايدى.
ابىرالى –
حان كەنەنىڭ ارۋاعى كۇڭىرەنگەن!
كۇندىز كوز الدىمدا كولەڭدەپ،
تۇندە تۇسىمنەن شىقپايدى…
ابىرالى – حان كەنەنىڭ
ارۋاعى كۇڭىرەنگەن…
ءيا، رەسمي تاريحتا كوپ ايتىلماعان سوڭ دا شىعار، تاريحتىڭ قايتالاناتىنىن ەسكە الا بەرمەيتىن، وتكەنىنەن قورتىندى شىعارمايتىن بۇگىنگى بىزدەر شىنايى باعاسىن بەرمەگەن كوتەرلىستەر، قانشا جەردەن جەڭىلىپ، جانشىلسا دا حالىقتىڭ رۋحىن جاسىتا المادى. ال بۇگىنگى بىزدەر اتالارىمىزدىڭ ەرلىكتەرىن ەشقاشان ۇمىتپاق ەمەسپىز.
ارداق بەركىمباي،
الماتى — ابىرالى — الماتى.
باۋىرجان جاقىپ. ابىرالى كوتەرىلىسى
سوناۋ ءبىر جىلى اقپاندا،
كوك بوران ۇلىپ سوققاندا،
ءشيتى مىلتىقتى قولعا الىپ،
قوندى ەرلەرىم اتتارعا.
توپتالىپ كەلىپ جىلىندى
تۇندە جانعان وتتارعا
ازاتتىعىن قازاقتىڭ
جازىپ كەتتى اق قارعا.
كەمپىربايدىڭ سقاعى
كوپ الدىندا سويلەدى:
«قانعا تويعان قىزىلدار،
بايلىقتى الدى، بايدى الدى،
ورتاشادان تايدى الدى.
كەدەيدەن جالعىز قويدى الدى.
اتا قىستاۋ جەردى الدى،
اسپانداعى ايدى الدى،
بابادان قالعان ءدىندى الدى،
كومەيدەن قىزىل ءتىلدى الدى،
بيلىكتى الدى، ءتوردى الدى،
ەندى حالقىم، نەڭ قالدى».
قۇرسىن دەپ بۇيتكەن كۇنىڭدى،
يت — ومىردەن ءتۇڭىلدى.
ءبىر اللاعا سىيىنىپ،
اتالى سوزگە جۇگىندى.
بەس بوشاننىڭ بالاسى،
بەس ساۋساقتاي بىرىگىپ،
جۇدىرىقتاي جۇمىلدى.
شوقپار، قىلىش الىستى،
بىلەكتەرى ءتۇرىلدى.
«ابىلايلاپ»، «اقجولداپ»
كوتەرىپ قولعا تۋ ءىلدى.
سول بۇرىنعى بەلەستەر،
سول بۇرىنعى دوڭەستەر،
ايقاي سۇرەڭ داۋىستار
ايلى تۇنگى ەلەستەر.
تۇياعىمەن جەر قازىپ،
اتتار شاپتى بەل جازىپ،
سول باياعى تەرەڭ ساي،
سول باياعى كەڭ جازىق.
ۇشىراپ حالىق كارىنە،
قولعا ءتۇستى جاۋلارى،
كۋا بولعان بارىنە،
ابىرالى تاۋلارى.
كوكشەتاۋ جاقتان وق قۇسىپ،
مىلتىق ءۇنى «گۇرس!» – ەتتى،
تايلان جاقتان وت قۇشىپ،
كوتەرىلىس بۇرق ەتتى.
قولداپ كەتتى كەۋ-كەۋلەپ،
قىزىلشوقى، اقشوقى،
قاراشوقى، كوكشوقى،
سارىشوقى، قانشوقى،
ۇزىنبۇلاق، ەڭبەكتەس،
اينابۇلاق، بالاپان،
قارابۇلاق، اقبۇلاق،
اقتى تۋلاپ، شاپقىلاپ،
قاراتۇمسىق، دەگەلەڭ،
ەگىز، ساماي، قاراولەڭ،
قۋساق، توقا، اقسوران،
قارعا جاقتى وت شاعان.
ارشالى مەن ايدارلى،
ايقايدان باس اينالدى،
سۇتتىبۇلاق، كەلدىباي،
تىلەۋىن ەلدىڭ بەر قۇداي.
قارا بيىك، جىرىق سۋ،
اقسايدا تۇردى تۇنىپ شۋ.
قاز داۋىستى قازىبەك،
قاجىعا بارعان جانىبەك،
تاتتىمبەت پەن الشىنباي،
قاراتەكە، باقتىباي،
بار بايبوسىن، تىشقانباي،
جاپالاق پەن سارتىمباي،
ەلقوندى مەن تولىباي،
كەمەلباي مەن شىنىباي،
اتاقوزى، بولەگەن،
اقتامبەردى، تولەگەن،
بايقوشقار مەن بوجاحان،
نوحا قاجى، ءوندىرباي،
سەڭكىباي قاجى ارۋاعىن
شاقىرىپ قوندى اتىنا،
اتتاندى اقساي شاتىنا،
قايران دا ءبىزدىڭ باتىرلار.
قوجىر تاستار، قوي تاستار
كونە جاقپار جارتاستار،
بوتا تاستار، نار تاستار،
جەتكىزەدى داۋىسىن:
كىسىنەگەن اتتاردىڭ،
جارقىلداعان وتتاردىڭ،
زار جىلاعان بالانىڭ،
قان جىلاعان انانىڭ،
ءشيتى مىلتىق تارسىلىن،
ۇرگەن ءيتتىڭ ارسىلىن،
لاقتىرىلعان تاستاردىڭ،
شابىلعانىن باستاردىڭ،
موڭىرەگەنىن تابىن مال،
لاپ قويعانىن قالىڭ قول.
اققان قاننىڭ سۋىلىن،
جۇرەكتەردىڭ زۋىلىن،
سالىنعانىن سالىقتىڭ،
اشىنعانىن حالىقتىڭ،
قىسپاققا الىپ جاندارىن،
تارتىپ الىپ مالدارىن،
اشا تۇياق قالدىرماي
اسىرا سىلتەۋ بولعانىن.
بۋىرشىن مۇزعا تايعان كۇن،
مۇنار دا مۇنار، مۇنار كۇن.
ايتىلعانىن «اقسارباس!»
وقىلعانىن قۇراننىڭ.
قىزىلجالدا تۇرمەدە،
قينالعانىن ەرلەردىڭ،
تاس كوزىنەن باسقا تاۋلاردىڭ،
ايتىڭدارشى كورگەن كىم؟!
كورىپ تۇرمىن مەن بۇگىن:
ساسىرباستى باسقا ۇلت،
ساباعانىن باسقا ۇرىپ،
التىن قايدا، ات قايدا؟
مىلتىق قايدا، وق قايدا؟
كۇمىس تولى قاپ قايدا؟
قارۋلانعان توپ قايدا؟
سانسىز ساۋال جاۋدىرىپ،
ەلدىڭ ەسىن اۋدىرىپ،
ۇرىپ-سوعىپ تايلاندا،
جاۋاپ الىپ قايناردا،
قىرىپ سالىپ قۋساقتا،
اتىپ سالىپ اقسايدا،
مىناۋ سۇمدىق باسىنۋ،
توقتاماي ما، توقتاي ما؟!
كۇرەستىڭ وسى بار سىرى،
قايتسىن قىلىش، قامشىنى،
قارۋى از توپتى بولشەكتەپ،
كۇشپەنەن بيلىك جانشىدى.
كوز جاسىن توكتى، كوردى دە
ابىرالىنىڭ تاۋ-شىڭى.
ساتقىننان باستىق سايلادى،
اتتى، قۋدى، ايدادى،
قولعا تۇسكەن ەرلەردىڭ،
قول-اياعىن بايلادى.
مولدا مەنەن قوجانىڭ
ساقالىن جۇلىپ وينادى.
ابىرالى دەسە، جاۋ كورىپ،
قۋعىنداۋىن قويمادى.
قويسىن جەندەت ساۋالىن،
مەن بەرەيىن جاۋابىن:
بوداندىقتان قۇتىلىپ،
بوستاندىققا ۇمتىلىپ،
جانىن قيدى سول ەرلەر،
جانارىنا نۇر تۇنىپ،
ءبىرى كەتتى تۇرمەدە،
ءبىرى كەتتى ىرگەدە،
ءبىرى اتىلدى قاپىدا،
ءبىرى وققا ۇشىپ مەرت بولىپ،
ەل الدىندا سەرت بەرىپ،
ءبىرى جاندى ءورت بولىپ،
تىرىدەي جاۋدىڭ وتىنا.
ءبىرى ءولدى قىستاۋ تۇبىندە،
ءبىرى ايدالدى سىبىرگە،
ءبىرى اتىلدى تاڭ الدى،
ءبىرى اتىلدى ىڭىردە.
بار كىناسى ولاردىڭ،
قازاقتىڭ ويلاپ بىرلىگىن،
ازاتتىقتى اڭساعان،
وسىدان سەكسەن جىل بۇرىن ،
تاۋەلسىزدىككە جول سالعان.
شەتىنەن باتىر، تەكتى ولار،
جازىقسىز جاپا شەكتى ولار.
بۇل دۇنيەنى سىيلاپ ۇرپاققا،
و دۇنيەگە كەتتى ولار.
سولار ەدى جۇرتتىڭ نار ۇلى،
گۇلدەنگەن ەلدىڭ تامىرى.
بىلمەي قالدى ۇرپاعى
قايدا ەكەنىن قابىرى
ناعلەت زامان كۇيىگى،
ال نە ىستەيسىز، ەندى ءسىز؟!
بارىنەن دە قيىنى،
قابىرى جوق. بەلگىسىز!
مەن بىلمەيمىن ءدال بۇگىن،
قايدا بابام سۇيەگى.
سونى ويلاسام ءار كۇنى
جان-جۇرەگىم كۇيەدى
قىرعىندى ەسكە-اپ كارى تاۋ،
كەمسەڭدەيدى يەگى،
جەل بولىپ كەلىپ ارۋاقتار،
بەتىمىزدەن سۇيەدى.
بۇل دا ءبىر سارىارقامدا،
شەرتىلمەي جۇرگەن كۇي ەدى.
تاسقا ويىلىپ جازىلعان
اتتارى تۇرعان جاڭعىرىپ،
ۇمىتپايدى ەلى ماڭگىلىك،
ەرلەرگە، باسىن يەدى …
اقيقاتتىڭ اق پەردەسى،
ۋاقىت قولىمەن ءتۇرىلدى.
جاڭعىرىپ زامان زەردەسى،
ادىلەتكە جۇگىندى.
وشكەنىمىز جاندى اعايىن،
ولگەنىمىز ءتىرىلدى.
قابىل دا بولسىن دۇعامىز،
ارۋاققا تاعزىم بۇگىنگى!
