اقپان ايىنىڭ 24-28 جۇلدىزى ارالىعىندا تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە تۋريزم مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن، «تۇركسوي» حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن ىستامبۇل، انكارا قالالارىندا بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ كۋرسى ءوتتى. كۋرسقا الماتى قالاسى مۋزەيلەر بىرلەستىگىنىڭ 6 قىزمەتكەرى قاتىستى. قاتىسۋشىلار اراسىندا «س.مۇقانوۆ پەن ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى ادەبي-مەموريالدىق مۋزەي كەشەنىنىڭ» ەكسكۋرسيا جەتەكشىسى، مەن دە بارمىن. ءىس-ساپار جوعارعى ساپادا، ينسايتقا تولى، شابىت الارلىق دەڭگەيدە ءوتتى.
تاعىلىمداما باعدارلاماسى بويىنشا باستاپقى ءۇش كۇن 24-26 اقپان ىستامبۇل قالالارىندا بولىپ، قالا مادەنيەتىمەن تانىسىپ، اتاقتى مۋزەيلەرگە ساپار جاساپ، زەرتحانالار مەن تاريحي ورىنداردا بولدىق. اتاپ ايتساق، «رەستاۆراتسيا جانە كونسەرۆاتسيا ورتالىق جانە ايماقتىق زەرتحانا ديرەكتسياسىندا» رەستاۆراتسيا، كونسەرۆاتسيالىق جۇمىستار بويىنشا لەكتسيا بارىسىندا ءارتۇرلى ساپاداعى ماتەريالداردى (بىلعارى، سۇيەك، اعاش، ماتا، كەراميكا) وڭدەۋ، قالىپقا كەلتىرۋ جۇمىستارىن ءتۇسىندىردى. لابوراتوريانىڭ ىشكى جۇمىسىمەن، جۇمىس پروتسەسىن ءوز كوزىمىزبەن تاماشالادىق. فيزيكو-مەحانيكالىق لابوراتوريا، ينفيكساتسيا، يكوندارعا اناليز جاساۋ جۇمىستارىن ارنايى اپپاراتتاردا كورىپ، باقىلاۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدىق.
ەكىنشى كۇنى «ىستامبۇل ارحەولوگيالىق مۋزەيىندە» مۋزەيدىڭ اشىلۋ تاريحىمەن، مۋزەي ەكسپوزيتسياسىمەن تانىستىق. لەكتسيادا ەكسپوناتتارعا اكتسەنت بەرۋ، ولاردى كەلۋشىلەر نازارىنا ۇسىنۋ: ديزاين، گرافيكا، اكۋستيكاعا اسا ءمان بەرۋ، digital قۇرىلعىلارىن ورىندى پايدالانۋ جۇمىستارى تۋرالى اقپاراتتار بەرىلدى. «ىستامبۇل ارحەولوگيالىق مۋزەيى» الەمنىڭ ۇزدىك 5 مۋزەيىنىڭ قاتارىنا ەنگەن تاريحي مادەني ورىن. تاعىلىمداما ارى قاراي «تۇرىك جانە يسلام ونەرى مۋزەيى»، «دولماباحچە»، «توپكاپى» سارايلارىندا، «ايا سوفيا» مەشىتىندە جالعاسىن تاپتى. ماعان ەرەكشە اسەر قالدىرىپ، شابىتتاندىرعانى «دولماباحچە» سارايى مەن «ايا سوفيا» مەشىتىنىڭ ساۋلەت ونەرى، تاريحى. اتالعان مۋزەيلەرگە دەگەن كەلۋشىلەر سۇرانىسى، اسىرەسە شەتەلدىكتەردىڭ تاڭدانىسى شابىتتاندىرادى.
28-اقپان كۇنى انكارا قالاسىنداعى ءبىز ساپار جاساعان تاريحي ورىندار: تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى مۇستافا كەمالدىڭ قۇرمەتىنە وراي اشىلعان «مۇستافا كەمال اتا تۇرىك ماۆزولەيى»، 2016 جىلى 15 شىلدەدە اسكەري توڭكەرىس وقيعاسىنا ارنالعان «15 شىلدە دەموكراتيالىق مۋزەيى» كەلۋشىلەردى تولعاندىرماي قويماسى انىق. ماعان ەرەكشە اسەر قالدىرعانى «15 شىلدە دەموكراتيالىق مۋزەيى». مۋزەي زاماناۋي قۇرىلعىلارمەن جابدىقتالعان، 3D, 4D فورماتتا لازەرلى، پروەكتسيالى ەكراندار كومەگىمەن كوتەرىلىس بارىسىن، حالىقتىڭ زارداپ شەگۋىن، سول تەراكتتا مەرت بولعان شاحيدتەر تۋرالى قۇندى دەرەك كوزدەرىن كەلۋشىلەرگە پاش ەتەدى. سونىمەن قاتار، تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەتى مەن تاريحى تۋراسىندا «تۇركيا ءىى ۇلى ۇلتتىق ءماجىلىسى. رەسپۋبليكالىق مۋزەيى»، «ەتنوگرافيا مۋزەيى»، «مەملەكەتتىك كوركەم سۋرەت جانە ءمۇسىن مۋزەيى»، «شاحماتتار مۋزەيلەرىندە» بولىپ كەرەمەت اسەر الدىق.
تاعىلىمدامانىڭ قورىتىندى بولىمىندە الماتى قالاسى مۋزەيلەر بىرلەستىگىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە سەرتيفيكاتتار بەرىلدى. «تۇركسوي» حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى سۇلتان راەۆ، مادەني مۇرا جانە مۋزەيلەر باس باسقارماسى قازبا زەرتتەۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى ۋمۋت گيۋرگيۋلۋ تۇركيا مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ اتىنان سەرتيفيكاتتار تابىستادى. سۇلتان راەۆ ءوز سوزىندە الماتى قالاسى مۋزەيلەر بىرلەستىگىمەن ىنتىماقتاستىق قارىم-قاتىناستىڭ الداعى ۋاقىتتا دا جالعاسىن تاباتىندىعىن تىلگە تيەك ەتىپ، قىزمەتكەرلەرگە شىعارماشىلىق تابىس پەن ساتتىلىك تىلەدى. تۇركى حالقىنىڭ ورتاق مادەني مۇراسىن ساقتاۋ، وسى سالاداعى ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋ ماقساتىندا بۇل باعدارلاما ماڭىزدى قادام بولىپ تابىلاتىندىعى انىق.
الەم بويىنشا تۋريزم سالاسىندا ايتۋلى ۇشتىك قاتارىنا ەنەتىن سىرلى ىستامبۇل كورىكتىلىگىمەن، جانعا جايلى تابيعاتىمەن، جىلى شىرايلى تۇرىك حالىقتارىمەن ەستە قالادى. تاريحى بەكەم، مۋزەي سالاسى بويىنشا جەتىستىكتەرگە يە، ەل مادەنيەتى مەن تاريحى وزگە ۇلت وكىلدەرىنە ۇلگى بولار ارمان قالا انكارا ءبىزدى قۇشاق جايا قارسى الىپ، قيماستىقپەن شىعارىپ سالدى... وسىنداي كەرەمەت مۇمكىندىك ءۇشىن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە تۋريزم مينيسترلىگىنە، «تۇركسوي» حالىقارالىق ۇيىمىنا، ءبىزدى كەلگەن كۇننەن ىستىق ىقىلاسپەن قارسى الىپ، قوناقجايلىلىق تانىتقان تۇركى قاۋىمدارى جانە دياسپورالار مەن سىرتقى بايلانىستار ءبولىمىنىڭ باسقارۋشىسى، «تۇركسوي» مۋزەيلەر قاۋىمداستىعىنىڭ باس ۇيلەستىرۋشىسى بارىش-دجاۆيد موۆسيۋمليۋگە، الماتى قالاسى مۋزەيلەر بىرلەستىگىنىڭ ديرەكتورى ساعىندىقوۆا لياززات قۇدايبەرگەنقىزىنا ۇلكەن العىس بىلدىرەمىز.
تۇركى حالىقتارى مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋدا، تاريح ءدىڭىنىڭ بەكەم بولۋىنا جۇمىلا ات سالىسىپ، مۋزەي سالاسىندا قالتقىسىز، ابىرويمەن قىزمەت اتقارايىق.
ءمولدىر ساعىمباەۆا،
الماتى قالاسى مۋزەيلەر بىرلەستىگىنە قاراستى
س.مۇقانوۆ پەن ع.مۇسىرەپوۆتىڭ
ادەبي-مەموريالدىق مۋزەي كەشەنىنىڭ
ەكسكۋرسيا جەتەكشىسى
