ۋاقىت بەلدەۋىنىڭ وزگەرۋى - ەلىمىز ءۇشىن وزەكتى تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى، ەلىمىزدىڭ بىرنەشە ساعاتتىق ايماقتاردى قامتيتىن ۇلكەن اۋماعىن ەسكەرە وتىرىپ، مۇنداي وزگەرىستەردىڭ پسيحيكالىق دەنساۋلىققا اسەرىن، نەگىزىنەن بيولوگيالىق، پسيحولوگيالىق، الەۋمەتتىك فاكتورلارمەن تۇسىندىرىلەتىنىن ەسكەرۋىمىز قاجەت. سونىڭ ىشىندە پسيحولوگيالىق تۇرعىدان العاندا، وسى قۇبىلىستىڭ جيىرەك كەزدەسەتىن ميفتەرى مەن شىندىعىنا توقتالىپ وتەيىك.
1- ميف: ۋاقىت بەلدەۋىنىڭ وزگەرۋى بارلىق ادامداردا قاتتى سترەسس تۋدىرادى
شىندىق:
ۋاقىت بەلدەۋىنىڭ وزگەرۋى ارقاشان قاتتى سترەسستى تۋدىرادى دەپ سانالادى، بىراق شىن مانىندە سترەسس ۇيقىنىڭ بۇزىلۋىمەن، سوزىلمالى شارشاۋمەن نەمەسە جوعارى مازاسىزدىقپەن بەتپە-بەت كەلگەندەردە عانا بولادى. كوپتەگەن ادامدار ءۇشىن دۇرىس رەجيمدى ۇستانعان كەزدە بەيىمدەلۋ سالىستىرمالى تۇردە وڭاي.
2-ميف: ۋاقىت بەلدەۋىنىڭ وزگەرۋى ۇزاق دەپرەسسيانى تۋدىرادى
شىندىق:
ۋاقىت بەلدەۋىنىڭ وزگەرۋى ۋاقىتشا ىڭعايسىزدىقتى تۋدىرۋى مۇمكىن بولسا دا، بۇل كوبىنەسە دەپرەسسياعا ەمەس، تسيركادتىق ىرعاقتىڭ (بيولوگيالىق ساعاتتاردىڭ) بۇزىلۋىنا بايلانىستى. شارشاۋ، اشۋلانشاقتىق جانە كونتسەنتراتسيانىڭ تومەندەۋى سياقتى بەلگىلەر ادەتتە بىرنەشە كۇننەن كەيىن باسىلادى. كوپتەگەن ادامدار ءۇشىن دەنە ءبىر-ەكى اپتا ىشىندە جاڭا رەجيمگە بەيىمدەلەدى. الايدا، پسيحيكالىق بۇزىلۋلارعا بەيىمدىلىگى بار ادامداردا (مىسالى، دەپرەسسيا نەمەسە مازاسىزدىق) بەيىمدەلۋ ۇزاققا سوزىلۋى مۇمكىن. ياعني، بەيىمدەلۋ كەزەڭدەرىنەن باستان كەشىرۋى مۇمكىن.
3-ميف: ۋاقىت بەلدەۋىنىڭ وزگەرۋى پسيحوەموتسيونالدى تەپە-تەڭدىكتى بۇزادى
شىندىق:
كەيبىر ادامدار رەجيمنىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى اشۋلانشاقتىقتى نەمەسە مازاسىزدىقتى سەزىنۋى مۇمكىن، بىراق بۇل ۋاقىتشا بەلگىلەر. تۇراقتى پسيحوەموتسيونالدى تەڭگەرىمسىزدىك (ديسبالانس) ۋاقىتتى اۋىستىرۋدان گورى ماڭىزدى سترەسستىك فاكتورلاردى قاجەت ەتەدى.
4-ميف: ۋاقىت بەلدەۋىن وزگەرتكەننەن كەيىن، ادامدا ۇزاق ۋاقىت بويى ونىمدىلىگى تومەندەيدى
شىندىق:
ۋاقىت بەلدەۋىنىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى ونىمدىلىك كۇرت تومەندەيدى دەگەن تۇجىرىم اسىرا ايتىلعان. ەسكەرەتىن جايت بۇل ءاربىر ادامنىڭ تۇلعالىق ەرەكشەلىكتەرىنە تىكەلەي بايلانىستى، باستاپقى كەزدەرى كونتسەنتراتسيانىڭ تومەندەۋى جانە شارشاۋ مۇمكىن، بىراق بۇل اسەرلەر تەز باسىلادى. دەنە جاڭا كەستەگە بەيىمدەلگەننەن كەيىن ونىمدىلىك قالپىنا كەلەدى. ۋاقىت بەلدەۋىنىڭ وزگەرۋى ادامنىڭ پسيحيكاسىنا جاعىمدى اسەر ەتۋى مۇمكىن، اسىرەسە ەگەر وزگەرىستەر ۇيقىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋعا نەمەسە تابيعي تسيكلمەن ۇيلەسىمدى ءوزارا ارەكەتتەسۋگە باعىتتالعان بولسا.
سونىمەن، ۋاقىت بەلدەۋىنىڭ وزگەرۋى كەزىندە بەيىمدەلۋگە ارنالعان پسيحولوگيالىق ۇسىنىستاردى ايتاتىن بولساق، ولار:
- ۇيقىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ: بارىنشا ۇيقى رەجيمىن ساقتاۋ، ول اعزانىڭ بيوريتمىنە جاقسى بەيىمدەلۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى. ۇيىقتار الدىندا مەديتاتسيا، تەرەڭ تىنىس الۋ نەمەسە وقۋ سياقتى بوساڭسىتۋ ادىستەرىن قولدانىڭىز.
- تابيعي جارىقپەن سينحرونداۋ: ۋاقىت بەلدەۋىن وزگەرتۋ ادامعا بەلسەندىلىگىن كۇندىزگى جارىقپەن جاقسىراق ۇيلەستىرۋگە كومەكتەسەدى. ەگەر ادام كۇنى ۇزاعىراق ايماقتا بولسا، بۇل ەنەرگيا مەن كوڭىل — كۇي دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاۋىنا ىقپال ەتۋى مۇمكىن، ويتكەنى جارىق سەروتونين-باقىت گورمونىنىڭ ءوندىرىسىن بەلسەندىرەدى.
- ونىمدىلىكتى ارتتىرۋ: كەيدە ۋاقىت بەلدەۋىن وزگەرتۋ جاقسى جۇمىس تارتىبىنە اكەلۋى مۇمكىن. بۇل ونىمدىلىكتى ارتتىرۋى مۇمكىن، اسىرەسە بۇل سىزگە ءۇزىلىس جاساۋعا نەمەسە قولايلى ۋاقىتتا دەمالۋعا مۇمكىندىك بەرسە.
- پسيحولوگيالىق جاڭارتۋ: باسقا ۋاقىت بەلدەۋىنە كوشۋ "جاڭا باستاما" اسەرىن تۋدىرۋى مۇمكىن. بۇل كوڭىل-كۇيدى جاقسارتۋعا، موتيۆاتسيانى ارتتىرۋعا جانە ءتىپتى دەپرەسسيالىق جاعدايلاردى جەڭۋگە كومەكتەسەدى.
- تاماقتانۋدى باقىلاۋ: اۋىرلىق پەن ۇيقىشىلدىقتى تۋدىرمايتىن جەڭىل جانە قۇنارلى تاعامداردى جەڭىز. سۋسىزدانۋدى بولدىرماۋ ءۇشىن كوبىرەك سۋ ءىشىڭىز، بۇل شارشاۋدى كۇشەيتۋى مۇمكىن.
- ءپوزيتيۆتى كوزقاراستى قولدانۋ: ۋاقىت بەلدەۋىنىڭ وزگەرۋى جاڭا تاجىريبە رەتىندە قاراستىرىڭىز. ءپوزيتيۆتى كوزقاراس پسيحولوگيالىق ىڭعايسىزدىقتى ازايتادى جانە بەيىمدەلۋدى تەزدەتەدى. فيزيكالىق قيمىل-قوزعالىستا بولىڭىز. وزىڭىزگە بەيىمدەلۋگە ۋاقىت بەرىڭىز جانە كۇن ءتارتىبىن ساقتاۋعا تىرىسىڭىز.
ۋاقىت بەلدەۋىنىڭ وزگەرۋى پسيحيكالىق دەنساۋلىققا ۋاقىتشا اسەر ەتۋى مۇمكىن، اسىرەسە دەنەنىڭ بيولوگيالىق قاجەتتىلىكتەرىن ەسكەرمەگەندە. الايدا، مۇنداي اسەرلەر بەيىمدەلۋگە ۋاقىتتى قاجەت ەتۋى مۇمكىن ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. دەگەنمەن، دۇرىس دايىندىقپەن جانە وزىڭىزگە نازار اۋدارا وتىرىپ، جاعىمسىز اسەرلەردىڭ كوپشىلىگىن ازايتۋعا بولادى. مۇنداي وزگەرىستەردىڭ اسەرى جەكە ەكەنىن ەستە ۇستاعان ءجون، ال ۇزاققا سوزىلعان پروبلەمالار ءۇشىن مامانعا جۇگىنگەن ءجون.
اليەۆا جۇلدىزاي مۋراتبەكوۆنا
قر دسم "رەسپۋبليكالىق پسيحيكالىق دەنساۋلىق عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعى" شجق رمك پسيحولوگيالىق زەرتحانا مەڭگەرۋشىسى، پسيحولوگ، پەداگوگيكا ماگيسترى
