كوفەين قازىرگى زامانعى ادامداردىڭ ءومىرىنىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالدى. تاڭەرتەڭ جۇمىسقا اسىعىپ بارا جاتىپ، ءبىر شىنى كوفە ءىشۋدى ادەتكە اينالدىرعان قازاقستاندىقتاردىڭ سانى كۇننەن-كۇنگە ارتىپ كەلەدى. الايدا بۇل "بەلسەندىلىك قۇرالى" زيانسىز كورىنگەنىمەن، ونىڭ ادام دەنساۋلىعىنا تيگىزەتىن كەرى اسەرى دە جوق ەمەس.
2023 جىلعى زەرتتەۋلەرگە سايكەس، قازاقستاندا ەرەسەكتەردىڭ 30%-عا جۋىعى كۇندەلىكتى كوفە ءىشۋدى ادەتكە اينالدىرعان. بۇل كورسەتكىش اسىرەسە قالالىق ايماقتاردا جوعارى. الماتى، نۇر-سۇلتان، شىمكەنت سياقتى ءىرى قالالاردا كوفە مادەنيەتى كەڭىنەن تارالىپ، كوفە ءىشۋ الەۋمەتتىك ترەندكە اينالدى. بىراق بۇل مادەنيەتتىڭ جاعىمسىز جاعى دا بار: ادامدار كوفەينگە تاۋەلدى بولىپ قالۋدا.
كوفەيننىڭ باستى قاسيەتى – اعزانى سەرگىتۋ، جۇيكە جۇيەسىن ىنتالاندىرۋ. بىراق ارتىق كوفەين تۇتىنۋ ادام اعزاسىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى. *دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ* دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، قازاقستاندا كوفەيننىڭ شامادان تىس قولدانىلۋى سالدارىنان ۇيقىسىزدىق، كۇيزەلىس، جۇرەك سوعىسىنىڭ بۇزىلۋى سياقتى دەنساۋلىق پروبلەمالارى ءجيى كەزدەسەدى. كوفەيندى كوپ مولشەردە تۇتىناتىن ادامدار اراسىندا گيپەرتونيا مەن اسقازان اۋرۋلارىنىڭ ءوسۋى بايقالادى.
كوفەينگە تاۋەلدىلىك تەك فيزيكالىق ەمەس، سونىمەن قاتار پسيحولوگيالىق تاۋەلدىلىككە دە اكەلۋى مۇمكىن. كوپتەگەن ادامدار تاڭەرتەڭ كوفە ىشپەي جۇمىسقا كىرىسە المايتىنىن، وزدەرىن ءالسىز سەزىنەتىنىن ءجيى ايتادى. ۋاقىت وتە كەلە بۇل ادەت كۇندەلىكتى قاجەتتىلىككە اينالىپ، اعزا كوفەينسىز جۇمىس ىستەي المايتىن جاعدايعا جەتەدى.
قازاقستانداعى جاستار دا كوفەينگە تاۋەلدىلىككە ءجيى شالدىعادى. ستۋدەنتتەر مەن وقۋشىلاردىڭ ساباق كەزىندە سەرگەك بولۋ ءۇشىن ەنەرگەتيكالىق سۋسىندارعا جۇگىنۋى قالىپتى جاعدايعا اينالدى. 2022 جىلعى زەرتتەۋلەرگە سۇيەنسەك، قازاقستانداعى 18-25 جاس ارالىعىنداعى جاستاردىڭ 20%-ى كۇندەلىكتى ەنەرگەتيكالىق سۋسىندار مەن كوفە ونىمدەرىن تۇتىنادى. بۇل سۋسىنداردىڭ قۇرامىنداعى كوفەين مولشەرى دەنساۋلىققا ايتارلىقتاي زيان كەلتىرەدى. اسىرەسە جۇرەك اۋرۋلارى بار جاستار ءۇشىن قاۋىپتى.
ماماندار كوفەيننىڭ زياندى جاقتارىن ەسكەرىپ، ونىڭ مولشەرىن شەكتەۋ قاجەتتىگىن ەسكەرتەدى. كوفە مەن ەنەرگەتيكالىق سۋسىنداردى شەكتەن تىس تۇتىنۋ جۇيكە جۇيەسىنىڭ بۇزىلۋىنا، تاۋەلدىلىكتىڭ قالىپتاسۋىنا جانە ۇيقىنىڭ تۇراقسىزدىعىنا اكەلەدى. سونىمەن قاتار، كوفەنى ءجيى قولداناتىن ادامداردا كالتسي جەتىسپەۋشىلىگى پايدا بولىپ، سۇيەك اۋرۋلارىنىڭ پايدا بولۋ قاۋپى ارتادى.
كوفەينگە تاۋەلدىلىكتى جەڭۋ ءۇشىن ادامدارعا ءوز ادەتتەرىنە نازار اۋدارىپ، كوفە ءىشۋدى شەكتەۋ ماڭىزدى. جۇمىس ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋ، دۇرىس تاماقتانۋ جانە جەتكىلىكتى ۇيقىنىڭ ماڭىزى زور. سونىمەن قاتار، كوفەينگە بالاما رەتىندە كوك شاي نەمەسە تابيعي سەرگىتكىشتەردى قولدانۋعا بولادى.
قورىتىندىلاي كەلە، كوفەيننىڭ از مولشەرى اعزاعا پايدالى بولۋى مۇمكىن، الايدا ونىڭ شامادان تىس قولدانىلۋى دەنساۋلىققا زيان تيگىزۋى ىقتيمال. ءار ادام ءوز دەنساۋلىعىنا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراپ، كوفەيندى تۇتىنۋدا شەك بولۋىن ەسكەرگەنى ءجون. قازاقستاندا حالىق اراسىندا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ ارقىلى كوفەينگە تاۋەلدىلىكتى تومەندەتۋگە جانە حالىق دەنساۋلىعىن جاقسارتۋعا بولادى.
