Кофеин қазіргі заманғы адамдардың өмірінің ажырамас бөлігіне айналды. Таңертең жұмысқа асығып бара жатып, бір шыны кофе ішуді әдетке айналдырған қазақстандықтардың саны күннен-күнге артып келеді. Алайда бұл "белсенділік құралы" зиянсыз көрінгенімен, оның адам денсаулығына тигізетін кері әсері де жоқ емес.
2023 жылғы зерттеулерге сәйкес, Қазақстанда ересектердің 30%-ға жуығы күнделікті кофе ішуді әдетке айналдырған. Бұл көрсеткіш әсіресе қалалық аймақтарда жоғары. Алматы, Нұр-Сұлтан, Шымкент сияқты ірі қалаларда кофе мәдениеті кеңінен таралып, кофе ішу әлеуметтік трендке айналды. Бірақ бұл мәдениеттің жағымсыз жағы да бар: адамдар кофеинге тәуелді болып қалуда.
Кофеиннің басты қасиеті – ағзаны сергіту, жүйке жүйесін ынталандыру. Бірақ артық кофеин тұтыну адам ағзасына кері әсерін тигізеді. *Денсаулық сақтау министрлігінің* деректеріне сүйенсек, Қазақстанда кофеиннің шамадан тыс қолданылуы салдарынан ұйқысыздық, күйзеліс, жүрек соғысының бұзылуы сияқты денсаулық проблемалары жиі кездеседі. Кофеинді көп мөлшерде тұтынатын адамдар арасында гипертония мен асқазан ауруларының өсуі байқалады.
Кофеинге тәуелділік тек физикалық емес, сонымен қатар психологиялық тәуелділікке де әкелуі мүмкін. Көптеген адамдар таңертең кофе ішпей жұмысқа кірісе алмайтынын, өздерін әлсіз сезінетінін жиі айтады. Уақыт өте келе бұл әдет күнделікті қажеттілікке айналып, ағза кофеинсіз жұмыс істей алмайтын жағдайға жетеді.
Қазақстандағы жастар да кофеинге тәуелділікке жиі шалдығады. Студенттер мен оқушылардың сабақ кезінде сергек болу үшін энергетикалық сусындарға жүгінуі қалыпты жағдайға айналды. 2022 жылғы зерттеулерге сүйенсек, Қазақстандағы 18-25 жас аралығындағы жастардың 20%-ы күнделікті энергетикалық сусындар мен кофе өнімдерін тұтынады. Бұл сусындардың құрамындағы кофеин мөлшері денсаулыққа айтарлықтай зиян келтіреді. Әсіресе жүрек аурулары бар жастар үшін қауіпті.
Мамандар кофеиннің зиянды жақтарын ескеріп, оның мөлшерін шектеу қажеттігін ескертеді. Кофе мен энергетикалық сусындарды шектен тыс тұтыну жүйке жүйесінің бұзылуына, тәуелділіктің қалыптасуына және ұйқының тұрақсыздығына әкеледі. Сонымен қатар, кофені жиі қолданатын адамдарда кальций жетіспеушілігі пайда болып, сүйек ауруларының пайда болу қаупі артады.
Кофеинге тәуелділікті жеңу үшін адамдарға өз әдеттеріне назар аударып, кофе ішуді шектеу маңызды. Жұмыс өнімділігін арттыру үшін салауатты өмір салтын ұстану, дұрыс тамақтану және жеткілікті ұйқының маңызы зор. Сонымен қатар, кофеинге балама ретінде көк шай немесе табиғи сергіткіштерді қолдануға болады.
Қорытындылай келе, кофеиннің аз мөлшері ағзаға пайдалы болуы мүмкін, алайда оның шамадан тыс қолданылуы денсаулыққа зиян тигізуі ықтимал. Әр адам өз денсаулығына жауапкершілікпен қарап, кофеинді тұтынуда шек болуын ескергені жөн. Қазақстанда халық арасында салауатты өмір салтын насихаттау арқылы кофеинге тәуелділікті төмендетуге және халық денсаулығын жақсартуға болады.
