قازاق تىلىندەگى شىعارمالاردىڭ تۇركى تىلدەرىنە، تۇركى تىلدەرىندەگى كىتاپتاردىڭ قازاق تىلىنە اۋدارىلىپ، جارىققا شىعۋىنا ۇيىتقى بولىپ جۇرگەن ادەبي اگەنت ءوز جۇمىسىنىڭ كەيبىر قىر-سىرىمەن بولىسەدى.
قازاق ادەبيەتىنىڭ وزگە تىلدەرگە اۋدارىلۋى، نەمەسە باسقا ەلدەر ادەبيەتىنىڭ قازاق تىلىنە ءتارجىمالانۋى – نازارعا كوپ شالىنا بەرمەيتىن سالانىڭ ءبىرى. بۇل ءۇشىن اۆتورلار نە ىستەي الادى، نەنى ەسكەرۋ كەرەك، ماپەلەگەن شىعارماسى باسقا تىلدە دە ويداعىداي سويلەپ كەتە مە، وقىرمان جۇرەگىنە جەتۋدىڭ سىرى نەدە؟ بۇل تۋرالى اقىن، ادەبي اگەنت سايات قامشىگەر ءوز سۇحباتىندا تارقاتىپ ايتىپ بەردى.
- ادەبي اگەنت قانداي قىزمەت كورسەتەدى؟
- اۆتور، باسپا جانە وقىرماننىڭ اراسىندا بايلانىس ورناتۋ. اۆتورمەن سويلەسىپ، كەلىسىپ اۆتوردىڭ شىعارماسىن باسپاعا اپارىپ شىعارىپ، ونى وقىرماندارعا ۇسىنۋ. ءبىزدىڭ قازاق وقىرماندارىنا عانا ەمەس، وزگە تىلدەگى وقىرماندارعا ۇسىنا ءبىلۋ دە وسى حالىقارالىق اگەنتتىڭ جۇمىسى. اۆتوردى تاڭداۋدا، باسپانى تاڭداۋدا جانە وقىرماندارعا شىعۋ دا وڭاي ەمەس. سونى اقىرىنداپ قولعا الىپ جاتقان جايىمىز بار. مەنىڭ نەگىزگى ماقساتىم – تۇركى تىلدەس حالىقتاردىڭ وقىرماندارىنا ءبىزدىڭ قازاقتىڭ مىقتى قالامگەرلەرىن تانىتۋ، كىتاپتارىن شىعارۋ، وقىرماندارىنا وقىتۋ. ال سول تۇركى تىلدەس حالىقتاردىڭ ەڭ ۇزدىك كىتاپتارىن قازاق حالقىنا تانىتۋ.
- قىزمەتىڭىز ءۇشىن قانداي كوميسسيا الاسىز؟
- قازىرشە مەنىڭ ادەبي اگەنتتىك قىزمەتىم – اۆتوردىڭ وزىنەن كوميسسيا الۋ. ازىرگە وسىمەن جۇمىس ىستەپ وتىرمىن. بولاشاقتا جۇمىستى باسقاشا ۇيلەستىرۋدى قاراستىرىپ جاتىرمىن. دەمەۋشىلەر ارقىلى نەمەسە باسپامەن كەلىسۋ ارقىلى.
بىراق قازىرشە اۆتوردىڭ كەلىسۋىمەن جۇمىس جۇرگىزىپ جاتىرمىن. مىسالى قازاقتىڭ قالامگەرىمەن سويلەسەم. وعان ايتامىن: «وسىنداي تىلگە اۋدارعىڭىز كەلسە، وسىنشاما كولەمدە ماعان بەرىڭىز. ءارى قاراي مەن ءوزىم جولىن تابامىن» دەپ. بۇنداي اقشانى اۆتوردان الماسام، باسقا ەلدىڭ باسپالارى ماعان اقشا تولەمەيدى. ويتكەنى كىتاپتىڭ ءوتۋى، وتپەۋى دە بار.
جۇمىس ەندى باستالعاندىقتان قازاق جازۋشىلارى مەن اقىندارىنىڭ كىتاپتارىنىڭ مىقتى ەكەنىن ءالى كورسەتە الماي كەلەمىز. ەگەر دە كىتاپ جاقسى ءوتىپ، وقىرمان سانى كوبەيسە، وندا باسپامەن كەلىسىپ سودان اقشا الىپ وتىرامىن. بۇل تۇستا اۆتوردان تيىن دا المايمىن.
وكىنىشكە قاراي وزگە ەلدىڭ باسپاسىنا ءبىزدىڭ كىتاپتاردىڭ ءوتىپ كەتەتىنىن دالەلدەي الماعاندىقتان، جاقسى جازاتىن اۆتورلارمەن كەلىسۋگە تىرىسىپ جاتىرمىن. تاعى ءبىر ماسەلە – جاقسى جازاتىن جازۋشىنىڭ ماعان تولەيتىن اقشاسى بولماۋى مۇمكىن. اقشاسى بار جازۋشى – تالانتتى ەمەس، جاي ورتانقول دۇنيەلەر جازۋى مۇمكىن. وسىنداي دا پروبلەمالار بار. مەن ءارى جاقسى جازاتىن، ءارى كوميسسيانى قينالماي تولەي الاتىن جازۋشىلاردى ىزدەيمىن.
- ءسىز قانداي اۆتورلارمەن جۇمىس ىستەيسىز جانە ولاردىڭ ناتيجەلەرى قانداي؟
- وسى ۋاقىتقا دەيىن مەن قازاقتىڭ 20 اقىنىنىڭ 10 ولەڭىن قىرعىز تىلىنە اۋدارتىپ، ونى «قازىرگى قازاق پوەزياسى» دەگەن انتولوگيا شىعارتقان جايىم بار. ولاردىڭ دا 20 اقىنىن قازاق تىلىنە اۋدارىپ، ءارى وعان ءوزىم دە ات سالىستىم، ءارى ۇيىمداستىرۋشىسى بولدىم، ءارى قۇراستىرۋشىسى بولدىم. «قازىرگى قىرعىز پوەزياسى» دەگەن اتپەن قازاقستاننان شىعاردىق. ول كىتاپتاردىڭ تۇساۋكەسەرلەرىن بىشكەكتە، استانادا، الماتىدا، تالدىقورعاندا وتكىزدىك. قىرعىز اقىندارىن وزىمىزگە شاقىرىپ، كەيىن قازاق اقىندارى دا قىرعىزستانعا باردى.
سودان كەيىن «قازىرگى تاتار اڭگىمەلەرى» دەگەن جيناق شىعاردىق. تاتاردىڭ 36 جازۋشىسىنىڭ ءبىر-ءبىر اڭگىمەسىن قازاق تىلىنە اۋداردىم. تاتارلار دا ءبىزدىڭ 33 اقىنىمىزدىڭ ولەڭدەرىن اۋدارىپ شىقتى. ونى «قازىرگى قازاق پوەزياسىنىڭ انتولوگياسى» دەگەن اتپەن جارىققا شىعاردى. وتكەن ايدا قازانعا باردىم. سول جاقتا تاتارستان جازۋشىلار وداعىندا وسى كىتاپتاردىڭ تۇساۋكەسەرى بولدى.
ءبىزدىڭ قالامگەرلەردەن نۇرلان ورازالين، تىنىشتىقبەك ابدىكاكىمۇلى، عالىم جايلىباي، ۇلىقبەك ەسداۋلەت، تەمىرحان مەدەتبەك، گۇلنار سالىقباەۆا باستاعان مەملەكەتتىك سىيلىق يەلەرىنىڭ شىعارمالارى اۋدارىلدى. وسى شوعىردىڭ ىشىندە ورتا بۋىنداعى اقىندار دا بار، جاستار دا بولدى. قازاقستاننىڭ بارلىق وڭىرىنەن شىققان اقىندار قامتىلدى. جىگىتتەر عانا ەمەس، اقىن قىزدارىمىز تۋىندىلارى دا تاسادا قالعان جوق.
2020 جىلى پاندەميا كەزىندە ساۋلە دوسجاننىڭ «اۋىلدان شىققان ميلليونەر» دەگەن كىتابىن وقىپ شىقتىم. ءسويتىپ ول ماعان قاتتى ۇنادى. «مولدىربۇلاق» دەيتىن بالالار جۋرنالىندا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن كەزىم. ءسويتىپ جاس تىلشىلەرمەن ونلاين تالقىلادىق. ول كىتاپتى مەن باسقا تىلدەرگە اۋدارۋعا وي كەتتى. اۆتورمەن سويلەسىپ، جارناسىن الىپ ونى قىرعىز تىلىنە اۋدارتتىم جانە قىرعىز تىلىندە اۋدارىلعان سول كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرىن جاساپ ساۋلە دوسجانوۆامەن بىرگە بىشكەككە بارىپ وقىرىماندارمەن كەزدەسىپ قايتتىق.
كەيىن بۇل كىتاپتى ياكۋت تىلىنە اۋدارتىپ، مەملەكەتتىك باسپاسىنان شىعارتىپ جانە ياكۋتيادا دا كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرى بولدى، الايدا وعان بارا المادىق. كەيىن الماتىدا وتكەن «مادەنيەت كۇندەرىنىڭ» ۇلتتىق كىتاپحانادا وتكەن ۇلكەن جيىنىندا – سول كىتاپتىڭ تۇساۋىن كەستىك. ودان كەيىن بۇل كىتاپتى باشقۇرت تىلىنە اۋدارتتىم. ول ەكى رەت «شونكار» (سۇڭقار) دەگەن جاستار جۋرنالىندا جاريالاندى. وسى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن كىتاپ بولىپ جارىق كورەدى.
قازىر «اۋىلدان شىققان ميلليونەر» كىتابىن ازەربايجان تىلىنە اۋدارتىپ جاتىرمىن. قازاق قالامگەرىن تۇركى تىلدەس حالىقتار تانىسا، وقىسا دەگەن نيەتپەن وسى جۇمىستاردى ىستەپ جاتىرمىن.
- جاريالاۋ پروتسەسى شامامەن قانشا ۋاقىت الادى؟
- جاريالاۋ پروتسەسى گازەت-جۋرنالداردا 2-3 اي جۇرەدى. ال كىتاپ شىعارۋ ءۇشىن شامامەن ءبىر جىل كەرەك. ودان دا كوپ ۋاقىت الۋى مۇمكىن. ويتكەنى كىتاپ ساپالى اۋدارىلۋى كەرەك. رەداكتسيالاۋعا دا ەداۋىر ۋاقىت قاجەت.
- قانداي باسپالارمەن جۇمىس ىستەيسىز?
- قازاقستاندا جۇمىس ىستەيتىن باسپالارىم – «سامعا» باسپاسى، «مازمۇناداما» باسپاسى، «اتامۇرا» باسپاسى. ودان كەيىن «KitapAll» كىتاپ دۇكەنى مەن «قازىنا» كىتاپ دۇكەنىمەن جۇمىس ىستەيمىن. قازىرشە وسىلاردان كىتاپ شىعارىپ جاتىرمىن. وزگە ەلدەن باسپالار وتە كوپ. تاتارستان، باشقۇرتستان، ياكۋتيا، قىرعىزستان ەلدەرىندەگى باسپالارمەن تىعىز جۇمىس ىستەيمىن.
- ءسىزدىڭ ماركەتينگتىك ستراتەگياڭىزدىڭ ارتىقشىلىقتارى قانداي؟
- مەنىڭ جۇمىسىمنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى – كوپ وقىلعان كىتاپتارمەن، سۇرانىسقا ساي كىتاپتارمەن جۇمىس ىستەۋىمدە جانە ول ءبىزدىڭ قازاقتىڭ قالامگەرلەرىنىڭ ەشقانداي باسىن اۋىرتپاي ماعان كىتابىن تاپسىرسا، كىتابىنىڭ دۇرىس اۋدارىلۋىنا جاۋاپ بەرەم، كىتاپتىڭ ساپالى شىعۋىنا جاۋاپ بەرەمىن. سونداي-اق كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرىن وتكىزۋدى دە ءوز موينىما الامىن. ناقتى كىتاپتى وقيتىن وقىرمانعا كىتاپتىڭ جەتۋىن قاداعالايمىن.
- سۇحباتىڭىزعا راقمەت.
يسلام ادەن
