قازان ايىنىڭ باسىندا رەسەي باسشىسى 72 جاسقا تولدى. جاسى ۇلعايعان اۆتوكرات باسشىنىڭ اتاۋلاردى دۇرىس اتاي المايتىن كەزدەرى ءجيى كەزدەسەدى. ونىڭ جاڭىلىس سويلەگەنى جايىندا كرەمل ەشقاشان تۇسىنىك بەرگەن ەمەس. ول كوبىنە ءوزى ءجيى ساپارلايتىن جانە ءجيى باس قوساتىن ورتالىق ازيا پرەزيدەنتتەرىنىڭ رەسمي اتى-جونىنەن شاتاسىپ جۇرەدى. مۇنداي شاتاسۋ تەك پۋتيندە عانا ەمەس، ونىڭ پروتوكول قىزمەتىندە دە كەزدەسەدى.
25 جىلدان جوعارى بيلىكتەن كەتپەگەن رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين كوپتەگەن جيىندار مەن ماڭىزدى جينالىستاردا ەل پرەزيدەنتتەرىنىڭ، ادام اتتارىن، ەلدەر مەن داتالاردى شاتاستىرادى. تيىسىنشە، باق بەتتەرىندە ءجيى تالقىلانىپ جاتادى. ءپۋتيننىڭ شاتاسۋى «قاشان جانە قالاي» بولعانى تۋرالى بىرنەشە دەرەكتى ۇسىنامىز.
«كازاحستان – كازاحتان»
2018 جىلى تمد مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋىندە ۆلاديمير پۋتين قازاقستان اتاۋىن شاتاستىرعان بولاتىن. كەزدەسۋدە ول «كازاحستان» دەگەن ءسوزدى «كازاحتان» دەپ ايتقان. كوپتەگەن باق بەتتەرىندە بۇل كىشكەنتاي قاتەلىك ەكەنى ايتىلدى. الايدا مەملەكەتتىڭ اتاۋىن دۇرىس ايتپاۋ ساياساتكەر ءۇشىن ۇلكەن سىن بولعان.
2014 جىلى رەسەي قىرىمدى اننەكسيالاعاننان كەيىن ۆلاديمير پۋتين ۋكراينا قالالارىنىڭ اتاۋلارىن شاتاستىرعان بىرنەشە جاعداي بولدى.
سلاۆيانسك ما، الدە سۋمى ما؟
مىسالى، ول "سلاۆيانسك" قالاسىن اتاعان كەزدە "سۋمى" دەپ ايتقان. بۇل قاتە ونىڭ سويلەگەن سوزىندە ورىن الدى.سونداي-اق، بۇل ءپۋتيننىڭ گەوگرافيالىق ساۋاتتىلىعى تۋرالى سۇراقتار تۋعىزدى. وسى ساتتە ءپۋتيننىڭ ءسوزى الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن باق-تا كەڭىنەن تالقىلاندى، بۇل ونىڭ ۋكراينا گەوگرافياسىن قانشالىقتى جاقسى بىلەتىندىگىنە قاتىستى كۇمان تۋعىزدى.
موڭعوليا ما، الدە مولدوۆا ما؟
2019 جىلى ۆلاديمير پۋتين جۋرناليستەرمەن كەزدەسۋدە مولدوۆا مەن موڭعوليانىڭ اتاۋلارىن شاتاستىرعان. ول مولدوۆانى ايتقاندا، "موڭعوليا" دەپ ايتىپ، ەكى ەلدىڭ اتاۋلارىن ارالاستىرىپ جىبەردى.
مىسالى، پۋتين "مولدوۆاعا كەلۋىم" دەپ ايتۋى كەرەك بولعاندا، "موڭعولياعا كەلۋىم" دەپ اتاپ ءوتتى. بۇل قاتەلىك قاتىسۋشىلاردىڭ اراسىندا كۇلكى تۋدىرىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەردە تالقىلاندى.
«پۋتين - باباي»
2017 جىلى ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىندا تاتارستاننىڭ جۋرناليست قىزى قولىنا «پۋتين – باباي» دەگەن پلاكاتتى ۇستاپ، باق بەتتەرىندە قىزۋ تالقىعا ءتۇستى. ال رەسەي باسشىسى بۇل جازۋدى «پۋتين، باي-باي» دەپ قاتە وقىعان ەدى. جۋرناليست ءوز پلاكاتىندا «ساۋ بول ەمەس، باباي»، - دەپ تۇسىندىردى. ال «باباي» ءسوزى تاتار تىلىندە «اتا» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ال پۋتين «باباي» ءسوزىن نەگە «باي باي» دەپ قاتە وقىعانىن «قارتايعاندا كوزىم السىرەپ قالدى» دەپ ازىلمەن ءتۇسىندىردى.
«شاريمان شاريپوۆيچ»
رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين سوچيگە رەسمي ساپارى بارىسىندا قىرعىزستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى سوورونباي جەەنبەكوۆتى باسقا ەسىم – شاريمان دەپ اتادى.
2020 جىلى 28 قىركۇيەكتە سوچيدە قىرعىزستان مەن رەسەي پرەزيدەنتتەرىنىڭ رەسمي كەزدەسۋى ءوتتى. كەزدەسۋ بارىسىندا ۆلاديمير پۋتين سوورونباي جەەنبەكوۆتى «شاريمان» دەپ اتادى.
«قۇرمەتتى شاريمان ءشارىپۇلى، ءسىزدى كورگەنىمە وتە قۋانىشتىمىن!» رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ باسشىسى ءسوزىن وسىلاي باستادى. بۇل وقيعا ەكى ەل باسشىلارىنىڭ جۋرناليستەردىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن رەسمي شاراسى كەزىندە تۇسىرىلگەنى اتاپ ءوتىلدى.
«كەمەل جومارتۇلى»
ءپۋتيننىڭ قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ اتىن بىرنەشە رەت قاتە اتاعان. بۇل ماسەلە بىرنەشە رەت باق-تا تالقىلاندى.
2023 جىلى قاراشانىڭ 9-ى كۇنى رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين قازاقستانعا ساپارى بارىسىندا ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ەسىمىن دۇرىس اتاي المادى. ىڭعايسىز جاعداي 19-شى وڭىرارالىق ىنتىماقتاستىق فورۋمىندا بولدى.
پۋتين قازاقستانمەن 2022 جىلعى ءوزارا ساۋدا تۋرالى ايتىپ، سويلەگەن سوزىندە توقاەۆقا ستاتيستيكاداعى سايكەسسىزدىككە توقتالىپ، ونى «قاسىم-جومارت كەمەلۇلى» ەمەس، «قاسىم-جومارت كەلەميچ» دەپ اتادى.
«وڭىرلەردىڭ بەلسەندى قاتىسۋىمەن قازاقستانمەن ءوزارا تاۋار اينالىمى 2022 جىلى 10%-دان استامعا ءوستى. بۇل جەردە قاسىم-جومارت كەلەميچ 27 ميلليارد دوللار دەپ ايتقانىمەن، ءبىزدىڭ ستاتيستيكا بويىنشا 28,2 ميلليارد دوللار دەدى»، - دەدى پۋتين.
ءدال وسى جيىندا پۋتين تاعى دا قاتەلەسكەن. توقاەۆقا استاناعا شاقىرعانى ءۇشىن العىسىن بىلدىرەمىن دەگەن رەسەي باسشىسى ەل پرەزيدەنتىنىڭ ەسىمىن تاعى دا دۇرىس اتامادى. ول ءوز سوزىندە «كەمەل جومارتۇلى» دەپ اتادى، بىراق كەيىن ءسوزىن توقتاتىپ – «قاسىم-جومارت كەمەلۇلى» دەپ ءسوزىن تۇزەدى.
رەسەي ساياساتكەرى ەۆگەني رويزماننىڭ ايتۋىنشا، بۇل كەزدەيسوقتىق ەمەس، مۇنىڭ ارتىندا تەرەڭ ساياسي سەبەپتەر بولۋى مۇمكىن. رويزماننىڭ پىكىرىنشە، پۋتين توقاەۆتىڭ قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتى مەن كەيبىر ماڭىزدى ماسەلەلەردە رەسەيگە قاراما-قايشى پوزيتسياسىن ءبىلدىرۋىن ەسكەرە وتىرىپ، وسىنداي ارەكەتكە بارۋى مۇمكىن.
ءپۋتيننىڭ بۇل سياقتى قاتەلىكتەرى مەن اتاۋلاردى شاتاستىرۋى ونىڭ باسقا دا قوعامدىق كەزدەسۋلەرىندە بايقالعان. بۇعان قوسا ءپۋتيننىڭ پروتوكول قىزمەتى دە وزبەكستان باسشىسى شاۆكات ميرزياەۆتىڭ اكەسىنىڭ اتىن جانە تۇركىسمەنستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى گۋربانگۋلى بەردىمۇحامەدوۆتىڭ اكەسىنىڭ ەسىمىن قاتە حابارلاعان كەزدەرى بولعان.
«نازارباەۆ – نازاروۆ»
ۆلاديمير پۋتين قازاقستاننىڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەسىمىن شاتاستىرعان كەزدەرى دە كوپ بولعان. مىسالى، 2020 جىلى پۋتين نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ اتىن ايتۋ كەزىندە "نازارباەۆ" دەگەندى "نازاروۆ" دەپ اتاپ، قاتەلەسكەن.
وسىدان باسقا، 2018 جىلى تمد سامميتىندە دە ۆلاديمير پۋتين نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەسىمىن اتاماس بۇرىن، ونىڭ اتى-ءجونىن شاتاستىرىپ، "نازاروۆ" دەپ ايتقان. بۇل كەزدەسۋ كەزىندە ول نازارباەۆتى اتاپ وتكەندە، ونىڭ ەسىمىن قاتە ايتىپ، "نازاروۆ" دەگەن دۇرىس ەمەس فورمانى قولداندى.
بۇل قاتەلىك قاتىسۋشىلار اراسىندا كۇلكى تۋدىرىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەردە كەڭىنەن تالقىلاندى. ءپۋتيننىڭ بۇل ارەكەتى قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتىنە دەگەن قۇرمەتتىڭ جەتىسپەيتىندىگى رەتىندە قابىلداندى.
«الەكساندر زەلەنسكي»
پۋتين 2019 جىلى پاريجدە ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكيمەن كەزدەسۋىندە ادام ەسىمىنەن تاعى دا قاتەلەستى. ۋكراينانىڭ باسشىسىن بىرنەشە رەت «ۆلاديمير» ەمەس، «الەكساندر» دەپ اتاعان. بۇل ينتەرنەتتە ءازىل-قالجىڭ جانە سىن مەن نارازىلىق تولقىنىن تۋدىردى.
ماڭىزدى داتالاردان شاتاسۋ
پۋتين تاريحي كۇندەر مەن وقيعالاردى دا شاتاستىرۋىمەن قوعام نارازىلىعىن تۋدىرعان. ماسەلەن، 2020 جىلى ۇلى وتان سوعىسى تۋرالى ايتا وتىرىپ، ول سوعىس باستالعان جىلدى قاتە اتادى. سولايشا تاريحشىلار مەن جۋرناليستەردىڭ سىنىنا ۇشىرادى.
2020 جىلعى ءباسپاسوز ءماسليحاتىنىڭ بىرىندە پۋتين ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستى، فينليانديامەن سوعىستىڭ باستالۋ كۇندەرىن ارالاستىرىپ، دۇرىس ەمەس جىلداردى اتاپ، سىنعا ۇشىرادى.
2021 جىلى فەدەرالدىق جينالىستا سويلەگەن سوزىندە دە رەسەيدىڭ باسشىسى ماڭىزدى كۇننەن شاتاستى. پۋتين ءوز ۇندەۋىندە رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنىڭ قابىلدانعان جىلدى قاتە ايتتى. ول كونستيتۋتسيانىڭ قابىلدانعان جىلىن 1994 جىل دەپ ايتۋدىڭ ورنىنا، 1993 جىلدى اتادى.
مەديتسينادا ادام ەسىمدەرىن ءجيى شاتاستىراتىن اۋرۋ ءتۇرى فريگمانيە نەمەسە انتروپونيميالىق ديسلەكسيا دەپ اتالادى. بۇل جاعداي ادام ەسىمدەرىن نەمەسە جەكە تۇلعالاردىڭ اتتارىن ەستە ساقتاۋ مەن ولاردى دۇرىس ايتا الماۋمەن سيپاتتالادى.
سونىمەن قاتار، ەسىمدەردى شاتاستىرۋ نەمەسە ۇمىتۋ نەيروپسيحولوگيالىق ماسەلەلەرگە، اسىرەسە ديسفازيا نەمەسە امنەزيا سياقتى جاعدايلارعا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. بۇل اۋرۋلار سوزدەردى نەمەسە اقپاراتتى ەستە ساقتاۋ مەن تانۋ قابىلەتىنە اسەر ەتەدى.
سىمبات ناۋحان
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
