توركىنىنە جىل ون ەكى ايدا ءبىر كەلەتىن، اۋىلىنان ايشىلىق الىس جەرگە ۇزاتىلعان جاننىڭ ساعىنىشى ۇشقان ۇياسىنا كەلەر-كەلمەستەن، قايدان ساپ باسىلا قويسىن. ەلدەن شالعاي، سالتى دا، تابيعاتى دا مۇلدە باسقا قالادان كەلگەن سوڭ با، بالا كۇننەن كوزتانىس، بىراق ونشا ەلەپ، ءمان بەرمەگەنىڭ ءبارى-ءبارى باسقا قىرىنان، كوڭىلگە ىستىق كورىنەدى ەكەن-اۋ... ءتىپتى اناۋ تەرەزەگە سىرت-سىرت سوعىلعان تۇنگى كوبەلەكتەر مەن قۇلاققا كىرۋدەن تايىنبايتىن تيتىمدەي تاس قوڭىزدار دا كوزگە جىلىۇشىرايدى. ولگەن-تىرىلگەندەرىنە قاراماي، ىشتەگى سامالاداي جارىق ساۋلەگە جانتالاسا ۇمتىلاتىندارىن قايتەرسىڭ؟!.ءتۇن تۇنەگىنەن جۇرەكتەرى جارىلا قورقاتىن سياقتى بەيشارالار...“قارا قىز جولدان شارشاپ كەلگەن شىعار، جاتىپ دەمالسىن. قالعان اڭگىمەنى اي بويى ايتىپ تاۋىسارسىڭدار، ”- دەپ اڭگىمەگە اپام ارالاسپاعاندا، ءالى قانشا ۋاقىت وتىرارىمىزدى كىم بىلەدى؟!.
جىلداعى داعدى بويىنشا، ءبىزدىڭ ءۇي بيىل دا قىستاۋدان تاياق تاستام جەردەگى جازدىق سارايدان تاماقتانىپ، سالقىن سايا ۇلكەن ۇيگە كوز بايلانا باس سۇعادى ەكەن. كوكتەمدە اقتالعانىمەن، سىرتىن جازعى نوسەر ايعىزداپ كەتكەن، ءىشى ارشىعان جۇمىرتقاداي اپپاق، ۇياداي عانا سارايدان جۇرتتىڭ ءبارى دۇركىرەي كوتەرىلىپ، جاتار ورىنعا كەتتى. ءسال سۋىي باستاعان ساماۋرىنىڭ ىشىندەگى سۋدى شۇڭعىل، سىرلى تاباققا قۇيىپ اپ، باسىمدى جۋدىم. اكەمنىڭ ساقال قىرعاندا قارايتىن كىشكەنە ايناسى كۇڭگىرت تارتا باستاعان با، الدە شارشاعاننىڭ اسەرى مە، ءجۇزىم بوزعىلت تارتىپ، ءبىر ءتۇرلى مۇنارتىپ كورىندى. ويناقىلىقتان گورى، ويلىلىققا ويىسىڭقىراعان تانىس بەينەگە ءۇنسىز قاراپ وتىرىپ، اپامنىڭ قالاي كەلگەنىن اڭعارماي قالىپپىن.
بالا كەزىم ەسىمە ءتۇسىپ كەتتى دە، ومىراۋىنا ەركەلەي باسىمدى قويىپ، جىپ-جىلى، جۇپ-جۇمساق، كوك تامىرلارى بادىرايا كورىنىپ تۇرعان قولدارىن اقىرىن سيپالادىم. ساعىنىشى ەرنەۋىنەن اسا شۇپىلدەي تولعان مەيىرىمدى جانارىنا قاراسام، جىلاپ جىبەرتىنىمدى انىق سەزدىم. ەكەۋمىز دە ءبىر ءسات ءبىر-ءبىرىمىزدى تاس قىپ قۇشاقتاي تىم-تىرىس وتىرىپ قالدىق. تەرەزەنى كىپ-كىشكەنتاي جىلتىراق قوڭىزدار سىرت-سىرت شەرتۋدە...
— اپا-اۋ، ۇيقتاي بەرمەدىڭ بە، ەرتەڭ تاڭ اتار-اتپاستان سيىر ساۋعا، مال ورگىزۋگە تۇراسىڭ عوي،- دەدىم ۇنسىزدىكتى ازەر بۇزىپ.
— جالعىز ءوزىڭ قورقاسىڭ عوي...ايكەنجان تۇندە وسى سارايعا جالعىز كىرمەيدى.
— كىسى ءوز ۇيىنەن ءوزى قورقا ما ەكەن؟!.
— بۇرىن ەشتەڭە ويلاماستان، ءبىز قوناققا كەتكەندە جالعىز ءوزى ۇيدە قالا بەرەتىن. ايمان شەشەڭ قايتىس بولعالى، “قورقامىن. ءبارىمىز كەتىسىمەن، ايمان شەشەم كەلىپ، تىرىسىندەگىدەي سارايداعى ساندىقتارىن اشىپ، زاتتارىن تۇگەلدەيتىن سياقتانادى دا تۇرادى” دەيدى...اپامنىڭ ءسوزىن تىڭداپ وتىرىپ، كونە ساندىقتارعا سەسكەنە كوز تاستادىم. قابىرعاعا ىرگەلەتە ءبىرىنىڭ ۇستىنە ءبىرىن جيناپ قويىپتى. ستۋدەنت كەزىمدە دەمالىسقا كەلگەن سايىن، ايمان شەشەمنىڭ وزىمەن بىرگە تالاي رەت اقتارىسقان ساندىقتارى. كەيىن سونشاما ۇرەيلى، سونشاما قۇپيا سىر بۇككەن تىلسىم ءبىر زاتتاي كورىنەر دەپ كىم ويلاعان سوندا؟!. ىشىندەگىلەرى دە ءالى جادىمدا: بىركيەر “دۇشپانكوز” كيىمدەرى، كەبىندىك اق ماتاسى، وزىنە عانا باعا جەتپەس قىمبات، كەزىندە ۇستاپ-تۇتىنعان ىدىس-اقتارى، سوسىن مارقۇم شالى — مۇقان اتامىزدان قالعان قارا ءدۇربى بولاتىن...
بالا كۇنىمىزدە ولاردىڭ توقال ءۇيىنىڭ توبەسىنە شىعىپ، كوگالدا جاتقان قوزى-لاقتارىن سول قارا دۇربىمەن تالاسا قارايتىنبىز. بۇكىل جالعىزاپانعا ورتاق شىعىرلى شىڭىراۋ قۇدىقتىڭ باسىنا ءيىرىلىپ كەپ تۇراتىن “قاراسان كەلگىرلەرىن”... “ە، اينالايىندار-اي، وسىنى قۇسپانجان سوناۋ جەر تۇبىنەن پاسەلكىمەن سالىپ جىبەرگەندە، مال قاراۋعا كەرەك بولاتىنىن بىلگەن عوي،” — دەپ مۇقان اتام، بالا — بىزدەن بەتەر، ءماز بولاتىن.
مارقۇم، جاتقان جەرى جايلى بولعىر، بالا سياقتى، اق كوڭىل، جاقسى جان ەدى. ءوز كىندىگىنەن ورگەن بالاسى بولماعانىمەن، كەمپىرىنىڭ العاشقى قوساعىنان قالعان جالعىز تۇياق — قۇسپان دەگەندە شىعاردا جانى بولەك ەدى. جالپاق ەلگە تەگىس كەلگەن ناۋبەت جىلدارى جەتىم بالالار ۇيىنە وتكىزىلىپ، ساليقالى جىگىت اعاسى بولعاندا، ەلىن تاپقان كوكەمىزدىڭ دە اقساقالعا دەگەن نيەتىندە بوتەندىك جوق ەدى. تۋماسا دا، تۋعان اكەسىندەي كورىپ كەتكەن. مۇقان اتام گۇلۋ، شولپان ۇشەۋمىزگە الما-كەزەك حات جازدىراتىن. قازاقشا جازدىرسا، ورىس كەلىنى وكپەلەپ قالار دەي مە، سوعىستا ۇيرەنگەن ازىن-اۋلاق ورىسشاسىمەن، ءوزى ايتىپ وتىرادى: “دەت جيپ-ىزداروپ، بابىشكى جيپ-ىزداروپ، ىسكوت-دۋشا جيپ-ىزداروپ”، — دەپ، وزىنشە “مال-جانىمىز امان” دەگەنى عوي...ءوزىمىزدى ورىسشا كەرەمەت ساۋاتتى سەزىنەمىز. پايداعا جاراعانىمىزعا توبەمىز كوككە جەتكەندەي.
پەندە شىركىننىڭ كوڭىلىندە قاناعات جەتىسپەي مە، قالاي... ايمان شەشەم جالعىز ۇلىنىڭ ايەلىن قارتايعاندا جۇمساپ، قولىن جىلى سۋعا مالماعانىنا كوپ ناليتىن. ايتەۋىر ءبىر كەزدە جارىق دۇنيەگە اكەلگەنى بولماسا، باعىپ-قاعىپ، وقىتىپ-شوقىتىپ، بەينەتىن كورمەسە دە. “بالەن جىل كوز جازىپ قاپ، قايتا تاپقان قارعامنىڭ ماڭدايىنا قازاقتىڭ ءبىر قارا قىزى بۇيىرماعانىن قايتەيىن؟!”- دەپ كەي-كەيدە كوزىن ءبىر سىعىپ الاتىن.
اقىرى، ەل-جۇرتتىڭ ءسوزىن ەلەڭ قىلماي، “جاساعان بەرگەن جالعىزىنىڭ” سوڭىنا ەرىپ، سوناۋ جەردىڭ شەتىندەگى ساحالين ارالىنان ءبىر-اق شىقسىن. وندا دا شالى دۇنيەدەن قايتقاسىن. كارى قويدىڭ جاسىنداي ولشەۋلى عۇمىرى قالعاندا. ءۇي-جايىن، بار مالىن ساتىپ... ءبىر اياعى — كوردە، ءبىر — اياعى جەردە تۇرعان ادام، ءوڭى تۇگىلى تۇسىندە كورمەگەن شالعايداعى قالاعا قايدان تاستاي باتىپ، سۋداي ءسىڭىپ كەتسىن؟!. ونىڭ ۇستىنە، قۇسپانجانى — الىس ايدىندا ايلاپ جۇزەتىن الىپ كەمەنىڭ كاپيتانى. ۇيدەگىسىنەن تۇزدەگىسى كوپ. كەلىنى دە، جالعىز نەمەرەسى — ماراتيك تە بۇنىڭ ءتىلىن تۇسىنبەيدى. بۇل دا ولاردىڭ ءبىر ءسوزىن ۇقپايدى-اۋ، ۇقپايدى. شۇيىركەلەسەتىن ءبىر ادام جوق. ادام جانىنان باسقانىڭ ءبارى تابىلاتىن تاس قامالعا سىيماعانداي، ءبىر اۋىق بالكونعا شىعىپ، جان-جاعىنا كوز تىگەدى.
كوز جەتەر جەردىڭ ءبارى — شەتى مەن شەگى جوق، تەلەگەي-تەڭىز. شىڭىراۋ تۇبىندە كوز جاسىنداي مولدىرەپ جاتاتىن، قانداي ىستىق كۇننىڭ وزىندە ۇرتتاساڭ ءتىس جاراتىن قۇدىق سۋىنان باسقانى كورمەگەن بايعۇس شوشىنا شەگىن تارتادى. قۇداي-اۋ، نە دەگەن كوپ سۋ دەسەڭشى! شاڭقىلداعان شاعالالار...ول دا بۇرىن-سوڭدى كورمەگەن قۇسى. باياعىدا-ا-ا، قارا كۇزدە اۋىل ۇستىنەن مونشاقتاي ءتىزىلىپ، تىراۋلاي ءان سالىپ قۇستار ۇشاتىن. ءۇش بۇرىش تۇزەي. سول قاز-تىرنالارىڭنىڭ دا قاناتى تالىپ، وسىناۋ شالعاي شەتكە جەتە المايدى-اۋ، ءسىرا!..جازعىتۇرىم “كو-كەك، كو-كەك” دەپ كوڭىل قۋانتاتىن قوڭىرقاي قۇستان ساداعا كەتسىن، شاعالالار! كوكەك دەگەنىڭ ەرتە كوكتەمنىڭ حابارشىسى عوي. باۋىرى جارقىلداپ، اۋىزىنا كولدەنەڭ ءشوپ تىستەپ الىپ، ەرسىلى-قارسىلى ۇشىپ، ءۇي توبەسىنە جاپسارلاتا ۇيا سالۋمەن ابىگەرلەنىپ جۇرەتىن ءسۇيىر قانات، ايىر قۇيرىق قارلىعاشتاردىڭ دا ءجونى تىم بولەك ەمەس پە ەدى! بيىك ورە ۇستىنە قاز-قاتار ءتىزىپ، كەپتىرۋگە قويعان مايلى قۇرتتارىن اڭدىپ وتىرماسا، شۇقىپ تاستايتىن كىشكەنتاي قارا تورعايلار دا كوزدەن بۇلبۇل ۇشتى-اۋ! بەۋ، دۇنيە-اي، الاقانات ساۋىسقان دا ۇشپايدى ەكەن بۇل جاقتا. تىم قۇرىسا، قىسقى ايازدا “قارق-قارق” ەتىپ جاتاتىن قارعالار كورىنسەشى كوزىنە...بىتەۋ قورادان تايراڭداپ شىعا سالىپ، شاعىرماق كۇنمەن شاعىلىسا كوز قارىقتىرعان اپپاق قار ۇستىنە بۋىن بۇرقىراتا، ءۇستى-ۇستىنە تاستاعان سيىر-قاشارلاردىڭ جىپ-جىلى جاپاسىنا جاپا-تارماعاي ۇيمەلەپ جاتۋشى ەدى-اۋ!..
كوز الدىنا ساعىمدى دالا ەلەستەدى. شىلىڭگىر شىلدەنىڭ ىستىعىندا وسىناۋ كوگىلدىر تەڭىزدەي بوپ كوز ارباي، مۇڭ قۇبىلا تولقىپ جاتاتىن، دالا جارىقتىق. جولىندا كەزدەسكەن قىز-قىرقىننىڭ ەتەگىن باسىنا ءتۇرىپ، شالداردىڭ تاقياسى مەن قالپاعىن الىپ-قاشاتىن دالانىڭ تەنتەك قۇيىنى دا ەرەكشە ەدى-اۋ. بالا بىتكەن: ء“تۇۋ، بالەكەت، تازىنىڭ ۇيىنە كەت!”دەپ، سوڭىنان شۋىلداي تاس لاقتىرىپ جاتاتىن شالدۋار قۇيىندى اڭسايمىن دەپ كىم ويلاعان؟! دالانىڭ ۇشارىن — جەل، قونارىن ساي بىلەتىن، قالباڭداعان قاڭباعىن، اپتالاپ سوعاتىن اپتاپ جەلىن ءبىر كورەر مە ەدى، شىركىن!..
بەلۋارىنا دەيىن سۋسىما ساپ-سارى قۇم باسقان جاتاعان ءۇيى كوز الدىنان كەتپەي قويدى كولدەنەڭدەپ. سىرتتان كەلگەن كىسى اۋەلى ءبىر-بىرىنە ىركەس-تىركەس سالىناعان مال قورالارىن باسىپ ءوتىپ بارىپ، ءۇيدىڭ ىشىنە كىرەتىن. ىشەكتەي شۇباتىلعان، تۇلكىنىڭ ىنىندەي قۋىس-قۋىس سول قۇتتى مەكەنىن توبەسى كوك تىرەگەن مىناۋ ءزاۋلىم ۇيگە بەكەر اۋىستىرعانى ما... بالاسىنىڭ استى-ءۇستى ايناداي جارقىراعان، بار قاجەتى ىشتەن تابىلاتىن سۋ جاڭا پاتەرىنەن گورى، ەسكى ءۇيى كوڭىلىنە سونشاما ىستىق كورىنەتىنى نەسى؟!. بار سانالى عۇمىرى تۇگەل سوندا وتكەن سوڭ با ەكەن... اۋىلدىڭ قاتىن-قالاش، قىز-قىرقىنى ءۇيىنىڭ سىرتىن كوكتەمدە — “1- ماي” مەرەكەسى قارساڭىندا، كۇزدە — “7 - ءنويابىر” مەيرامىنىڭ الدىندا جابىلا سىلاپ بەرەتىن. مالدىڭ جاس تەزەگى قوسىلعان قارا بالشىقپەن. بار شارۋانى تىندىرعان سوڭ: “بالاڭ سالىپ جىبەرگەن ءۇندى شايى مەن ءتاتتى-ءدامدىڭدى شىعار!” — دەپ سارىقارىن بايبىشەلەر بۇنىڭ جانىن الاتىن. الەڭكىدەي جالانعان ءناسىپ، كۇلان سەكىلدى جاس كەلىنشەكتەر ساماۋىر-ساماۋىر ءشاي قايناتادى. قىستان قالعان ءسۇر ەت قازانعا توعىتىلادى. اق قاعازداي جۇپ-جۇقا ىڭكال جايىلادى. اق بيداي ۇنىنان. قىزىل شوقتانعان وتتا، بۇلك-بۇلك باپپەن قايناپ جاتاتىن ەتتىڭ ءيىسى قانداي!. قارا جۇمىستىڭ ءوزىن كىشىگىرىم تويعا اينالدىرىپ جىبەرەتىن نە دەگەن بەرەكەلى اۋىل دەسەيشى!..
ال مىندا...جانىن سىزداتقان سارىتاپ ساعىنىشىن سىرتقا شىعارۋعا ءتىلىن ۇعار ءبىر پەندە جوق. كەي-كەيدە شۇيكەدەي بوپ ەسىك الدىنا شىعادى. ءوزى سياقتى اۋىزى وپىرايعان، كەتىك ءتىس كەمپىر-شالدار ۇزىنسونار اڭگىمە سوعىپ، دۋىلداي كۇلىپ جاتقانى. ودان قالا بەردى، تيىن-تەبەندەرىن ورتاعا سالىپ، اراق-شاراپ ىشەدى. ساقال-شاشتارى اق سەلەۋدەي، قاۋساپ تۇرعان قاريالاردىڭ ىشىمدىككە اۋەستەنۋىن ءبىر ءتۇرلى ەرسى كورەدى. الايدا، ساراڭ بىرەۋ قۇساپ، كوپتەن شەت قالۋعا قىسىلادى. “كەرەك ەمەس، بۇنى قايدا جۇمسايمىن؟” — دەپ ازار دا بەزەر بولعانىنا قاراماي، قۇسپانجانى قالتاسىنا سالعان اقشانى شەتىنەن ۋىستاپ الادى دا، بۇرقىراتىپ بەرە سالادى. كوپ پە، از با دەپ باس قاتىرماستان. “بابىشكە، كاروش، كاروش!” — دەپ ولار ءماز...
ءبىر-بىرىنەن اۋمايتىن، بەلگى-بەدەرى جوق شۇباتىلعان، وڭكەي بىركەلكى كۇندەر. اۋىلدا جۇرسە، ءبۇيتىپ ۇيكۇشىك بولىپ، ومالىپ ۇيدە وتىرا ما: بىرەۋدىڭ تۇساۋكەسەرى، بىرەۋدىڭ توقىمقاعارى، بىرەۋدىڭ ۇيلەنۋ تويى، بىرەۋدىڭ قىز ۇزاتۋ تويى، قۇدالىعى، بىرەۋ بالا-كەلىنىنىڭ ەنشىسىن ءبولىپ، وتاۋ قىپ شىعارسا، بىرەۋ قونىس تويىنا شاقىرادى. “ادام بار جەردە قازا بار”. بىرەۋدىڭ جانازاسى، بىرەۋدىڭ ءۇشى، جەتىسى، قىرقى، ءجۇزى، جىلى... ەلدە الاڭ بولاتىنداي ەشكىمى بولماسا دا كىندىك كەسىپ، كىر جۋعان اتا قونىس اۋىزى جوق بىتەۋ جاراداي كۇنى-ءتۇنى جانىن سولقىلتادى. مارقۇم شالى دا “سورى قايناعان-اۋ، سۇيەگىڭ جات جەردە قالا ما؟” — دەپ ناليتىنداي...
قۇداي بەرگەن قۋ جالعىزى قانشا قيماسا دا، اڭساپ، ءبىر كورۋگە زار بولعان تۋعان جەرىنىڭ تورقالى توپىراعىنا جەتىپ جىعىلدى. سوناۋ ءبىر جىلعى الا سيىرى قۇساپ. كۇزدە ەتكە تاپسىرىلعان بايعۇس مالدىڭ قاساپشىدان قالاي قاشىپ قۇتىلعانىن كىم ءبىلسىن. ايتەۋىر كوكتەمگە تاقاۋ ارسا-ارساسى شىعا ازىپ-توزىپ، توڭىرەكتى باسىنا كوتەرە ازان-قازان موڭىرەپ، ءوز قوراسىن تاۋىپ كەلگەن...
”بىزگە نە اۋىرلىعى بولسىن؟!. وعان بولا، بولەك قازان كوتەرمەيمىز، باردى وزىمىزبەن بىرگە ءبولىپ ىشەر. قۇدايعا شۇكىر، كوڭىل جەتسە، ءبارى جەتەدى عوي،” — دەپ، اكە-شەشەم ءۇيدىڭ ءبىر بولمەسىن بوساتىپ بەرىپ، ارتىق جۇگىن جازدىق سارايعا جيناپ قويعان. اناسىن ەلگە اكەپ سالىپ، كەيىن كەتەرىندە قۇسپان كوكەمىز قاتتى قينالدى:
— قولىمنان كەلگەننىڭ ءبارىن ىستەپ باقتىم. مەن جوقتا زەرىكپەسىن دەپ، الماتىدان ادەيى بىرنەشە كۇي تاباق تا الدىرتتىم. قازاقتىڭ باتىرلار جىرىن قاشانعى تىڭداسىن. ءبىر كۇنى ”اڭگىمەلەسەتىن ادام كەرەك، قازاق تاۋىپ بەر، ىزدە،”- دەدى. قالاعا كەلگەن ادامداردى تىركەيتىن مەكەمەنى جاعالادىم. قانشا كۇن. اقىرى، “ۇلتى” دەگەن جەرگە “قازاق” دەپ جازىلعان ءبىر ادامنىڭ دەرەگىن تاپتىم. ولگەنىم ءتىرىلىپ، وشكەنىم جانعانداي قۋانايىن. سول بويدا الىپ-ۇشىپ ۇيىنە جەتىپ باردىم. جەردەن جەتى قويان تاپقانداي. كوزى ءبىزدىڭ ايەلدىكىندەي كوكپىڭبەك، تولىق سارى ايەل ەسىك اشتى. ىزدەپ كەلگەن باۋىرىم ۇيىندە جوق ەكەن. ءمان-جايدى ايتىپ، قوناققا شاقىردىم...
كەلىسۋلى كۇندى ايمۋشكا تولقي كۇتتى. (قۇسپان كوكەمىز ەگدە تارتقان قارتاڭ شاعىندا قاۋىشقان اناسىن ەركەلەتە “ايمۋشكا” دەپ اتايتىن.) قوناعىمىزدى كورگەنشە سان ءتۇرلى بولجام دا جاساپ تاستادى. “ول بايعۇستىڭ دا شەشەسى مەن قۇساپ، اناۋ ءبىر جىلدارداعى الاپات اشتىقتا، ەڭ بولماسا، ءبىر بالام امان قالسىن دەپ، بالاسىن وكىمەتكە وتكىزگەن بىرەۋ مە ەكەن؟!” — دەپ... سونىمەن نە كەرەك، ايتىلعان مەرزىمدە سىلىڭعىر قارا جىگىت پەن انەۋگۇنى ءوزىم كورگەن تولىق سارى ايەل تابالدىرىعىمىزدان اتتادى. جانىمىز قالماي، تورگە شىعاردىق. بار ءتاتتى-ءدامدىمىزدى اۋىزدارىنا توستىق. قازاققا ءتان قوناقجايلىعىمىزدى كورسەتىپ-اق جاتىرمىز. بىردەن: ”بۇندا نە عىپ ءجۇرسىڭ؟ قايدان كەلگەن قازاقسىڭ؟ قازاقشا سويلەي الاسىڭ با؟” — دەپ دۇرسە قويا بەرۋ ىڭعايسىز. اۋەلى قايىن جۇرتىمىزدىڭ تىلىندە شۇيىركەلەستىك. ايتپاعانىمىز جوق: اۋا-رايىنان باستاپ، ىشكى-سىرتقى ساياساتتى ءبىراز جەرگە اپارىپ تاستادىق. سوسىن، سول كەزدەرى گازەت-جۋرنالدار جارىسا جازىپ جاتقان “ۇشاتىن تارەلكەلەرگە” ويىستىق.
ەكى ايەل كيىم، دۇنيە-مۇلىك، مودا توڭىرەگىندە شۇيىركەلەسىپ، اس ۇيگە كەتكەندە، “باۋىرىم، اينالايىن، مىنا ۇلكەن كىسىمەن قازاقشا سويلەسشى،” — دەپ جالىندىم. قوناعىم كۇمىلجىپ، “پوتوم، پوتوم” — دەيدى دە ءۇستى-ۇستىنە ۇرتىن اسپەن تولتىرا بەرەدى. بۇلار قاشان قازاق تىلىندە سويلەر ەكەن دەگەندەي، ارقايسىمىزدىڭ اۋىزىمىزعا جالتاق-جۇلتاق قاراپ، ەكى كوزى ءتورت بولىپ، ايمۋشكا وتىر. جەتىم بالا قۇساپ. ءتۇرى ادام اياعانداي...ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى، جارتى تاۋلىك بويى قوناعىمىزدان قازاقشا جارتى ءسوز ەستي الماي ايمۋشكانىڭ ابدەن دىڭكەسى قۇرىدى. تاماققا دا، اراققا دا سىلقيا تويعاسىن، قانداس باۋىرىم مۇلدە سويلەۋگە شاماسى كەلمەي قالدى.
ايەلىمنىڭ ايتۋىنشا، ولاردىڭ بۇل جاققا كەلگەندەرىنە ونشا كوپ ۋاقىت بولماپتى. مول تابىس تابۋ ءۇشىن كوشىپ كەلسە كەرەك. سويلەمەك تۇگىلى، قازاق ءتىلىن مۇلدە تۇسىنبەيتىن كورىنەدى. ەلدەن جاستاي كەتىپ، جەتىمدەر ۇيىندە تاربيەلەنىپ، شەت جەردە جۇرگەن مەنەن جامان ەكەن. سول ءتۇنى كورەر تاڭدى كوز ىلمەي اتىردىم. اقىرى، قارتايعاندا ايمۋشكانىڭ جانىن قينامايىن دەپ ۇيعاردىم. ءوزىم دە پەنسياعا شىعىپ، جۇمىستان ءبىر جولا بوساعاسىن، ەلگە ورالارمىن. الايدا، تاپ وسى اياداي اۋىلعا كوشىپ كەلەمىن دەپ، وتىرىك ايتا المايمىن. قالىڭ قازاقتىڭ قاق ورتاسىنا، تەڭىز جاعالاۋىنداعى ءبىر قالاعا كوشۋ ويىمدا بار. عۇمىرى جەتسە، ايمۋشكانى ءوز قولىما الىپ، باعامىن،” — دەگەن اعىنان جارىلا. ول كۇنگە بايعۇس ايمان شەشەمىز جەتە الماي كەتتى.
...سىرى ۇشىپ، ورنەگى وشكەن كونە ساندىقتار جاي عان مۇلىك ەمەس، مارقۇمنىڭ ىشىندە كەتكەن ارمانى، جالعىز ۇلىنا دەگەن ساعىنىشى، قىزىعىنان قيىندىعى مول تىلسىم تاعدىرى تىعىلعان سيقىرلى دۇنيەدەي سەزىلدى. تەرەزەنى كىشكەنتاي تاس قوڭىزدار تىرس-تىرس شەرتەدى. جانتالاسا، جارىققا ۇمتىلعان تۇنگى كوبەلەكتەرمەن ارالاسىپ، يەسىز قالعان ساندىقتارىنا اسىققان ايمان شەشەمىزدىڭ رۋحى جۇرمەگەنىنە كىم كەپىل؟!.
ءۇنسىز عانا مەنى قۇشاقتاپ، وي ۇستىندە وتىرعان اپامنىڭ باۋىرىنا تىعىلا ءتۇستىم...
زاريا جۇمانوۆا
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
