13 مامىردا بۇرىنعى ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى قۋاندىق بيشىمباەۆ جۇبايى سالتانات نۇكەنوۆانى ازاپتاعانى جانە ولتىرگەنى ءۇشىن 24 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. سوت تىكەلەي ەفيرىن ءۇش ميلليوننان استام ادام كوردى. جابىرلەنۋشىلەردىڭ تاراپىنان سالتاناتتىڭ اعاسى قارىنداسىنىڭ نامىسىن قورعادى. ايتبەك امانگەلدى سوت وتىرىستارىنان كەيىنگى كۇندەر قالاي وربىگەنى، قوعامداعى وزگەرىستەر، ميزوگينيا جانە ۆيكتيمبلەيمينگ تۋرالى Taspanews.kz رەداكتسياسىمەن ءبولىستى. داۋ-دامايدان كەيىن، ۇكىمدى ۇزاق كۇتىپ، ول جاريالانعاننان كەيىن ايتبەك امانگەلدى ەش دەمالماعانىن ايتتى.
"سوت بىتكەن سوڭ مەنىڭ جەتكىلىكتى بوس ۋاقىتىم بولادى دەپ كۇتتىم. تابيعاتقا شىعۋ، قاشىقتان جۇمىس ىستەۋ تۋرالى ويلار بولدى. ماسەلەن، بۋرابايعا بارۋ دەگەندەي. الايدا، ءومىر مەنى زورلىق-زومبىلىقتان زارداپ شەككەندەردى قورعاۋ ارناسىنان شىعارمادى. ادىلەتتىككە قول جەتكىزە الماي جۇرگەن ادامدارعا قورعان بولۋمەن اينالىسۋدامىن",- دەيدى ول.
امانگەلدى بۇرىن-سوڭدى بولماعان اشىق سوت وتىرىستارىنان كەيىن قوعامدا وزگەرىستەر ورىن الا باستادى دەپ سانايدى. ەڭ باستىسى، پروبلەما تۋرالى اشىق ايتۋ ادەتكە اينالدى، ۇقساس جاعدايلار تىركەلە باستادى.
"ارينە، كۇن سايىن جاڭالىقتاردى وقۋ وتە قيىن. Instagram بۇرىنعىداي قۋانىش پەن جاعىمدى مالىمەتكە تولى ەمەس. وسى ارقىلى پروبلەمالارمەن تانىسامىز. ماسەلەن، وندا پەدوفيليا ماسەلەسى ايىرىقشا نازاردا",-دەيدى ايتبەك.
ماسەلەلەردى انىقتاۋ، ەڭ الدىمەن، ولاردى شەشۋگە كومەكتەسەدى، ال ۇندەمەسەك، وزگەرىستەر ورىن المايدى. وزگەرىستەر "وتە قاجەت" كەزدە بۇل وزەكتى تاقىرىپ.
"وسىنداي جاڭالىقتاردى كورگەن ادامدار وزگەنىن ورنىنا وزدەرىن قويا باستاپ، ەشكىم مۇنداي باسسىزدىقتاردان الدىن الا قورعانا المايتىنىن ءتۇسىندى",-دەيدى ول.
قوعامداعى وزگەرىستەر تۋرالى پىكىردى زاڭگەر ايمان ايسينا دا قولدايدى.
"تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا توزۋدەن قوعام باس تارتۋدا. وتباسىنداعى ايەل مەن بالانىڭ قاۋىپسىزدىگىنە مۇقيات قارايتىن بولدىق. بيشىمباەۆ ءىسى كوپشىلىككە ۇلگى، سەبەبى اگرەسسياعا بەيىمدەر مۇنداي ارەكەت جازاسىز قالمايتىنىن باقىلادى",- دەپ ءتۇسىندىردى ايسينا Taspanews.kz تىلشىسىنە.
توزۋگە جول جوق
"زورلىق-زومبىلىققا ۇشىراعان ايەلدەر دە، بالالار دا، سونىڭ ىشىندە جىنىستىق قاتىناسقا ماجبۇرلەنگەندەر قانشا، قاراڭىزشى",- دەيدى ايتبەك امانگەلدى.
قۇقىق قورعاۋدى ماقسات ەتكەن ول زورلىق-زومبىلىققا توزىمدىلىكتى جويۋ، قاۋىپسىز قوعام كورىنىسىنە قادام باسۋدى العا تارتقان. ايتبەك زورلىق-زومبىلىق ءومىردىڭ اجىراماس بولىگى شىعار دەي كەلە، ونى ءتۇپ تامىرىمەن جويۋ قولدان كەلمەۋى مۇمكىن ەكەنىن وكىنىشپەن مويىندايدى.
"دەگەنمەن، ءبىزدى قورعايتىن زاڭدار بار ەكەنىنە كوز جەتكىزۋىمىز كەرەك. بۇل زاڭدار بارلىعىنا ورتاق بولۋى ءۇشىن، ولار بىرەۋ حابارلاسقاندا عانا جۇمىس ىستەمەۋى ءۇشىن، رەزونانستى اقپارات بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جانە الەۋمەتتىك جەلىلەردە تاراماي تۇرىپ، بۇل بارلىق جەردە بىردەي ورىندالۋى ءۇشىن، ءار ادامعا ءادىل سوت پەن قۇقىقتىق تەڭدىك قولجەتىمدى بولۋى ءۇشىن كەرەك",- دەپ سانايدى ول.
ايتبەك امانگەلدىنىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ كوڭىلىن قالدىراتىن جانە ماقساتقا جەتۋ جولىندا كەدەرگى بولاتىن جايتتار بار.
"ەڭ الدىمەن، بۇل ىشكى ميزوگينيا. ايەلدەر زورلىق-زومبىلىققا ۇشىراعان ايەلدەردى ايىپتاي باستاعاندا، ولار ۆيكتيمبلەيمينگپەن اينالىسادى",- دەيدى بەلسەندى.
ونىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي ادامدارمەن كۇرەسۋ وتە قيىن. ايتبەك جابىرلەنۋشىنىڭ كىنالى ەمەس ەكەنىن، جابىرلەنۋشىنىڭ اتا-اناسىن، زورلانعان قىزدى ەمەس، تىكەلەي زورلاۋشىلاردى – قىلمىس جاساعانداردى ايىپتاۋ كەرەك ەكەنىن ءالى دە دالەلدەۋمەن جۇرگەنىن ايتىپ قىنجىلادى.
"نەلىكتەن ءبىز بالانى ۇيدەن شىعارۋعا ۇرەيلەنەتىن ەلدە تۇرۋىمىز كەرەك؟»- دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەيدى ايتبەك امانگەلدى.
ءوز قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلعانى تۋرالى كوپشىلىك الدىندا جاريالاۋ ودان دا قورقىنىشتى، اسىرەسە بۇل جىنىستىق زورلىق-زومبىلىققا بايلانىستى ماسەلەلەرگە قاتىستى. بەلسەندى ايەلدەر دە، ەرلەر دە وسىنداي زورلىق-زومبىلىق تۇرىنە تاپ بولاتىنىن ەسكەردى. قوعام ولاردى قولداماعاندىقتان ورەسكەل ماسەلەلەر جارياسىز قالادى دەپ سانايدى.
قولداۋ جانە قور
وعان قولداۋ كورسەتەتىندەر قاتارى جوق ەمەس – ەڭ الدىمەن، بۇل ماسەلەلەردى قاراستىراتىن ءىرى ۇيىمدار: بانكتەر، پسيحولوگيا ورتالىقتارى. وسى ماقساتتا بىرىككەندەر دە شەتتە قالمادى:
" مەيىرىمدى ادامدار جانە ءبىزدىڭ ەرىكتىلەر جەلىسى، قور تىركەلمەگەنىنە قاراماستان جۇمىس ىستەۋدى جالعاستىرۋدا جانە بىزگە، ارينە، بۇل تۇرعىدا وتە قيىن",- دەيدى امانگەلدى.
نەگىزگى جۇمىسىن جانە ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن اقشا تابۋ قاجەتتىلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، ءبارىن جالعىز يگەرۋ قيىن بولارى ءسوزسىز، الايدا ايتبەكتىڭ ايتۋىنشا، ول شامادان تىس جۇك العان.
"دەمالۋعا ەشقانداي بوس ۋاقىت قالمايدى. حالىق ماسەلەلەرىن شەشۋ مەن سوتتاردىڭ اراسىندا ءبىر ۋاقىتتى ءبولىپ الۋعا تۋرا كەلەدى",- دەيدى بەلسەندى.
وسىعان قاراماستان، ايتبەك امانگەلدىنىڭ بولاشاققا جوسپارلارى كوپ. بىرىنشىدەن، ول بەس رەت باس تارتقانىنا قاراماستان، سالتانات اتىنداعى قوردى تىركەۋگە قول جەتكىزۋگە نيەتتى. ۇيىمنىڭ رەسمي رەسىمدەلۋى بەلسەندىلەر جەلىسى تاپ بولعان بىرقاتار ماسەلەلەردى شەشۋگە كومەكتەسەر ەدى.
"جازدا بارلىق ەرىكتىلەر دەمالىستا، ءوز ومىرلەرىن سۇرگىسى كەلەدى، كەشكە ساياباقتا بالالارمەن سەرۋەندەگىسى كەلەدى",- دەيدى ول.
امانگەلدى بۇل قالىپتى جاعداي ەكەنىن باسا ايتادى، سەبەبى ەرىكتىلەر — مۇمكىندىگىنشە كومەكتەسۋگە ەرىكتى ادامدار. بۇل رەسمي قولداۋ قىزمەتى ەمەس.
"بىزدە ەرىكتىلەردىڭ قولجەتىمدىلىگىندە كەلگەندە قيىندىقتار تۋىندايتىن، وڭتۇستىك جانە باتىس وڭىرلەردە زاڭ بويىنشا كومەك كورسەتۋدە سەكىلدى، سونداي-اق قازاق ءتىلدى پسيحولوگتار وتە از جانە بۇل ۇلكەن پروبلەما",- دەدى قۇقىق قورعاۋشى قيىندىقتاردى ءتىزىپ.
قور تىركەلگەننەن كەيىن ونىڭ جۇمىسىن جانە ەرىكتىلەر جەلىسىمەن ءوزارا ءىس-قيمىلدى رەتتەۋ قاجەت. بۇل ءۇشىن ايتبەك امانگەلدى جوعارى دەڭگەيلى مامانداردى جالداعىسى كەلەتىنىن ايتتى.
قازىر ەرىكتىلەر جەلىسىندە ءۇش نەگىزگى جۇمىس باعىتى بار، ولاردىڭ ارقايسىسى ءۇشىن رەسۋرستار قاجەت. ءبىر ادامعا ءبارىن قامتۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ قيىن.
"مەن ءتىپتى ءوزىمنىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەرىمدى جۇرگىزۋگە دە ۇلگەرمەيمىن. سوندىقتان، سەنىم ارتۋعا، ادىلەتتىلىككە قول جەتكىزۋگە بولاتىن ادامدار قاجەت",- دەيدى بەلسەندى.
قوعامدىق باقىلاۋ
ايتبەك امانگەلدى سوت ىستەرى بىرىنەن كەيىن ءبىرى ىلەسە بەرەتىنىن ايتادى.
"مەنىڭ بارلىق ويلارىم مەن ۋاقىتىمدى قىزىلوردا كەيسى الىپ جاتقان شىعار. بۇل رەتتە مەن قاتىساتىن، سوت وتىرىستارى وتەتىن، ۋاقىتى تاياۋ ىستەر دە بار..."- دەدى ول.
قيىن جاعداي تۋىنداعاندا حالىقتىڭ وقيعانى باقىلاۋى شىنايىلىقتى قامتاماسىز ەتەدى.
"مالىمەتتەردىڭ جالپىعا اشىقتىعىنىڭ ارقاسىندا كوپتەگەن ادامدار زاڭدى بۇزۋعا جانە ءتىپتى سوت كەزىندە كەيبىر بۇزۋشىلىقتاردى جاساۋعا وزدەرىن قيمايدى",- دەپ اتاپ كورسەتەدى بەلسەندى.
جاقىندا حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىندا ايتبەك امانگەلدىگە ايەل ادام جولىعىپ، الاياقتىق تۋرالى ءىستى قالاي جەڭگەنى تۋرالى باسىنان وتكەنىن بايانداعان. باستاپقىدا ول ادىلەتتىلىككە قول جەتكىزە الاتىنىنا جانە الاياقتار يەلەنگەن اقشاسىن قايتارا الاتىنىنا سەنبەدى، سوت ونى قولدايدى دەپ ويلامادى.
"ول ءبىزدىڭ بارلىق جەڭىسىمىزدى باقىلاۋمەن بولعان، وسىلايشا كۇش جيناپ، سوتقا باردى، ادىلەتتىلىككە سەنىپ، دەگەنىنە جەتتى. ول كۇرەسۋگە دايىن بولدى",- دەيدى قۇقىق قورعاۋشى.
ادامدار ءوز قۇقىقتارى ءۇشىن كۇرەسۋگە، جاعدايىڭدى مويىنداتىپ، سوتقا جەتۋگە، ادىلەتتىلىككە قول جەتكىزۋگە بولاتىندىعىن تۇسىنە باستادى.
"بارلىعىمىز ءۇشىن ماڭىزدى تۇسىنىك پايدا بولدى: ءبىزدىڭ داۋىسىمىز ماڭىزدى، قۇقىعىمىز ءبىرىنشى كەزەكتە، ەكىنشىدەن، ولاردى بۇزۋعا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق، ال بۇزعاندار جازالانادى دەپ سەنە باستادىق",- دەپ قورىتىندىلادى ايتبەك امانگەلدى.
