ورالدىق عالىمدار باتىس قازاقستان وبلىسىندا قۇس شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋدا. وسى باعىتتا قر اۋىل شارۋاشىلىعى، عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىكتەرىنىڭ گرانتتىق قارجىلاندىرۋ جوبالارىن ۇتىپ الىپ، ناتيجەلى جۇمىستار جۇرگىزۋدە.
قۇس شارۋاشىلىعى – اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى ەڭ جاڭا جانە ەڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان سالالاردىڭ ءبىرى. بۇگىنگى تاڭدا قۇس شارۋاشىلىعى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ پەرسپەكتيۆالى باعىتى بولىپ تابىلادى.
عىلىمي تۇرعىدان زەردەلەسەك، شارۋاشىلىقتىڭ بۇل ءتۇرى ەت پەن جۇمىرتقا الۋ ءۇشىن قۇس وسىرۋگە باعىتتالعان اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى رەتىندە سيپاتتالادى.
ورالدىق عالىمدار، اتاپ ايتقاندا جاڭگىر حان اتىنداعى باتىس قازاقستان اگرارلىق-تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرلەرى 2021-2023 جىلدارى باعدارلامالىق-ماقساتتى قارجىلاندىرۋ عىلىمي-تەحنيكالىق باعدارلاماسى بويىنشا «قۇس شارۋاشىلىعىندا سەلەكتسيالىق پروتسەستى ءتيىمدى باسقارۋ تەحنولوگيالارىن ازىرلەۋ» اتتى جوبامەن جۇمىستانعان بولاتىن. ەلىمىز بويىنشا جۇزەگە اسىرىلاتىن باعدارلامالىق-ماقساتتى قارجىلاندىرۋ اياسىنداعى باعدارلامانى جاڭگىر حان ۋنيۆەرسيتەتىمەن بىرگە س.سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى جانە سولتۇستىك قازاقستان مال شارۋاشىلىعى جانە وسىمدىك شارۋاشىلىعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى بىرلەسە ورىنداعان. وسى جوبانى ىسكە اسىرۋ بارىسىندا 2022 جىلدىڭ مامىر ايىندا ورالعا پەتروپاۆل قالاسىنداعى سولتۇستىك قازاقستان عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنا قاراستى بەسكول قۇس فابريكاسىنان ۇيرەكتىڭ 100 بالاپانى اكەلىنگەن. ۋنيۆەرسيتەت عالىمدارى ولاردى ءوسىرىپ، زووتەحنيكالىق كورسەتكىشتەرىنە زەرتتەۋلەر جۇرگىزدى. عىلىمي زەرتتەۋلەر نىساناسى بولعان ۇيرەكتەر 2023 جىلدىڭ كوكتەم ايلارىنىڭ باسىندا جۇمىرتقا بەرە باستادى. بۇل جوبا ناتيجەسىز بولمادى. 2023 جىلدىڭ سوڭىندا عالىمدار ونەرتابىستار مەن سەلەكتسيالىق جەتىستىكتەرگە ۇيرەكتىڭ «اڭسار» كروسى، «ا1 اتالىق جەلى» جانە «ا2 ۇيرەكتىڭ انالىق جەلىسى» بويىنشا پاتەنتتەر يەلەندى. سونىمەن قاتار حالىقارالىق جۋرنالدارعا عىلىمي ماقالالار جاريالاندى.
– سول جىلدىڭ باسىندا قۇس شارۋاشىلىعى بويىنشا عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋ ماقساتىندا گرانتتىق قارجىلاندىرۋعا ءوتىنىش بەرگەن ەدىك. ناتيجەسىندە مامىر ايىندا تاعى ءبىر جوبانى ۇتىپ الدىق. «بقو-داعى سۋدا جۇزەتىن قۇستاردىڭ ەتىن ءوندىرۋدى ينتەنسيفيكاتسيالاۋدىڭ تەحنولوگيالىق نەگىزدەمەسى» دەپ اتالاتىن جوبا قازىرگى ۋاقىتتا جۇزەگە اسىرىلۋدا. اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان جوبا اياسىندا ۋنيۆەرسيتەتتەگى ۇيرەكتەردىڭ قاتارىنا قازدار قوسىلدى. جوبا بويىنشا بىرلەسىپ قارجىلاندىرۋ شەڭبەرىندە ءۇي قۇستارى ارنايى بازالىق شارۋاشىلىقتان الىندى. ياعني، استاناداعى «قازاقباس» شارۋاشىلىعىندا وسىلەتىن قازدىڭ «ليندا» تۇقىمىنان 100 باس جانە بەسكول قۇس فابريكاسىنان 100 ۇيرەك الدىق، – دەيدى وسى جوبانىڭ ورىنداۋشىسى، PhD دوكتورى ارۋجان نۋگمانوۆا. وسىلايشا بقاتۋ-دىڭ شارۋاشىلىعىنداعى سۋدا جۇزەتىن ءۇي قۇستارىنىڭ جالپى سانى 300 بولدى. عالىمدار ولاردى ءتۇرلى كورسەتكىشتەر بويىنشا زەرتتەپ-زەردەلەپ كەلەدى.
ءۇي قۇستارى بيىلعى جىلدىڭ باسىندا جۇمىرتقالاي باستادى. ول جۇمىرتقالار ينكۋباتسيالانىپ، 200 شاقتى بالاپان شىعارىلدى. قاز بەن ۇيرەكتەن بولەك تاۋىق جۇمىرتقاسى دا ينكۋباتسيالاندى. بۇل جوبا اياسىنداعى جۇمىستار جىل سوڭىنا دەيىن جالعاسادى. كۇز ايلارىندا قۇستار ارنايى زەرتحانادا سويىلادى. ارينە، ءار جوبانىڭ باعىتى، ماقسات-مىندەتتەرى ءارتۇرلى. ءۇي قۇستارى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ «جاردەم-ۆەت» عىلىمي-وندىرىستىك ورتالىعىندا وسىرىلۋدە. سونداي-اق قۇس شارۋاشىلىعى تاقىرىبىن زەرتتەپ جۇرگەن دوكتورانتتار مەن ماگيسترانتتار دا جەتەكشىلەرىمەن بىرگە سول جەردە جۇمىستانادى.
ەندى ورالدىق عالىمدار باعدارلامالىق-ماقساتتى قارجىلاندىرۋ بويىنشا بيىلدان باستاپ جۇزەگە اسىرىلاتىن جاتقان تاعى ءبىر جوباعا كىرىسكەلى وتىر. «سەلەكتسيالىق-تەحنولوگيالىق ادىستەر مەن اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ارقىلى سۋدا جۇزەتىن قۇستاردى ءوسىرۋدىڭ ءتيىمدى ادىستەرىن ازىرلەۋ» اتتى اگروونەركاسىپتىك كەشەندى تۇراقتى دامىتۋعا باعىتتالعان بۇل جوبادان دا ۇلكەن ناتيجەلەر كۇتىلەدى. ءبىزدىڭ عالىمدارىمىز ۇيرەكتەردىڭ اۋرۋلارىن دياگنوستيكالاۋ بويىنشا ءموبيلدى قوسىمشا ازىرلەۋ، ينكۋباتسيالىق جانە تاۋارلىق جۇمىرتقالاردى زەرتتەۋ ءۇشىن تسيفرلىق شاعىن ولشەمدى ماشينانىڭ ەكسپەريمەنتتىك ۇلگىسىن دايىنداۋ سەكىلدى جۇمىستاردى قولعا الماق.
وسى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا عىلىمي-وندىرىستىك ورتالىققا جۇمىرتقا سالاتىن ەكى ينكۋباتور، زەرتتەۋلەرگە قاجەتتى جەم-ءشوپ قوسپالارى الىندى. ۇيرەكتەردىڭ«اڭسار» كروسى، «ا1 اتالىق جەلى» جانە «ا2 ۇيرەكتىڭ انالىق جەلىسى» تۇقىمدارى وڭىردەگى قۇس شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن شارۋالارعا تاراتىلۋدا.
كاۋسار بايعاليەۆا
