2019 جىلدىڭ 19 ناۋرىزى كۇنى سول كەزدەگى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ وكىلەتتىگىن سەنات توراعاسى قاسىم-جومارت توقاەۆقا تاپسىراتىنىن مالىمدەدى. ەلدى 30 جىلعا جۋىق اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا ۇستاعان باسشىنىڭ بيلىكتەن كەتەتىنىن كوپشىلىك كۇتكەن جوق. ەكس-پرەزيدەنت بيلىكتەن كەتكەننەن كەيىنگى سوڭعى 5 جىلدا ەلدە نە وزگەردى؟
استانا – نۇر-سۇلتان – استانا
2019 جىلى ناۋرىزدىڭ 20-سى كۇنى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ۇلىقتاۋ ءراسىمى ءوتىپ، ول مەملەكەت باسشىسى رەتىندە قىزمەتىنە كىرىستى. اتالعان جيىندا سۋ جاڭا پرەزيدەنتتىڭ ەڭ ءبىرىنشى قابىلداعان شەشىمى استانانى تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ قۇرمەتىنە وراي «نۇر-سۇلتان» دەپ وزگەرتىپ، وبلىس ورتالىقتارىنداعى باستى كوشەلەردىڭ اتىن نازارباەۆقا تارتۋ ەتتى. ارادا بىرنەشە كۇن وتكەندە ياعني 23 ناۋرىزدا پرەزيدەنت استانا قالاسىنىڭ اتىن "نۇر-سۇلتان" دەپ وزگەرتۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى.
بۇل باستاماعا ازاماتتار نارازى بولىپ، ءوزىنىڭ قارسىلىعىن ءبىلدىردى. بىراق بيلىك وعان قۇلاق اسپاي، ءوز دەگەنىن جاسادى. وسىعان نارازىلىقتىڭ بەلگىسى بولار كوپشىلىك قاۋىم ەلوردانى رەسمي اتىن ايتپاي، بۇرىنعىداي استانا دەپ ءجۇردى.
كوروناۆيرۋس اسقىنعاندا – نازارباەۆ ءۇشىن وت شاشۋ
2020 جىلدىڭ 3 ءساۋىر كۇنى ياعني ەكس-پرەزيدەنتتىڭ 80 جىلدىعىنا وراي ەلورداداعى ۇلتتىق قورعانىس ۋنيۆەرسيتەتىنە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ مونۋمەنتى اشىلدى. كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسى اسقىنىپ تۇرعان شاق بولعاندىقتان بۇل جيىنعا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ونلاين رەجيمدە قاتىسىپ، ءسوز سويلەدى. مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرى تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ جارلىعىمەن قۇرىلعاندىقتان، مونۋمەنتتىڭ ۇلتتىق قورعانىس ۋنيۆەرسيتەتىندە ورناتىلۋىنىڭ سيمۆولدىق ءمانى زور ەكەنىن ايتتى.
"تۇراقتىلىق پەن تاتۋلىق، بەرەكە مەن بىرلىك – ەلباسىنىڭ سارابدال ساياساتىنىڭ ناتيجەسى. كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ تاريحىندا وشپەس ءىز قالدىرعان بىرەگەي تۇلعالار بار. ولاردىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگىن باعالاي ءبىلۋ جانە جان-جاقتى دارىپتەۋ – وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ پارىزى", – دەدى توقاەۆ.
ال سول جىلى كوروناۆيرۋس ىندەتىنەن جۇزدەگەن ادام قايتىس بولىپ جاتقاندا استانا قالاسى اكىمدىگى 6 شىلدە، نازارباەۆ 80 جاسقا تولعان كۇنى وت شاشۋ ۇيىمداستىردى. بۇل الەۋمەتتىك جەلىدە قاتتى سىنالدى.
ءبىر جىلدان كەيىن تاعى ءبىر ەسكەرتكىشى اشىلدى
2021 جىلدىڭ 3 شىلدەسى كۇنى ەكس-پرەزيدەنتكە ارنالعان كەزەكتى ەسكەرتكىش اشىلدى. ەسكەرتكىش ەلوردانىڭ ءاليحان بوكەيحان مەن كەرەي، جانىبەك حاندار كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى ساياباقتا ورنالاسقان.
ەسكەرتكىشتى ءوزى بارىپ اشقان پرەزيدەنت جىل سايىن ەلوردا كۇنى قارساڭىندا قالانىڭ رۋحاني كەلبەتىن كوركەيتە تۇسەتىن جاڭا كەشەندەر اشىلاتىنىن اتاپ ءوتتى. مىسالى، پرەزيدەنت وعان دەيىن ەلباسى كىتاپحاناسى مۋزەيىنىڭ بوي كوتەرگەنىن جانە ونىڭ الدىنان اشىلعان ساياباق قالا تۇرعىندارى ءۇشىن جايلى دەمالىس ورنىنا اينالعانىن ايتتى.
اسسامبلەيادان كەتسە دە، «نۇر وتاندى» قيمادى
2021 جىلدىڭ 28 ءساۋىرى كۇنى ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ توراعالىعىنان كەتىپ، ونىڭ ورنىن قاسىم-جومارت توقاەۆ باستى.
«اسسامبلەيانىڭ بارلىق مۇشەسىنە مەنى وسى ۋاقىتقا دەيىن قولداعانى ءۇشىن العىس ايتامىن. بۇل مەن ءۇشىن ماڭىزدى بولدى. ماعان قحا-نى ءومىر بويى باسقارۋ قۇقىعى بەرىلگەنى بەلگىلى. مەن ءاردايىم سىزدەرمەن بىرگەمىن جانە ودان باس تارتپايمىن. بۇل رەتتە ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتىنە بىرقاتار وكىلەتتىك بەرىلگەن. ياعني، بارلىق ماسەلەنى ءبىر ادام شەشۋى ءتيىس. مەن قحا-نى باسقارۋ قۇقىعىن قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆقا بەرۋگە شەشىم قابىلدادىم»، - دەگەن نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
ەكس-پرەزيدەنت قۇزىرەتى اسا ىقپالدى ەمەس قحا باسشىلىعىنان كەتكەنىمەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسى مەن «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ توراعاسى قىزمەتىن ساقتاپ قالدى. وسى جىلدىڭ 23 قاراشا كۇنى "نۇر وتان" پارتياسىنىڭ ساياسي كەڭەسى وتىرىسىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ پارتيا توراعالىعىن قاسىم-جومارت توقاەۆقا تاپسىراتىنىن ايتتى. ايتسە دە ول بيلىك پارتياسىن قاي ۋاقىتتا پرەزيدەنتتىڭ قولىنا ۇستاتاتىنىن ناقتى ايتپادى.
گاز باعاسىنان شىققان نارازىلىق
2021 جىلى تاۋەلسىزدىك كۇنىنە بايلانىستى وتكەن سالتاناتتى جيىندا قاسىم-جومارت توقاەۆ ەكس-پرەزيدەنتكە قۇرمەت كورسەتىپ، ونىڭ تاۋەلسىزدىككە سىڭىرگەن ەڭبەگىن ايرىقشا باعالادى. ايتسە دە قوس تۇلعانىڭ اراسىنداعى سالقىندىق بارى جىل سوڭىنداعى سانكت-پەتەربۋرگ ساپارىندا بايقالىپ قالدى.
جەلتوقساننىڭ 28 كۇنى قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن نۇرسۇلتان نازارباەۆ تمد-عا مۇشە مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ ءداستۇرلى بەيرەسمي كەزدەسۋىنە قاتىسۋ ءۇشىن سانكت-پەتەربۋرگكە جۇمىس ساپارىمەن بارادى. وسى ساپاردا ەلىمىزدىڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتىنىڭ قازىرگى پرەزيدەنتكە سالقىن قاراعانى تۋرالى ۆيدەو الەۋمەتتىك جەلىدە كەڭىنەن تارادى. ساراپشىلار قوس تۇلعانىڭ اراسىنداعى قايشىلىق سانكت-پەتەربۋرگتە شارىقتاۋ شەگىنە جەتكەنىن ايتادى.
وسى ساپاردان كەيىن ارادا 4-5 كۇن وتكەندە ماڭعىستاۋ وبلىسىندا گازدىڭ باعاسى شارىقتاپ، حالىق نارازىلىققا شىقتى. باتىستان باستالعان نارازىلىقتىڭ وتى تۇتاس ەلدى شارپىپ، قاڭتار وقيعاسىنا ۇلاستى. بۇل كەزدە رەسەيدەن كەلگەن نازارباەۆ الماتى تاڭىنداعى رەزيدەنتسياسىنىڭ بىرىندە تىنىعىپ جاتقان. ال جارتى ايدا ەكى رەت وسكەن گاز باعاسىن ارزانداتۋدى سۇراعان حالىقتىڭ نارازىلىعى ساياسي تالاپقا اينالىپ، نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تالدىقورعان قالاسىنداعى ەسكەرتكىشىن قۇلاتۋمەن اياقتالدى. وكىنىشكە قاراي قاڭتار وقيعاسى كەزىندە 238 ادام قازا تاۋىپ، جۇزدەگەن ادام اۋىر جاراقات الدى. بۇل تاۋەلسىز قازاق ەلى تاريحىندا بۇرىن سوڭدى بولماعان تراگەديا بولاتىن.
قاڭتار دۇربەلەڭى كەزىندە قاسىم-جومارت توقاەۆ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توراعالىعىن ءبىر دەمدە قولعا الىپ، كەيىن «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ باسشىلىعىنا كەلدى. وسىلايشا بيلىك نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قولىنان توقاەۆقا تولىققاندى ءوتتى.
نازارباەۆتىڭ دەپۋتاتتارى وعان قارسى داۋىس بەردى
قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن ەكس-پرەزيدەنتتىڭ ەسىمى از ايتىلىپ، ونى جىلدار بويى ماقتاپ كەلگەن ازاماتتار سىناي باستادى. نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى قايرات ساتىبالدى مەن ونىڭ ايەلى سوتتالىپ، وتباسىنا قاتىستى تۇلعالارعا تىقىر تاياندى. ەڭ باستىسى ەلدە نازارباەۆتىڭ جەكە باسىنا تابىنۋ توقتاپ، كەرىسىنشە ودان ارىلۋ جۇمىستارىن باستالىپ كەتتى.
ماسەلەن 2022 جىلدىڭ 17 قىركۇيەك كۇنى نۇر-سۇلتان قالاسى قايتادان استاناعا اۋىستى. مەملەكەت باسشىسى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلورداسى – نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اتاۋىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلورداسى – استانا قالاسى دەپ وزگەرتۋ تۋرالى» جارلىققا قول قويدى.
ءاۋ باستا ەلوردانىڭ نۇر-سۇلتان اتانۋىن قولداپ، داۋىس بەرگەن ءماجىلىس دەپۋتاتارى 3 جىل 6 ايدان كەيىن استانا اتۋىن جاقتاپ شىقتى. مىنە، وسى دەپۋتاتتار 2023 جىلدىڭ 11 قاڭتار كۇنى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى تۋرالى» زاڭ كۇشىن جويدى.
عايىپ بولعان ەسكەرتكىشتەر
نارازى حالىق تالدىقورعانداعى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەسكەرتكىشى قۇلاتقان سوڭ ەلدە ەكس-پرەزيدەنتتىڭ ەكى ەسكەرتكىشى كوزدەن تاسا بولدى. بيىل 12 قاڭتار كۇنى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ۇلتتىق قورعانىس ۋنيۆەرسيتەتىندەگى مونۋمەنتى الىنىپ تاستالدى. ەكس-پرەزيدەنتتىڭ قويمادا شاڭ باسىپ جاتقانى ەسكەرتكىشى الەۋمەتتىك جەلىدە كەڭ تاراپ كەتتى.
بۇل ەسكەرتكىشتى قاسىم-جومارت توقاەۆ ەكس-پرەزيدەنتتىڭ 80 جىلدىعىنا وراي اشىپ، ءوزى ءسوز سويلەگەن بولاتىن. مەملەكەت باسشىسى «سيمۆولدىق ءمانى زور» دەپ باعالاعان ەسكەرتكىشتىڭ ارادا 4 جىل وتپەي تۇعىردان تاياۋى قىزىق بولدى.
وسى ەسكەرتكىشتەن كەيىن ارادا 19 كۇن وتكەندە، ياعني اقپاننىڭ 1 كۇنى نۇرسۇلتان نازارباەۆ استاناداعى ۇلتتىق مۋزەيگە قويىلعان ەسكەرتكىشى كوزدەن تاسا بولدى. مۋزەيدىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى ەسكەرتكىش الىنعانىن جانە ونىڭ قازىر قويمادا تۇرعانىن مالىمدەدى.
وسى ارالىقتا نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ پورترەتى الماتى مەتروسىنداعى "المالى" ستانتسياسىنىڭ قابىرعاسىنان الىنىپ تاستالدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا ەلىمىزدە 30 جىل بويى دارىپتەلگەن تۇلعاعا قاتىستى توسىن جاڭالىق ءجيى بولىپ جاتىر. باستىسى نازارباەۆ كەزىندە قولدى بولعان اكتيۆتەردى قايتارۋ قولعا الىندى.
بىراق سوعان قاراماستان ەكس-پرەزيدەنتكە قاتىستى دۇنيەلەر ءالى دە وتە كوپ. استانداعى حالىقارالىق اۋەجايدان باستاپ، ۋنيۆەرسيتەت پەن مەكتەپ جانە ساياباق سەكىلدى ءار ءتۇرلى نىساندار نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ اتىندا. بۇل از دەسەڭىز استانا، الماتى، تۇركىستان قالاسىندا ەكس-پرەزيدەنتتىڭ ەڭسەلى ەسكەركىشى مەن وبلىس ورتالىقتارىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ اتىنداعى قانشاما داڭعىلدار بار؟!
«قامىقپايتىن» نازارباەۆ ءىزىم-عايىم كورىنبەي كەتتى
وتكەن جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا نۇرسۇلتان ناازارباەۆ وتە بەلسەندى بولدى. ماسەلەن، ول پرەزيدەنت كۇنى قارساڭىندا «مەنىڭ ءومىرىم. بوداندىقتان – بوستاندىققا» اتتى مەمۋارىن جازىپ، كوپشىلىككە ۇسىندى. اتالعان ەڭبەكتە ەكس-پرەزيدەنت اسەل يساباەۆادان تاۋمان جانە بايكەن دەگەن ەكى ۇلى بار ەكەنىن رەسمي تۇردە مالىمدەيدى.
سونداي-اق نۇرسۇلتان نازارباەۆ تاۋەلسىزدىك كۇنى قارساڭىندا ماسكەۋگە اتتانىپ، رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينمەن كەزدەستى. ءپۋتيننىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى دميتري پەسكوۆ 20 جەلتوقسان كۇنى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ رەسەي باسشىسىمەن كەزدەسكەنىن مالىمدەدى.
ءبىر قىزىعى ەكس-پرەزيدەنت قازاقستان حالقىن تاۋەلسىزدىك كۇنىمەن قۇتتىقتامادى.
سودان ءبىر اي بۇرىن ياعني 18 قاراشا كۇنى نۇرسۇلتان نازارباەۆ تۋعان باۋىرى بولات ءابىشۇلىنىڭ قازاسىنا بايلانىستى استانادا اس بەردى. اتالعان استا ول «مەن ەشتەڭەدەن قامىقپايمىن، ەشتەڭەدەن جالىقپايمىن. ەشقانداي ءسوز ماعان تيمەيدى. سەبەبى بۇل ماسەلە ءبىزدىڭ ۇرپاقتىڭ ەمەس، تاريحتىڭ ماسەلەسى. تاريح ءوزىنىڭ ايتاتىنىن ايتادى. سوندىقتان ونىڭ بارىنە بايسالدى تۇردە قارايمىن» دەگەننەن بەرى كوپ كوزىنە شالىنبادى.
نازەركە ساندىبەكقىزى
