الماتى قالاسى اكىمدىگىنەن باۋىرجان بايبەكتىڭ كەتىپ، ونىڭ ورنىنا باقىتجان ساعىنتاەۆتىڭ كەلۋىن اركىم ءارتۇرلى قابىلداۋدا. الەۋمەتتىك جەلىنى قولدانۋشىلاردىڭ باسىم بولىگى باۋىرجان بايبەكتى قارالاپ باعۋدا. كولىك جۇرگىزۋشىسى رەتىندە اۆتوبۋستارعا ارنايى جول بەرىلىپ، اۆتوكولىكتەردىڭ كەپتەلىس جاعدايىنا تۇسۋىنە ءوزىم دە تالاي رەنجىگەن ەدىم. بىراق تەرەڭىرەك ويلاسام، كولىكتەردىڭ سانىنىڭ ارتۋى ەكولوگيا ماسەلەسىن تۋدىرادى، ول بۇگىن عانا ەمەس، بولاشاق ۇرپاققا دا زالالدى كەسەل. تارازىنىڭ ەكى باسى بار دەگىم كەلەدى. الەۋمەتتىك جەلىدەگى سىنداردىڭ كەيبىرىمەن كەلىسە وتىرىپ، باۋىرجان بايبەكتىڭ مەن بىلەتىن وڭ قىرلارىن، قالامىزعا سىڭىرگەن ەڭبەگىن دە جازۋدى ءجون كوردىم. باۋىرجان بايبەكتىڭ جاڭا تولقىن، جاس بۋىننان ەكەنى كورىنىپ تۇراتىن. ءتىپتى سوۆەتتىك سانانىڭ «تاڭباسىنداي» جۇرناعى «وۆ»-تان دا ارىلعان ازىرشە الماتى تاريحىنداعى جالعىز اكىم بولىپ تۇر. قازىرگى كەلىپ جاتقان جاڭا اكىمگە دە، وزگە شەنەۋنىكتەرگە دە قۇلاققاعىس. ەكىنشىدەن، بارلىق جەر استى وتكەلدەرىن جوندەپ، ۇلتتىق ناقىشتاعى سۋرەتتەرمەن بەزەندىرىپ، كۇيلەر كۇمبىرلەپ تۇراتىن دەڭگەيگە جەتكىزدى. قازاقتىڭ كەڭ جازيرالى دالاسىنىڭ سۋرەتتەرى مەن قوڭىر كۇيى كوڭىلىمىزگە ءسال دە بولسا شاتتىق سىيلادى. وسى باعىتتاعى جۇمىستى جاڭا اكىم جالعاستىرسا، جامان ەمەس. ۇشىنشىدەن، كوشە بويلارىندا، اۋلالاردا، ساياباقتاردا تەگىن جاتتىعۋ جاسايتىن ترەناجەرلەر ورناتىپ، سەرۋەندەيتىن باقتاردى جايناتتى. اسىرەسە، الاتاۋ اۋدانىندا، ءوزىم تۇراتىن زەردەلى (بۇرىنعى «العاباس 6») ىقشام اۋدانىندا الگىندەي جۇمىس قارقىندى تۇردە ءجۇردى. سول ساياباقتاردا تالاي سەرۋەندەپ ءجۇرىپ ءبىر اۋىز جىلى ءسوز جازۋعا، جاقسىنى جاقسى دەۋگە جارىمادىم... تورتىنشىدەن، الماتى قالاسىنىڭ 1000 جىلدىعىن وتكىزىپ، ونى تاريحي تۇرعىدان دالەلدەگەن كونفەرەنتسيالار جاساپ، قالا تاريحىن ۆەرنىيدان باستايتىن ورىسشىل شوۆينيستەرگە اياماي سوققى جاسادى. سونىڭ ءوزى ءورىستىلدى اقپارات قۇرالدارىنىڭ اكىمگە ءتىسىن قايراپ قاستاسۋىنا جەتكىلىكتى ەدى. ورىستىلدىلەر «اكىم مىڭ جىلدى قايدان الدى؟» دەپ نەشەتۇرلى ساركازمگە تولى ماقالالار جازعانى ءالى ەسىمدە. بەسىنشىدەن، قوس مەملەكەتتىك مەكەمە تسيرك جانە قۋىرشاق تەاترىن قازاقىلاندىردى. بۇعان دەيىن بۇل مەكەمەلەردىڭ باسشىلىعىندا وزگە ۇلت وكىلدەرى وتىرىپ، ورىس ءتىلى مەن مادەنيەتىنىڭ باسىمدىعى دارەجەسىندە جۇمىس جۇرگىزىلگەن ەدى. ءتىپتى رەپەرتۋارلارىندا بىردە-ءبىر قازاق قويىلىمى جوق ەدى عوي. وسى مەكەمەلەرگە قازاقشىل، ىسكەر قازاق ازاماتتارىن وتىرعىزىپ، ول جەرلەرگە دە ۇلتتىق رەڭك بەردى. بۇل ۇلكەن يدەولوگيالىق، ساياسي قادام ەدى. سوعان ءوزىم شىن قۋانعان ەدىم. ويلاپ كورىڭىزشى، الماتى قالاسىندا ءدال وسى تۇرعىدا كۇنى بۇگىنگە دەيىن وتىرىقسىزداندىرۋ ساياساتى جۇرمەگەن ەكەن عوي. ول باۋىرجان بايبەكتىڭ اكىمدىككە كەلۋىن 30 جىلداي كۇتكەن ەكەن. ەسىموۆتى قويشى، تاسماعامبەتوۆ قايدا قاراعان؟ بالالارىمىزدى تەاتر مەن تسيركتە ورىس ەرتەگىلەرىمەن تاربيەلەتىپ قويىپ، اقىن-جازۋشىلاردىڭ جاعدايىن جاساۋمەن عانا اينالىسقان با؟ التىنشىدان، «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىن اشىپ، بىردە-ءبىر وزگە قالادا جوق ۇلتتىق ونەر ورتالىعىن اشتى. قانشاما جۇمىسسىز جۇرگەن ۇلتتىق ونەر وكىلدەرىنىڭ از بولىگىنە بولسا دا سايا بولىپ كەلەدى. سول سياقتى كەرەمەت قولونەر ورتالىعىن اشتى، الماتى مۋزەيىن زاماناۋي تۇرعىدا قايتا جاڭعىرتتى. جەتىنشىدەن، ۇلتتىق باعىتتاعى كوپتەگەن جوبالارعا قولداۋ كورسەتىپ وتىردى.
جىراۋلاردىڭ حالىقارالىق فەستيۆالىنە قولداۋ جاسادى، ءسويتىپ تۋىستاس تۇرىك حالىقتارىنىڭ ونەر مايتالماندارىن تالاي جينادى. «قازاق حاندىعى» سەريالىنا اقشا جەتپەي تۇرالاپ قالعان ءبىر كەزەڭدە قوماقتى قاراجات ءبولىپ
جۇمىستى جانداندىرعانىن سول جوبانىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن ستسەناريسترەداكتور، جازۋشى-ونەرتانۋشى، تاريحشى ەرلان تولەۋتاي اعامىز دا جازعان ەدى. ءوز باسىم، باۋىرجان بايبەكتىڭ ءوز قىزمەتىندە قالا بەرگەنىن قالار ەدىم.
دەگەنمەن، جاڭا اكىم باقىتجان ساعىنتاەۆتان دا كۇتەر ءۇمىت از ەمەس. جاڭا اكىم قايىرلى بولسىن دەيمىز! ال باۋىرجان بايبەككە وزگە دە جاڭا بەلەستەردى باعىندىرىپ، تەك ۇلت مۇددەسىنە قىزمەت ەتە بەرۋىن تىلەيمىز!
ارمان سەرىكۇلى،
«ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگىنىڭ پرەزيدەنتى
