شىعىستانۋ سالاسىندا قازاق تىلىندە زەرتتەۋلەر مەن سوزدىكتەر قاتارىنا «پارسىشا-قازاقشا فرازەولوگيالىق سوزدىك» قوسىلدى. سوزدىكتىڭ تۇساۋكەسەر راسىمىندە ونىڭ ءمان-ماڭىزى جايىندا ايتىلدى.
2024 جىل 27 اقپان كۇنى تاياۋ شىعىس جانە وڭتۇستىك ازيا كافەدراسى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 90 جىلدىعى اياسىندا جارىق كورگەن «پارسىشا-قازاقشا فرازەولوگيالىق سوزدىكتىڭ» تۇساۋكەسەرىن وتكىزدى.
تۇڭعىش رەت جارىق كورىپ وتىرعان «پارسىشا-قازاقشا فرازەولوگيالىق سوزدىگىنە» پارسى تىلىندە ءجيى قولدانىلاتىن ماقال-ماتەلدەر، قاناتتى سوزدەر، سىپايىلىق فورمۋلاسىنا جاتاتىن ءسوز تىركەستەرى مەن اۋىزەكى تىلدە ءجيى قولدانىسقا تۇسەتىن العىس، قارعىس، قولپاشتاۋ، تاڭدانۋ ت.س.س. پارسى تىلىندەگى تۇراقتى ءسوز تىركەستەرى ەنگەن. بۇل سوزدىك پارسى ءتىلىن ۇيرەنۋشىلەر مەن يرانتانۋ سالاسى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن ماماندارعا اسا قاجەتتى كومەكشى وقۋ قۇرالى بولىپ تابىلادى. «پارسىشا-قازاقشا فرازەولوگيالىق سوزدىكتى» قۇراستىرعاندار تاياۋ شىعىس جانە وڭتۇستىك ازيا كافەدراسى يرانتانۋ ءبولىمىنىڭ ۇستازدارى: ايمان بورانباەۆا، عاني ءجۇمادىلوۆا جانە عاليا قامباربەكوۆا.
- جالپى كەز-كەلگەن ءتىلدى ۇيرەنگەندە سول تىلدە كەزدەسەتىن فرازەولوگيزمدەردى مەڭگەرۋ اسا ماڭىزدى. سەبەبى ءسوزدىڭ تۇزدىعى دا قىزىقتى ءتۇيىنى دە وسى فرازەولوگيزمدەردە، - دەيدى سوزدىكتى قۇراستىرۋشىلار.
ماماندار ءبىر ادامنىڭ شەت ءتىلىن بىلەتىندىگىن فرازەولوگيزمدەردى مەڭگەرۋ دارەجەسىنە قاراپ انىقتاۋعا بولادى دەپ ەسەپتەيدى.
سوزدىكتى قۇراستىرۋشىلاردىڭ اتيۋىنشا، «پارسىشا-قازاقشا فرازەولوگيزمدەر سوزدىگىنىڭ» ءۇش ءتۇرلى اتقاراتىن قىزمەتى بار. بىرىنشىدەن، ءتىل ۇيرەنۋشىلەرگە بۇل – كومەكشى قۇرال. سەبەبى ءاربىر فرازەولوگيزمنىڭ ترانكريپتسياسى مەن ونىڭ تىكەلەي اۋدارماسى جانە بالاما اۋدارماسى قاتار بەرىلگەن. ءبىر تىركەستەردىڭ بىرنەشە ماعىناسى بولسا، ولاردىڭ ءبارى كورسەتىلگەن. ەكىنشىدەن، بۇنداي سوزدىكتىڭ اۋدارما جاساعان كەزدە الاتىن ورنى ەرەكشە. اۋدارماشى كەيبىر ءسوز تىركەستەرىن بىلمەۋى مۇمكىن. سونداي كەزدەردە وسى سوزدىكتى پايدالانۋ ارقىلى ۇتىمدى اۋدارما جاساي الاتى. ۇشىنشىدەن، بۇنداي سوزدىك قازاق جانە پارسى تىلىندە سويلەيتىن حالىقتىڭ ءبىر-ءبىرىن تانۋعا ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەدى.
- ەجەلگى زاماننان كورشىلەس تۇران مەن يران اراسىنداعى تاريحي، ادەبي جانە مادەني بايلانىستاردى زەرتتەۋدە تۇراقتى ءسوز تىركەستەرى ەرەكشە ورىن الادى. كەز-كەزگەن فرازەولوگيزمنىڭ وزىندىك تاريحى مەن قولدانۋ اياسى جانە تەرەڭ ماعىناسى بار. سوندىقتان ۇجىمدىق جۇمىستىڭ ناتيجەسى بولىپ تابىلاتىن «پارسىشا-قازاقشا فرازەولوگيزمدەر سوزدىگى» قازاقستان مەن يران حالقىنىڭ مادەنيەتىن، دۇنيە-تانىمىن جانە نانىم-سەنىمىن زەرتتەۋگە وزىندىك ۇلەس قوسا الادى، - دەيدى ونى قۇراسترىۋشىلار.
«پارسىشا-قازاقشا فرازەولوگيزمدەر سوزدىگىنىڭ» تۇساۋكەسەرىنە ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى ناتاليا ەم، تاياۋ شىعىس جانە وڭتۇستىك ازيا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى داريا كوكەەۆا، يراننىڭ الماتى قالاسىنداعى مادەني وكىلدىگىنىڭ باسشىسى ح. اعازادە، يراندىق وقىتۋشى دوكتور ف.شاكيبا حانىم، تۇران-يران عىلىمي زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى يسلام جەمەنەي جانە يرانتانۋشىلار، شىعىستانۋشىلار، وقىتۋشىلار مەن ستۋدەنتتەر قاتىستى. تۇساۋكەسەر سوڭىندا «پارسىشا-قازاقشا فرازەولوگيالىق سوزدىك» تۋرالى زەرتتەۋشىلەر قىزۋ پىكىر الماستى جانە سۇراقتارعا جاۋاپتار بەرىلدى. الداعى ۋاقىتتا پارسىشا-قازاقشا فرازەولوگيالىق سوزدىكتى قۇراستىرۋشىلار يرانتانۋ سالاسىنا قاتىستى مونوگرافيا جانە وقۋلىقتار شىعارۋ جونىندەگى ءوز جوسپارلارىمەن ءبولىستى.
ايدوس شىڭعىس
