سوڭعى ايلارى توپ الدىنان كورىنبەي كەتكەن ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى قارساڭىندا بەلسەندىلىگى ارتا ءتۇستى. ەلدە قازىرگىدەي وزىنە ىڭعايلى جۇيەنى مۇرا ەتىپ قالدىرعان ساياسي زەينەتكەر ءۇشىن ونىڭ توپ الدىنان كورىنۋى جانە نە ايتقانى ماڭىزدى. ءىس باسىنداعى دەپۋتاتتار ساياسي زەينەتكەر بەلسەندىلىگىن قالاي باعايلايدى، سۇراپ كوردىك.
نازارباەۆ ماسكەۋدە مە، كرەملدە مە؟
قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى ەل تاۋەلسىزدىگى كۇنى، ياعني 16 جەلتوقساندا ماسكەۋگە بارعانى ايتىلدى. اۋەلدە قازاقستاندىق تەلەگرامم-ارنادا تولىق راستالماعان اقپارات تارادى. ارتىنشا رەسەيلىك تەلەگرامم-ارنادا دا نازارباەۆتىڭ ماسكەۋدە قايتا توقتاعانى حابارلاندى. مالىمەتتەرگە قاراعاندا، قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى رەسەيدىڭ قازىرگى پرەزيدەنتىمەن كەزدەسۋگە قاتتى ىنتالى بولعان.
تۇڭعىش پرەزيدەنتى كۇنى ساتىلىمعا تۇسكەن «مەنىڭ ءومىرىم. بوداندىقتان بوستاندىققا» ەستەلىك كىتابىندا نازارباەۆ ءبۇتىن ءبىر تاراۋدى پۋتينگە جانە ونىڭ رەسەي مەن قازاقستان اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردى دامىتۋداعى رولىنە ارناۋعا تىرىسقان. بۇل مەمۋاردى كوپ ۇزاماي نازارباەۆتىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى ايدوس ۇكىباي ارنايى ماسكەۋگە بارىپ، رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى دميتري پەسكوۆقا تابىس ەتكەن. نازارباەۆتىڭ ماسكەۋگە بارعانى جايىنداعى سوڭعى مالىمەتتەردە دە وسى كىتاپ تۋرالى ايتىلادى. ازىرگە نازارباەۆتى كرەمل قابىلداعان-قابىلداماعانى بەلگىسىز.
«جەلتوقستاندا جاريالانعان ەستەلىك»
مۇنىڭ الدىندا ول «Astana Club» پىكىرتالاس الاڭىن جيناپ، وندا الەمدىك ساياسات تۋرالى پرەزيدەنت كەزىندەگى ريتوريكاسىن تاعى دا قايتالاعان. وسى كلۋبىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى سەناتتىڭ بۇرىنعى باسشىسى داريعا نازارباەۆا دا وسى جيىندا بوي كورسەتتى.
نازارباەۆ وتىرىستا ەل بولاشاعى مەن وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ كەلەشەگىنە الاڭدايتىنىن جەتكىزىپ، يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ جانە قارۋسىزدانۋ ماسەلەسىنە يادرولىق قارۋعا قارسى قوزعالىستىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارىن بەلسەنە اتسالىسۋعا شاقىردى.
– وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، مەن 2019 جىلى ناۋرىز ايىندا ءوز ەركىممەن قازاقستان پرەزيدەنتتىگىنەن كەتتىم، قازىر ەشقانداي لاۋازىم اتقارمايمىن. الايدا، سانالى عۇمىرىن ەلىنە قىزمەت ەتۋگە ارناعان، قاشاندا ماڭىزدى وقيعالاردىڭ ورتاسىندا جۇرگەن ادام رەتىندە ءوزىمىز، بالالارىمىز بەن نەمەرەلەرىمىز ءومىر سۇرەتىن الەمنىڭ جاي-كۇيىنە، بولاشاعىنا اركەز الاڭدايمىن. جاھاندىق قاقتىعىستىڭ الدىن الۋ ءۇشىن الەمدىك ساياساتتا ديالوگ قۇرۋدان باسقا جول جوق ەكەنىنە سەنىمدىمىن، – دەدى ن.نازارباەۆ.
ءوز سوزىندە ەكس-پرەزيدەنت الەمدىك داعدارىستار مەن سونىڭ ايقىن كورىنىسى رەتىندە بىرنەشە تاريحي وقيعالاردى تىلگە تيەك ەتتى. سونداي-اق جاقىندا تۇساۋى كەسىلگەن كىتابىنىڭ اعىلشىن تىلىنە اۋدارۋعا ۇسىنىس ءتۇسىپ جاتقانىن دا اتاپ ءوتتى.
– جالپى، كەيىنگى ونداعان جىل ىشىندە قازاقستان كوپتەگەن داعدارىستىڭ ءساتتى شەشىلۋىنە دانەكەر بولدى. ونىڭ ءبارىن ءبىر كەزدەسۋ اياسىندا قامتۋ مۇمكىن ەمەس. سوڭعى 30 جىلدا سىرتقى ساياساتتا بولعان ەڭ اۋقىمدى وقيعالار تۋرالى تولىعىراق مەنىڭ جەلتوقسان ايىنىڭ باسىندا جاريالانعان ەستەلىكتەرىمدە جان-جاقتى ايتىلدى. بۇل ەڭبەك ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تۋدىردى، شەتەلدىك باسپالاردان دا ونى اعىلشىن تىلىنە اۋدارۋعا ۇسىنىستار ءتۇسىپ جاتىر. كىتاپ جاقىن ارادا جاھاندىق اۋديتورياعا جەتەدى دەپ ويلايمىن، - دەگەن بۇرىنعى پرەزيدەنت.
بۇرىنعى ەلباسى جانە ەكى قىزى
قازاقستان تاۋەلسىزدىگى كۇنى قارساڭىندا «استانا كلۋبىنان» كەيىن توپ الدىنا ەكس-پرەزيدەنتتىڭ ەكىنشى قىزى دينارا قۇلىباەۆا شىعىپع «NNEF» قوعامدىق قورىنىڭ جۇمىسى جايىندا ايتتى. دينارا نۇرسۇلتانقىزى جەتەكشىلىك ەتىپ وتىرعان قوردىڭ جۇمىسى تۋرالى بەلگىلى بلوگەرلەر الەۋمەتتىك جەلىدە ماقتاپ پوست جازدى. ەكس-پرەزيدەنت پەن ونىڭ ەكى قىزىنىڭ توپ الدىنا ىركەس-تىركەس شىعۋى قوعامدى ويلانتىپ تاستادى.
ەكس-پرەزيدەنت پەن ونىڭ قىزىنىڭ حالىق الدىنا ۇزاق ۇزىلىستەن كەيىن قايتا شىعۋى, عالامدىق ساياسات تۋرالى ايتۋى نەنى بىلدىرەدى؟
ەرلان دەپۋتاتتىڭ ەكىۇشتى جاۋابى
ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرلان سايىروۆ نۇرسۇلتان نازارباەۆقا قاتىستى سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە اسا قۇلىقتى بولمادى. «ناقتى ءىس-شارا جونىندە مەنىڭ ەشقانداي اقپاراتىم جوق» دەگەن دەپۋتاتقا «سىزدەر «ەسكى قازاقستاننىڭ» رەۆانشيستىك كۇشتەرى تۋرالى ءجيى ايتاسىزدار. سولار قازىر كۇش الىپ كەلە جاتقان جوق پا?» دەپ سۇراق قويدىق.
بۇل سۇراققا دەپۋتات «ونى ءبىز بۇرىننان بەرى ايتىپ ءجۇرمىز عوي. بەلگىلى ءبىر كاپيتال بولاتىن بولسا، ول كاپيتال بوس جاتپايدى. ول ارقاشان وزىنە جۇمىس ىزدەيدى. سوندىقتان دا كەيبىر توپتاردىڭ ساياساتقا قايتىپ كەلۋگە تىرىسۋىنىڭ كورىنىسى بولۋى مۇمكىن» دەپ قىسقا قايىردى.
ازات دەپۋتات ەكس-ەلباسى تۋرالى ەشتەڭە «ەستىمەگەن»
«اق جول» پارتياسىنىڭ توراعاسى ءارى ءماجىلىس دەپۋتاتتى ازات پەرۋاشەۆ ەكس-پرەزيدەنتتىڭ «استانا كلۋبىنىڭ» جيىنىنا قاتىسقانىن ەستىمەگەنىن ايتتى.
– جالپى دامىعان مەملەكەتتەر بۇرىنعى پرەزيدەنتتەر قوعامنىڭ نازارىنان شىقپايدى. ولار ءتۇرلى قوعامدىق جۇمىستار جۇرگىزىپ، كەيدە لەكتسيا وقيدى، كەيدە كوپشىلىكپەن كەزدەسىپ ءوزىنىڭ تاجىريبەسىن بولىسەتىن جاعداي بار. ونى ءسىز ايتقانداي رەۆانشيزمگە دايىندالۋ دەپ ايتا المايمىن. ءسىز ايتقان كلۋبتىڭ اڭگىمەلەءرى قانداي ەكەنىن كورءىپ, وقىعان جوقپىن. نەگىزىندە بۇرىنعى مەملەكەت نەمەسە ۇكىمەت باسشىلارى قوعامدىق تۇلعالارعا اينالعاننان كەيىن بەلسەندى بولۋى حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىقسا، بۇل دۇرىس. بۇل جەردە حالىق بۇل بەلسەندىلىكتى قالاي قابىلداپ وتىر دەگەن ماسەلە بار. ەگەر كلۋب ۇستىندە رەۆانشيزم سياقتى ناقتى اڭگىمەلەر بار بولسا، ول بولەك اڭگىمە. ياعني,ءبىزدىڭ كوستيتۋتسيامسىزعا ساي بيلىككە تەك قانا زاڭدى جولمەن كەلۋى مۇمكىن. ەگەر ونداي اڭگىمە جوق بولسا، وندا بىلمەدىم»، - دەدى ول.
بازاربەك دەپۋتات نازارباەۆ داۋرەنى وتكەنىنە سەنىمدى
بۇل سۇراقتى ءماجىلىس دەپۋتاتى باقىتجان بازاربەككە دە قويىلدى. الماتى قالاسىنان ماجوريتارلىق سايلاۋ جۇيەسى بويىنشا دەپۋتات بولعان ازامات نازارباەۆ تاقىرىبىنا قىزىقپايتىنىن، تءىپتى كىتابىن دا وقىماعانىن ەسكەرتتى. دەپۋتاتتىڭ وسى پىكىرىنە بايلانىستى «ەگەر ەكس-پرەزيدەنتءتىڭ جاقتاۋشىلارى بيلىككە قايتا كەلسە، ءسىزدىڭ دەپۋتات بولۋىڭىز مۇمكىن بە؟» دەپ سۇراق قويدىق.
– وي, ول كەلۋى مۇمكىن ەمەس. سەبەبى سول كىسىنىڭ باسقارۋ كەزەڭىندەگى بىلىقتىڭ ءبارىن تازالاپ جاتىرمىز. ول كىسىنىڭ بيلىككە قايتا كەلۋى بارلىق جۇمىسىمىزدى قۇردىمعا كەتىرەدى. ونداي بولمايدى. نازارباەۆتىڭ زامانى ءوتتى. جاڭا زامانعا اياق باستىق. ول كىسىنىڭ بيلىككە كەلۋى ەكىتالاي. بىرىنشىدەن, قانشاما حالىقتىڭ مۇڭى، ەنەرگەتيكا، اۋىل شارۋاشىلىعى، جەر، سۋ، ءبىلىم، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە حالىقارالىق سالاداعى قوردالانعان پروبلەمانىڭ ءبارى سول كىسىنىڭ كەزىندە ورىن الدى. ارينە, جەتىستىكتەر بولدى. بىراق پروبلەمالار كوپ بولدى. ەڭ باستىسى سىبايلاسجەمقورلىق بەلەڭ الىپ كەتتى, - دەدى دەپۋتات.
سەرىك جولداسباي
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
