بۇگىن – چەرنوبىل اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنداعى اپاتتىڭ زارداپتارىن جويۋعا قاتىسۋشىلارعا قۇرمەت كورسەتۋ كۇنى.
بۇل كۇن ۋكراينا پرەزيدەنتىنىڭ 2006 جىلعى قاراشانىڭ 10-ى كۇنگى قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن. جىل سايىن جەلتوقساننىڭ 14-ىندە اتالىپ وتەدى.
وسىدان 37 جىل بۇرىن، ياعني 1986 جىلى 26 ساۋىردە ۋكراينانىڭ چەرنوبىل قالاسىنداعى اتوم-ەلەكتر ستانساسىنىڭ ءتورتىنشى بلوگى جارىلدى. سول جارىلىستان كەيىن بىرنەشە جىل بويى كەڭەس وداعى اسكەري بورىشىن وتەۋگە ءتيىس ءجۇز مىڭداعان ساربازدى اپات زاردابىن جويۋعا جۇمسادى. ادامزات تاريحىنداعى ەڭ ءىرى تەحنوگەندى اپاتتى جويۋعا قاتىسقانداردىڭ جانقيارلىعى ارقاسىندا اپات جويىلدى، ال زاردابى قالا بەردى. سول ساربازداردىڭ اراسىندا كوپتەگەن قازاقستاندىقتار دا بولدى. الايدا سولارعا قانشالىقتى قۇرمەت كورسەتىلەدى. اقپارات ايدىنىندا بۇل تۋرالى ساراڭ ايتىلادى.
چەرنوبىلداعى اتوم اپاتىنىڭ زاردابىن جويۋعا قاتىسقانداردىڭ ءبىرى - رايىمبەك اۋدانى چەرنوبىل اپاتى ارداگەرلەرىنىڭ توراعاسى بەرىك سىدىقوۆپەن “ادىرنا” ءتىلشىسى سۇحباتتاستى.
ارداگەر چەرنوبىل اپاتىنا اسكەرگە باراتىنى ء“ۇش ۇيىقتاسا دا تۇسىنە كىرمەگەنىن” ايتادى.
«ءبىزدى اسكەر قاتارىنا 1989 جىلى شاقىردى. سول كەزدە اسكەرگە بارۋعا 2-3 جىل بۇرىن دايىندالاتىنبىز. “وتان قورعايمىز” دەگەن ۇلكەن ماقسات بولاتىن. مەنى اسكەرگە العاندا چەرنوبىلعا تۇسەمىن دەگەن مۇلدە وي بولعان جوق. وعان دەيىن “اۋعانعا باراسىڭ با؟” دەگەن سۇراقتار قوياتىن. سول كەزدە تايسالماي “بارامىن” دەيتىنمىن. ءسويتىپ ءجۇرىپ، چەرنوبىل اپاتىنا تۇسكەندە مەن اڭ-تاڭ بولدىم. ويتكەنى، وعان چەرنوبىل تۋرالى وقىپ-ءبىلىپ كورىپ العان ەدىم. ويتكەنى، ءبىزدىڭ اۋىلدان 1986 جىلى چەرنوبىل جارىلعاندا 7 اعامىزدى الىپ كەتكەن.
ءسويتىپ، 11 اي چەرنوبىلدە اسكەردە بولدىم. اپات بولعان اۋماقتى وقشاۋلاپ جاۋىپ، ءبىتىرىپ ەڭ سوڭعى بولىپ ءبىز شىققانبىز. بارىمىزگە پودپولكوۆنيك العىسىن ايتىپ جىبەردى، كەيىن رەسەيدىڭ كەمەروۆ قالاسىندا اسكەر بورىشىمنىڭ قالعان ۋاقىتىن وتەدىم”، - دەيدى ارداگەر.
«ولمەستىڭ كۇيىن كەشىپ ءجۇرمىز»
بەرىك جاڭابايۇلى چەرنوبىلعا قيعان دەنساۋلىعىن قايتا قالپىنا كەلتىرە المايتىنىنا قاپالى.
«چەرنوبىلعا شامامەن، 32 مىڭداي قازاق بارعان. وسى ادامداردىڭ قازىر ءتورت مىڭعا جۋىعى قالدى. «دەنساۋلىعىمىزدى چەرنوبىلعا بەرىپ كەتكەنبىز، قازىر ولمەستىڭ كۇيىن كەشىپ ءجۇرمىز»،- دەيدى بەرىك.
- اسكەر قاتارىندا جۇرگەندە چەرنوبىل زاردابىنان تۋىنداعان اۋرۋ بولسا، تۇقىم قۋالايدى دەسەتىن. ءتىپتى، بالالى بولماي قالۋلارىڭ مۇمكىن دەگەن. قازىر ءبىر ۋايىمىم وسى - بالالارىمنىڭ اۋىرسا ولارعا ەشتەڭە بولماسا دەيمىن، - دەيدى چەرنوبىلدا بولعان جاۋىنگەر.
- رايىمبەك اۋدانىندا ءۇي كەزەگىندە تۇرعام. كەزەگىم كەلگەندە ستاتۋس جوق دەيدى. 1989 جىلى بارعاندارعا ستاتۋس بەرىلمەيدى ەكەن. ءسويتىپ، ءۇي دە الا المادىم. ايىنا بەرىلەتىنى - 16 مىڭ تەڭگە. ول ءيا دارىڭە، ءيا باسقاعا جەتپەيدى. ءبىز ەلەۋسىز قالدىق. شۇكىر، قازىر ءتورت بالام بار. سولاردىڭ اماندىعى ءۇشىن ءجۇرمىن، - دەپ كۇرسىندى جارىلعان اتوم ستانتسياسىندا بولعان ارداگەر.
«چەرنوبىل ازاسى»
الەم تاريحىنداعى الاپات اپاتتىڭ زاردابىن كورگەن بەرىك سىدىقوۆ چەرنوبىل اتوم ستانتسياسى زاردابىن جويۋ كەزىندە اۋرۋحاناعا دا تۇسكەنىن ايتادى. سول كەزدەگى احۋالى ۇمىتىلماستاي بولىپ ەسىندە قالعان ەكەن. ول سول جاعدايىن بايان ەتىپ، “چەرنوبىل ازاسى” اتتى ولەڭ شىعارعان ەكەن.
تۇسىنگەننىڭ الىپ بىتكەن مازاسىن
ايتشى مۇنىڭ كىمگە قيام جازاسىن؟
رادياتسيا ءۇنسىز قىرعىن جاساعان
شەرتىپ تۇرمىن چەرنوبىلدىڭ ازاسىن.
جاۋ ەكەم عوي جەتپەي-تۇعىن داۋىم دا
قالاي ەتەم، وق بوپ بوراپ جاۋام با؟
كورىنبەيدى، قالاي قىرعىن سالامىن
مەنىڭ جاۋىم - ءاربىر جۇتقان اۋام دا.
مەنىڭ جاۋىم - كورىنبەيدى كوزىڭە،
مەنىڭ جاۋىم - قۇلاق اسپاس سوزىڭە،
مەنىڭ جاۋىم - باتىر ەكەن بايقادىم
اۋزىڭدى اشساڭ تۇرا شابادى وزىڭە.
مەنىڭ جاۋىم - تۇرشىكتىرىپ بويىمدى،
مەنىڭ جاۋىم - مىڭ بولەدى ويىمدى،
مەنىڭ جاۋىم - ءتۇبى سەنى قۇلاتىپ
دەپ جۇرگەندەي ءتۇبى قىلام تويىمدى.
ءولىپ بارام ءتىلسىز جاۋمەن تىرەسىپ،
دەنە بويىم تىرشىگەدى ءدىر ەتىپ.
نە ايداھار، نە ارىستان بولسا دا
جەكپە-جەكتە ولسەم جاقسى ەدى كۇرەسىپ.
ءدامى كەتپەي قارا ناننىڭ تاڭدايدان،
ىزعار ءوتىپ كەشسەم داعى قان مايدان
كۇرەسكەنشە كورىنبەيتىن جاۋىممەن
كەشىپ جۇرگەن جاقسى ەدى عوي قان مايدان.
قۇدىرەتتى تۇرعىزسا دا داۋىلىن،
وق قىپ مەيلى بوراتسا دا جاۋىنىن
ولسەم داعى ارمانىم جوق ەدى عوي
ەكى قولىم جاعاسىندا جاۋىمنىڭ.
ەر بوپ تۋساڭ وتان قورعاۋ مىندەتىڭ،
تۇسىنبەستەر قانىشەر دەپ جۇرمەسىن.
بەيبىت كۇندە قاندى قىرعىن تىلەگەن
مىناۋ قانداي ەسۋاس دەپ كۇلمەسىن.
سوكپە ادامدار، بىراق مەنى قارالاپ،
مەن جاۋىما وق اتپادىم دارالاپ
بىراق ماعان جاۋىن وتىن جاۋدىردى
ساۋ جەرىم جوق، كەتتى ءبىرىن-ءبىرىن جارالاپ.
دانا نۇرمۇحامەت
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
