Búgin – Chernobyl atom elektr stanııasyndaǵy apattyń zardaptaryn joıýǵa qatysýshylarǵa qurmet kórsetý kúni.
Bul kún Ýkraına Prezıdentiniń 2006 jylǵy qarashanyń 10-y kúngi qaýlysymen bekitilgen. Jyl saıyn jeltoqsannyń 14-inde atalyp ótedi.
Osydan 37 jyl buryn, ıaǵnı 1986 jyly 26 sáýirde Ýkraınanyń Chernobyl qalasyndaǵy atom-elektr stansasynyń tórtinshi blogi jaryldy. Sol jarylystan keıin birneshe jyl boıy Keńes odaǵy áskerı boryshyn óteýge tıis júz myńdaǵan sarbazdy apat zardabyn joıýǵa jumsady. Adamzat tarıhyndaǵy eń iri tehnogendi apatty joıýǵa qatysqandardyń janqııarlyǵy arqasynda apat joıyldy, al zardaby qala berdi. Sol sarbazdardyń arasynda kóptegen qazaqstandyqtar da boldy. Alaıda solarǵa qanshalyqty qurmet kórsetiledi. Aqparat aıdynynda bul týraly sarań aıtylady.
Chernobyldaǵy atom apatynyń zardabyn joıýǵa qatysqandardyń biri - Raıymbek aýdany Chernobyl apaty ardagerleriniń tóraǵasy Berik Sydyqovpen “Adyrna” tilshisi suhbattasty.
Ardager Chernobyl apatyna áskerge baratyny “úsh uıyqtasa da túsine kirmegenin” aıtady.
«Bizdi ásker qataryna 1989 jyly shaqyrdy. Sol kezde áskerge barýǵa 2-3 jyl buryn daıyndalatynbyz. “Otan qorǵaımyz” degen úlken maqsat bolatyn. Meni áskerge alǵanda Chernobylǵa túsemin degen múlde oı bolǵan joq. Oǵan deıin “Aýǵanǵa barasyń ba?” degen suraqtar qoıatyn. Sol kezde taısalmaı “baramyn” deıtinmin. Sóıtip júrip, Chernobyl apatyna túskende men ań-tań boldym. Óıtkeni, oǵan Chernobyl týraly oqyp-bilip kórip alǵan edim. Óıtkeni, bizdiń aýyldan 1986 jyly Chernobyl jarylǵanda 7 aǵamyzdy alyp ketken.
Sóıtip, 11 aı Chernobylde áskerde boldym. Apat bolǵan aýmaqty oqshaýlap jaýyp, bitirip eń sońǵy bolyp biz shyqqanbyz. Bárimizge podpolkovnık alǵysyn aıtyp jiberdi, keıin Reseıdiń Kemerov qalasynda ásker boryshymnyń qalǵan ýaqytyn ótedim”, - deıdi ardager.
«ÓLMESTIŃ KÚIIN KEShIP JÚRMIZ»
Berik Jańabaıuly Chernobylǵa qıǵan densaýlyǵyn qaıta qalpyna keltire almaıtynyna qapaly.
«Chernobylǵa shamamen, 32 myńdaı qazaq barǵan. Osy adamdardyń qazir tórt myńǵa jýyǵy qaldy. «Densaýlyǵymyzdy Chernobylǵa berip ketkenbiz, qazir ólmestiń kúıin keship júrmiz»,- deıdi Berik.
- Ásker qatarynda júrgende Chernobyl zardabynan týyndaǵan aýrý bolsa, tuqym qýalaıdy desetin. Tipti, balaly bolmaı qalýlaryń múmkin degen. Qazir bir ýaıymym osy - balalarymnyń aýyrsa olarǵa eshteńe bolmasa deımin, - deıdi Chernobylda bolǵan jaýynger.
- Raıymbek aýdanynda úı kezeginde turǵam. Kezegim kelgende statýs joq deıdi. 1989 jyly barǵandarǵa statýs berilmeıdi eken. Sóıtip, úı de ala almadym. Aıyna beriletini - 16 myń teńge. Ol ıá dárińe, ıá basqaǵa jetpeıdi. Biz eleýsiz qaldyq. Shúkir, qazir tórt balam bar. Solardyń amandyǵy úshin júrmin, - dep kúrsindi jarylǵan atom stanııasynda bolǵan ardager.
«ChERNOBYL AZASY»
Álem tarıhyndaǵy alapat apattyń zardabyn kórgen Berik Sydyqov Chernobyl atom stanııasy zardabyn joıý kezinde aýrýhanaǵa da túskenin aıtady. Sol kezdegi ahýaly umytylmastaı bolyp esinde qalǵan eken. Ol sol jaǵdaıyn baıan etip, “Chernobyl azasy” atty óleń shyǵarǵan eken.
Túsingenniń alyp bitken mazasyn
Aıtshy munyń kimge qııam jazasyn?
Radıaııa únsiz qyrǵyn jasaǵan
Shertip turmyn Chernobyldiń azasyn.
Jaý ekem ǵoı jetpeı-tuǵyn daýym da
Qalaı etem, oq bop borap jaýam ba?
Kórinbeıdi, qalaı qyrǵyn salamyn
Meniń jaýym - árbir jutqan aýam da.
Meniń jaýym - kórinbeıdi kózińe,
Meniń jaýym - qulaq aspas sózińe,
Meniń jaýym - batyr eken baıqadym
Aýzyńdy ashsań tura shabady ózińe.
Meniń jaýym - túrshiktirip boıymdy,
Meniń jaýym - myń bóledi oıymdy,
Meniń jaýym - túbi seni qulatyp
Dep júrgendeı túbi qylam toıymdy.
Ólip baram tilsiz jaýmen tiresip,
Dene boıym tirshigedi dir etip.
Ne aıdahar, ne arystan bolsa da
Jekpe-jekte ólsem jaqsy edi kúresip.
Dámi ketpeı qara nannyń tańdaıdan,
Yzǵar ótip keshsem daǵy qan maıdan
Kúreskenshe kórinbeıtin jaýymmen
Keship júrgen jaqsy edi ǵoı qan maıdan.
Qudiretti turǵyzsa da daýylyn,
Oq qyp meıli boratsa da jaýynyn
Ólsem daǵy armanym joq edi ǵoı
Eki qolym jaǵasynda jaýymnyń.
Er bop týsań Otan qorǵaý mindetiń,
Túsinbester qanisher dep júrmesin.
Beıbit kúnde qandy qyrǵyn tilegen
Mynaý qandaı esýas dep kúlmesin.
Sókpe adamdar, biraq meni qaralap,
Men jaýyma oq atpadym daralap
Biraq maǵan jaýyn otyn jaýdyrdy
Saý jerim joq, ketti birin-birin jaralap.
Dana Nurmuhamet
«Adyrna» ulttyq portaly
