ءبىز 21 عاسىردىڭ حالقىمىز. 30 جىلدا دامىپ كەلەجاتىرعان قازاقستاندى كورىپ ارينە قۋاناسىڭ. شۇكىر, دامىپ جاتىرمىز. تەحنيكا، ءبىلىم مەن عىلىم, مەديتسينادا ەداۋىر اتاپ ايتارلىقتاي كورسەتكىش بار. ءيا, شەت ەلمەن بايلانىس تاعى بار. دامۋشى ەلمىز, قازاقستان ءوزىنىڭ ءيميدجىن قالىپتاستىرىپ كەلەدى, جەكە برەندتەر تاعى بار. وسىنىڭ بارلىعىنا سانامىز دا كەيبىر بىلىمدەرىمىز دە جەتكەنىمەن, قوعامدا بولىپ جاتىرعان جاعدايلار مەنى ءالى قىنجىلتادى، ءتىپتى كۇرسىنتەدى.
ءيا, 21 عاسىردىڭ قازاقتارى, قازاق حالقىن سىيلاعان ەل. قىزدى جوعارى باعالاعان, باققان ەل. تاريبەلەۋدە دە قىز جات جۇرتتىق دەپ بىردەن قياعا جىبەرۋگە دايىنداعان. بىراق مەن كەيبىر سول قياعا تاربيەلەيتىن جاندارعا قاراپ تاڭعالام. ءيا, ءبىز سوڭىندا تۇرمىسقا شىعامىز. بىراق ولار ەردى سىيلاۋ, اتا-ەنەنى سىيلاۋ تۋرالى ساعاتتاپ لەكتسيا وقيدى. بىراق قىزدىڭ قۇنى شە? نەگە ءبىزدىڭ سانامىز وسى دامۋ كەزىندە بارلىعىنا جەتكەندە قىزدى سىيلاۋعا, ۇرماۋعا, قۇنىن جوعالتپاۋعا جەتپەيق العانى ما? وسى دۇنيە مەنى ءالى كۇنگە دەيىن ويلاندىرادى. «قازاق اقىلدى حالىق, ءبىلىمدى حالىق» دەيدى. ءبىلىم قايدا? كەيبىر ەرلەردىڭ كۇشى ۇرۋعا جەتەدى. بىراق, وكىنىشكە قاراي، قوعامدا وسىنداي ەر ەمەس ەز ەرلەردىڭ كەسىرىنەن ايەلدەر سول ءبىر زورلىق-زومبىلىقتىڭ ءالى دە قۇربانى. ءالى سول ۇرۋ, ءالى زورلاۋ. نەگە؟ بۇل پروتسەسستەر قاشان شەگىنە جەتەدى? قىز قۇنى, قىزدىڭ باعاسى قايدا? وسىنداي قوعامداعى ەرلەردى كورىپ مەن ءتىپتى كىمگە سەنەرىمدى, كىمنىڭ ارتىندا ءبىزدىڭ قارا كوز قىزدارىمىز قورعاناتىنىن ويلانىپ قالام. ۇيات بولادى, شىداۋكەرەك, قىز جات جۇرتتىق پا – بولدى سول ءۇي دەن تەك قانا ولىگىڭ شىعادى– دەپ سونشالىقتى تاربيەنى قىزعا بەرگەندە, كەيبىر ساناسىز ەرلەرگە وسىنداي تاربيەنى اتا-انالارى بەرە الماي قالعانى ما? اقىلى جەتپەگەنى مە? نەمەسە اتا-انا تاربيەسى دۇرىس بولسا دا، ساناسىز ەركەكتەر بار. سانانىڭ سونشالىقتى تومەن بولاتىنىنداي ول قانداي ەركەك? ەركەك اتاۋلىسىنا دەگەن وسىنداي جاعدايلاردان كەيىن كۇيىنىش قالادى. ءيا, ءبىز وسىنداي قوعامدا ءومىر سۇرەمىز. وسىنداي ەركەكتەرگە قاراپ, قىز بولىپ تۋىلعانىما وكىنىش پايدا بولادى. سوڭعى جاعدايلارعا بايلانىستى قازىر تۇرمىسقا شىعۋعا قورقىپ قالعار قىزدار از ەمەس. ءيا, شىنىمەن قورقاتىنداي وقيعالار ورىن الىپ جاتىر.
ال ۇكىمەت. ۇكىمەت كەيبىر جايلارعا كوز جۇما قارايدى. بارلىعىنا ءۇيىپ-توگىپ نورماتيۆتىك- قۇقىقتىق زاڭ شىعارعاندا, ءبىز ۇندەمەي قالماسپىز. پەتيتسيا جاريالاپ, ءدال وسى جاعدايدى قولعا الۋ كەرەك.
وكىنىشكە وراي, كەيبىر نازىك جاندىلارىمىز قۇنىن بىلدىرگەن ۇيدەن ماپەلەنىپ, تاربيە الىپ شىققانىمەن، تۇرمىستا باقىتسىز. باقىتسىز بولۋى وسىنداي ۇرۋ-سوعۋ سەكىلدى ەر ادام تاراپىنان كورسەتىلەتىن اۋىر كۇشتىڭ كەسىرى.
وسىنداي جاعدايلاردىڭ كەسىرىنەن, قازاق قوعامىنىڭ نازىك جاندىلارىنىڭ بويىندا تۇرمىس قۇرۋعا دەگەن قورقىنىش قالادى. قازاقتىڭ ەرلەرىدەپ كوكىرەك كەرىپ ماقتاناتىن ەرلەردىڭ از بولعانىما? تىم وكىنىشتى.
سانامىزعا سول وتباسىنى باقىتتى قىل دەپ قۇيا بەرگەنشە, ەرلەرگە باقىتتى قىل دەپ قۇيۋ كەرەك.
ەندى ءبىرى تاعى كەلىپ «تەك قازاق بالاسىنا عانا تۇرمىسقا شىعۋ كەرەك» دەيدى. بىلمەيمىن, قازاقتىڭ كەيبىر ەرلەرى قىز قۇنىن ءتۇسىرىپ, تاپتاپ, ۇرىپ-سوعىپ ولتىرۋگە دەيىن اپارعاندا, شەت ەلدىڭ سونشا سىيلاستىعى مول ەرلەرىنە قاراپ ويلانىپ قالاسىڭ.
ءيا, بىلەمىن. بارلىق قازاق جىگىتتەرى ونداي ەمەس. بىراق اراسىندا بولعانىمەن بار عوي ولار. بار بولعانىنىڭ ءوزى مىنا قوعامداعى, سانانى, سالتتى, قىز تاعدىرىن قۇرتىپ تۇر.
بۇل ءبىر ۇلكەن وكپەدە جاتقان وكىنىش. كومەيدەن وسىنداي سىنمەن ايتىلاتىن تاقىرىپ.
ايەلدىڭ قولداۋشىسى, جانىن تۇسىنەتىن دە ايەل. قىز بالاسىن دا قولداۋشى – قىز. سوندىقتان مەن ارقاشان قىزداردى قولداۋعا دايىنمىن.
سانامىزدا دۇرىس نارسەنى قالىپتاستىرايىق. تاربيەگە ءمان بەرەيىك. سوناۋ اتا-بابالارىمىز قادىرلەگەن قىز بالاسىنىڭ قۇنىن ساناسىز ەركەكتەر تۇسىرمەسىنشى.
ايسارا مۇراتقىزى
