Bız 21 ǧasyrdyŋ halqymyz. 30 jylda damyp kelejatyrǧan Qazaqstandy körıp ärine quanasyŋ. Şükır, damyp jatyrmyz. Tehnika, bılım men ǧylym, medisinada edäuır atap aitarlyqtai körsetkış bar. İä, şet elmen bailanys taǧy bar. Damuşy elmız, Qazaqstan özınıŋ imidjın qalyptastyryp keledı, jeke brendter taǧy bar. Osynyŋ barlyǧyna sanamyz da keibır bılımderımız de jetkenımen, qoǧamda bolyp jatyrǧan jaǧdailar menı älı qynjyltady, tıptı kürsıntedı.
İä, 21 ǧasyrdyŋ qazaqtary, qazaq halqyn syilaǧan el. Qyzdy joǧary baǧalaǧan, baqqan el. Täribeleude de qyz jat jūrttyq dep bırden qiiaǧa jıberuge daiyndaǧan. Bıraq men keibır sol qiiaǧa tärbieleitın jandarǧa qarap taŋǧalam. İä, bız soŋynda tūrmysqa şyǧamyz. Bıraq olar erdı syilau, ata-enenı syilau turaly saǧattap leksiia oqidy. Bıraq qyzdyŋ qūny şe? Nege bızdıŋ sanamyz osy damu kezınde barlyǧyna jetkende qyzdy syilauǧa, ūrmauǧa, qūnyn joǧaltpauǧa jetpeiq alǧany ma? Osy dünie menı älı künge deiın oilandyrady. «Qazaq aqyldy halyq, bılımdı halyq» deidı. Bılım qaida? Keibır erlerdıŋ küşı ūruǧa jetedı. Bıraq, ökınışke qarai, qoǧamda osyndai er emes ez erlerdıŋ kesırınen äielder sol bır zorlyq-zombylyqtyŋ älı de qūrbany. Älı sol ūru, älı zorlau. Nege? Būl prosesster qaşan şegıne jetedı? Qyz qūny, qyzdyŋ baǧasy qaida? Osyndai qoǧamdaǧy erlerdı körıp men tıptı kımge senerımdı, kımnıŋ artynda bızdıŋ qara köz qyzdarymyz qorǧanatynyn oilanyp qalam. Ūiat bolady, şydaukerek, qyz jat jūrttyq pa – boldy sol üi den tek qana ölıgıŋ şyǧady– dep sonşalyqty tärbienı qyzǧa bergende, keibır sanasyz erlerge osyndai tärbienı ata-analary bere almai qalǧany ma? Aqyly jetpegenı me? Nemese ata-ana tärbiesı dūrys bolsa da, sanasyz erkekter bar. Sananyŋ sonşalyqty tömen bolatynyndai ol qandai erkek? Erkek ataulysyna degen osyndai jaǧdailardan keiın küiınış qalady. İä, bız osyndai qoǧamda ömır süremız. Osyndai erkekterge qarap, qyz bolyp tuylǧanyma ökınış paida bolady. Soŋǧy jaǧdailarǧa bailanysty qazır tūrmysqa şyǧuǧa qorqyp qalǧar qyzdar az emes. İä, şynymen qorqatyndai oqiǧalar oryn alyp jatyr.
Al ükımet. Ükımet keibır jailarǧa köz jūma qaraidy. Barlyǧyna üiıp-tögıp normativtık- qūqyqtyq zaŋ şyǧarǧanda, bız ündemei qalmaspyz. Petisiia jariialap, däl osy jaǧdaidy qolǧa alu kerek.
Ökınışke orai, keibır näzık jandylarymyz qūnyn bıldırgen üiden mäpelenıp, tärbie alyp şyqqanymen, tūrmysta baqytsyz. Baqytsyz boluy osyndai ūru-soǧu sekıldı er adam tarapynan körsetıletın auyr küştıŋ kesırı.
Osyndai jaǧdailardyŋ kesırınen, qazaq qoǧamynyŋ näzık jandylarynyŋ boiynda tūrmys qūruǧa degen qorqynyş qalady. Qazaqtyŋ erlerıdep kökırek kerıp maqtanatyn erlerdıŋ az bolǧanyma? Tym ökınıştı.
Sanamyzǧa sol otbasyny baqytty qyl dep qūia bergenşe, erlerge baqytty qyl dep qūiu kerek.
Endı bırı taǧy kelıp «tek qazaq balasyna ǧana tūrmysqa şyǧu kerek» deidı. Bılmeimın, qazaqtyŋ keibır erlerı qyz qūnyn tüsırıp, taptap, ūryp-soǧyp öltıruge deiın aparǧanda, şet eldıŋ sonşa syilastyǧy mol erlerıne qarap oilanyp qalasyŋ.
İä, bılemın. Barlyq qazaq jıgıtterı ondai emes. Bıraq arasynda bolǧanymen bar ǧoi olar. Bar bolǧanynyŋ özı myna qoǧamdaǧy, sanany, saltty, qyz taǧdyryn qūrtyp tūr.
Būl bır ülken ökpede jatqan ökınış. Kömeiden osyndai synmen aitylatyn taqyryp.
Äieldıŋ qoldauşysy, janyn tüsınetın de äiel. Qyz balasyn da qoldauşy – qyz. Sondyqtan men ärqaşan qyzdardy qoldauǧa daiynmyn.
Sanamyzda dūrys närsenı qalyptastyraiyq. Tärbiege män bereiık. Sonau ata-babalarymyz qadırlegen qyz balasynyŋ qūnyn sanasyz erkekter tüsırmesınşı.
Aisara Mūratqyzy
Ūqsas jaŋalyqtar
