ويپىرماي، وسىندا ءبىر اپامىزدىڭ "قازاق قىزدارىنىڭ ءتارتىبى ءۇشىن قازاق ەركەكتەرى كىنالى" دەپ وڭەشتەپ جۇرگەنىنە ءۇش كۇن بولدى، ءۇش كۇن.
و زاماندا بۇ زامان، قازاق ايەلدەرىنە بۇنداي "تەوريانى" كىم شىعارىپ بەرىپ ءجۇر؟
مەنىڭشە، ءبىزدىڭ ايەلدەر قازاق حالقىنىڭ الدىنداعى وزدەرىنىڭ تىكەلەي مىندەتىن ۇمىتىپ، ابدەن شاتاسا باستاعان سياقتى.
ەگەر اتا ءداستۇردى بىلسەڭىزدەر، قاراپايىم قازاق قىزى ءۇشىن قاشاندا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك الدىمەن ونىڭ شەشەسى مەن جەڭگەلەرىنىڭ موينىنا جۇكتەلگەن. اكە - اعالاردىڭ ورىنى - قازاق قىزدارىنىڭ ومىرىندە تەك جاناما، قوسالقى جەردە عانا بولعان. ارى كەتسە - قۇدا بوپ تويعا بارۋ، ۇزاتۋ، ءتوس - باۋىر جەسۋ بولسا، بەرگىسى - تىم پاسسيۆتىك ورىن.
ءتىپتى، قىزىنىڭ وعاش قىلىعىن بايقاعان اكە، ء"اي، ايت اناۋ قىزىڭا" دەپ بايبىشەسىنە زىرك ەتە قالاتىن بولعان. بولدى. وعان مامىق بايبىشەلەر مامىرلاي باسىپ قىزدارىنا بارىپ جانىن شىعاراتىن بولعان. ء"اي جۇزىقارا نەمە، نە ءبۇلدىرىپ ءجۇرسىڭ، كىممەن ولەڭ ايتتىڭ، اتاستىرىلعان جەرىڭە نە ايتامىز" دەگەندەي....
مىنە، بۇل مەحانيزم ساقارادا عاسىرلار بويى وسىلاي جۇمىس ىستەگەن.
ال قىزى ودان وعاش قىلىق جاساسا، اكە، شەشەسىن قيناپ، اعالارى جەڭگەلەرىن ساباپ، ولاردى اسىپ تاستايتىن بولعان. سەبەبى، قىزعا جاۋاپتى - قاتىنى.
ول كەزدە دە قىلجاقتاپ قىزعا باراتىن ەركەكتەر بولعان. "قىزعا كىم بارمايدى، قىمىزدى كىم ىشپەيدى" دەگەن ءسوز سول زاماننان قالعان. وندايدى "قىز وياتۋ" دەگەن، ال كۇيەۋ كەلەتىندى "ۇرىن بارۋ" دەيدى. سوندا بۇ جەردە بۇلار قىزدارىن شۇرشىتتەن قىزعانىپ وتىرعان جوق، ءوز قازاق ەركەكتەرىنەن قورعاشتاپ وتىر. جالپى، قاشاندا قازاق قىزىنىڭ ارىنىڭ ەڭ ءبىرىنشى جاۋى - قازاق ەركەگى بولعان، زەينەپ اپامىز ايتپاقشى. ال قورعانى - قازاق ايەلى بولعان.
سىرتتان سونداي ارام نيەت قوناقتار كەلسە قىز ءوسىرىپ وتىرعان ءۇيدىڭ بايبىشەسىنىڭ تىكەلەي باسقارۋىمەن جەڭگەلەر ۇلكەن ساقتىق شارالارىن جاساپ، قىز جاتاتىن ءۇيدى قاتتى كۇزەتكەن، ءتىپتى قىزدى قويىندارىنا باسىپ جاتىپ دەگەندەي. ياعني، ءداستۇر بويىنشا قازاق قىزى تىكەلەي ايەلدەر الەمىنىڭ ىقپالىندا بولعان، ال ەركەكتەر تۇزدە جۇرگەن نەمەسە قازاق ەركەگى - ۇل تاربيەسىنە كوپ جاۋاپتى دەسە بولادى. ال قىز تاربيەسىندە ونىڭ ىقپالى - مينيمۋم.
سوسىن، قازاق قىزىنىڭ ەڭ جاقىنى - جەڭگەسى، قىز ابىرويمەن ۇزاتىلىپ كەتكەنشە ونىمەن تونىڭ ىشكى باۋىنداي جاقسى بولعانى دا بەلگىلى. "كوزجاقسىم", "اپپاعىم - ساتپاعىم" دەپ ات قويىپ تۋعان باۋىرىنداي بولعان.
وكىنىشكە وراي بۇگىندە بۇل مەحانيزم جۇمىس ىستەمەيدى.
ءبىزدىڭ بۇگىنگى ايەلدەرىمىزدىڭ ۇلت تاربيەسىندەگى ءوز تىكەلەي مىندەتىن بىلمەي شاتىپ، ايتىپ جۇرگەندەرى اناۋ، سوسىن قازاق قىزىنىڭ تاربيەسى قايدان وڭسىن.
ولجاس ءابىل
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
