ءبىزدى وسى ۋاقىتقا دەيىن «ساياسات سايقال قاتىننىڭ تىرلىگى» دەپ قۇلاعىمىزعا قۇيىپ كەلدى. مۇنىڭ تۇبىندە ەلدىڭ ساناسىن ساياساتتان اۋلاق سالىپ، مەملەكەتتە نە بولىپ جاتقانىنان حابارسىز ەتىپ، باسشىلاردىڭ نە ىستەپ جاتقانىنان بەيحابار ماڭگۇرتتەردى تاربيەلەۋ عانا جاتىر. ءبىزدى ساياساتقا ارالاسپا، باسىڭ كەتەدى، تىنىش وتىر، تىنىشتىق كەرەك، ولار ويتەدى بۇيتەدى دەيتىن ۇلكەن بۋىننىڭ دا سانى اسا كوپ. سولاردى سويلەتىپ تە ساياساتتى سايقال قاتتىننىڭ تىرلىگى ەتىپ كورسەتەدى. نەگىزى ساياسات سايقال قاتىننىڭ تىرلىگى بولسا وندا ساياساتتانۋ عىلىمدارى دا سايقال عىلىم بولىپ شىعار ەدى. بىزگە وندا شەتەلدە «بولاشاقپەن» سايقال عىلىمدى ۇيرەنۋ ءۇشىن جاستاردى وقىتۋدىڭ، سول ءۇشىن ەلدىڭ قازىناسىنان قاراجاتتى شىعىنداۋدىڭ تۇككە دە كەرەگى بولماي قالار ەدى. نەگە كەرەگى بار سايقال عىلىمدى يگەرىپ؟ ماقساتى ەلدى توناپ، حالىقتى ازدىرىپ، لينگۆوتسيد، ەتنوتسيد، ءتۇبى گەنوتسيد جاساۋ ما؟ ساياسي عىلىمنىڭ نەگىزى – حالىقتى باسقارۋ، ەلدىكتى، ۇلتتىق مۇددەنى، ەلدىڭ ساياسي مادەنيەتى مەن وركەنيەتىن قالىپتاستىرۋدا جاتىر. شىنايى ساياسي عىلىم ۇرلىق پەن توناۋدى، ەلدى ازدىرۋدى كوزدەمەيدى، ەلدىك مۇرات-ماقساتتاردى عانا ىسكە اسىرادى.ساياسات وسىنى جاساۋى كەرەك. ايتپەسە ول ساياسات ەمەس، سايقال قاتىننىڭ تىرلىگى عانا بولىپ قالادى.
جالپى ادامزاتتىڭ تاريحىندا ءوز ەلىن وركەنيەتتىڭ كوشىنە باستاعان وتە دارىندى ساياساتكەرلەر (مىسالى، نەلسون ماندەلا، لي كۋان ب، مارتين ليۋتەر كينگ، ماحاتما گاندي، اۆرامم لينكولن سياقتى) وتە از بولعان. ساۋساقپەن عانا سانارىقتاي. سوندىقتان عوي، ەشقانداي باسشى سەندەرگە دەموكراتيا مەن ازاماتتىق قوعامدى قالىپتاستىرىپ بەرمەيدى، ونى ازاماتتار قىسىلتاياڭ كەزدەردە نەمەسە سانالى تۇردە ساياسي ۇردىستەردى تەرەڭ تۇسىنە باستاعاندا عانا ىسكە اسىرۋعا كىرىسەتىنى. سانالى، وركەنيەتتى جولدى تاڭدايتىن قوعام ەشقاشان دا باسشىعا تابىنبايدى. باسشىعا تابىنعان قوعام وركەنيەتتىڭ جولىنا تۇسە المايدى. ەكى تاراپ ديففەرەنتسيال مەن ينتەگرال سياقتى. مۇنداي قوعام اقتى اق، قارانى قارا دەپ ايتا الادى. اشىق مىنەز كورسەتەدى. ءوز مۇددەسىن ەسكەرۋسىز قالدىرمايدى. مۇنداي ەلدىڭ ازاماتتارىنىڭ ءبارى ساياساتتى باقىلايدى، ساياسي ويىن ايتادى. قوعامعا، ادامعا تۋرا كەلمەيتىن رەفورمالار جاسالسا، اشىق قارسى شىعادى. ءبىزدىڭ قوعامنىڭ ەڭ ءبىر قۇرىعان ءارى ماحرۇم بولىپ تۇرعان تۇسى دا وسى. سەبەبى ادام مەن قوعامنىڭ ءتۇپتىڭ تۇبىندە قىسىم مەن تسەنزۋرادان، بيۋروكراتيا مەن ساياسي قۋدالاۋدان كەۋدەسى قاق ايىرىلارى ءسوزسىز. ادىلەتسىزدىككە توزە بەرۋ ادام بالاسىنا ءتان ەمەس. ساياسي دارىنسىز باسشىلار عانا وسىنى تۇسىنبەيدى. اتاققۇمار، تويىمسىز، بيلىككۇمار باسشىلارعا قوعامنىڭ كريتيكالىق ساياسي ءحالىن ۇعىنۋ بۇيىرا بەرمەيدى. ال ءبىزدىڭ قازاق حالقىنا ساياساتتى تۇسىنە ءبىلۋ قازىرگى جاعدايدا ابدەن قىسىلعان فورمادا عانا ۇعىنۋعا تۋرا كەلىپ وتىر. ءبىزدىڭ قوعام قازىر اسا ساياساتشىل. ءبىر وزگەرىستى جاساعىسى كەلەدى، بىراق جان-دارمەن جەتپەي تۇر. ءبىر بىرىنە سەنىم ولگەن. تۇرمىسى تۇرالاعان، جىگەرى دە قۇلاعان. سول سەبەپتى سەنىمدى قوزعالا المايدى. سوندىقتان وسى جولى قوعام تارابى ءبىر بەلسەندىلىككە بارماسا، ساۋاتسىز ساياسي ۇردىستەردىڭ قانداي جاعدايلارعا تاپ قىلاتىنىن دۇرىس بولجاي الماسا، ىزدەنبەسە، الداعى جولى قىسىلا بەرەتىن بولىدى. بىراق ءتۇبى جارىلادى.
قازاق حالقى بۇل ادىلەتسىزدىكتى سوڭعى 30 جىلدىڭ ىشىندە عانا كورگەن جوق. مۇنىڭ تامىرى سوناۋ پاتشالىق رەسەيدەن باستاۋ الادى. ءستاليننىڭ، بولشەۆيكتەردىڭ، قىزىل كاممۋنيستتەردىڭ قازاققا جاساعان قاندى گەنوتسيدى مەن وپاسىزدىعى الدىڭعى بۋىننان بۇگىنگى بۋىننىڭ تامىرىنا دەيىن بويلاپ، سۇيەگىنە دەيىن ءوتىپ كەتكەن. قورقىنىش گەنمەن دە قۋالاپ كەلەتىنىنە كوزىم جەتتى. بۇل زەرتتەۋلەر جاساسا توم توم كىتاپتار بولاتىنى دا ءسوزسىز. و باستان ءبىزدىڭ گەندىك اقپاراتتىق وزەگىمىزگە سوققى جاسالعان. قازىرگى كۇنگە دەيىن توقتاعان ەمەس. قازاقتىڭ تىنىستاپ، ءوزىن ءوزى ىزدەپ، بۇلقىنىپ، نەگىزىنە ورالا الماي وتىرعانى دا وسىدان. ءتۇپ نەگىزى وتە مىقتى، وڭايلىقپەن وزەگى شىرىمەيتىن ۇلت ەكەنى سان عاسىر بويى دالەلدەنىپ كەلە جاتىر. وسى جولى ەسىن جيناپ السا، قازاقتى ەشكىم دە توقتاتا الماسى ايدان انىق. سوندىقتان تەك ساۋاتتى اقپاراتتىق يدەولوگيا جاساي بەرۋ كەرەك، جاساي بەرۋ كەرەك، مۇلدەم توقتاماۋ كەرەك. ساۋاتتى اقپارات جەڭىپ شىعادى. سەبەبى، ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن ازاپ شەككەن قارا تۇنەكتەن ءوزىن اراشالاپ، كوزى اشىلىپ، ايى دا وڭىنان تۋاتىن ساتتە تۇرمىز. بۇل ءبىزدىڭ قازىرگى جاس ۇرپاقتىڭ ەنشىسىندە قالادى. ءبىز ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز بەن تاريحىمىزدى سولارعا جازىپ بەرىپ، ۇلتتىق يدەولوگيانى قالايدا قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك. ايتپەسە، قازىرگى جاۋقازىنداردى قۋراتىپ الساق، وڭباي ۇتىلىپ، وكىنىشكە تاپ بولامىز. نەمقۇرايلىلىق ءوزىنىڭ جانىنا قالاي باتقانىن قازاق وسى جولى انىق سەزىنە باستادى. دەمەك، بۇل دا دۇرىس ءۇردىس. ۇلتتىڭ ءوزىن ءوزى قورعاۋ فۋنكتسياسى دا ىسكە قوسىلدى دەگەن ءسوز. وركەنيەتتى قوعامدىق سانانى قالىپتاستىرۋعا ءبىرىمىز قالماي اتسالىسايىق. ءبارىمىز ىزدەنىسكە تۇسەيىك. ىزدەگەن ادام تابادى. ىزدەنگەن قوعام وركەنيەتتىڭ كوشىنە جارماسادى.
بەكبولات قارجان
