ءبىزدىڭ بۇگىنگى عاسىر – عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دامىعان التىن ءداۋىرى دەۋگە كەلەدى. ادامزاتتىڭ ءومىر ءسۇرۋى اۋىردىڭ استىمەن، جەڭىلدىڭ ۇستىنە ويىسىپ ساۋساقتىڭ ۇشىمەن-اق بۇكىل الەمدى باسقارعىسى كەلەدى.
سوندىقتان تەحنولوگيالاردىڭ زامانىندا عىلىمدى دامىتۋ ماڭىزدى مىندەت بولىپ تابىلادى. سەبەبى عىلىم قوعامدى دامىتۋدا جانە جاھاندىق ماسەلەلەردى شەشۋدە ۇلكەن ءرول اتقارادى. وسىدان-اق عىلىم ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدىڭ بارلىق سالاسىن قامتيتىنىنا كوز جەتكىزە الامىز.
قازاقستاندا عىلىم سالاسى تۇراقتاپ قالعان جوق. ەلىمىزدە ءار جىل سايىن عىلىمي ازىرلەمەلەرگە وزگەرىستەر مەن جاڭالىقتار ەنگىزىلىپ كەلەدى. ونىڭ ۇستىنە عىلىمدى جانىنا سەرىك ەتكەن عالىمدار مەن جاڭا باستاماشىلارعا ارنالعان ۇسىنىس پەن بەرىلەر مۇمكىندىك تە مول.
عىلىمي جوبالار مەن باستامالار مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ، جاڭا يدەيالار جۇزەگە اسىرىلۋدا. نەگىزىنەن قازاق عىلىمى دامۋىنىڭ باستى كۇشى – عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى مەن ءتۇرلى باعىتتا ءبىلىم بەرەتىن جوعارى وقۋ ورىندارى.
مەملەكەتىمىز ەتەك-جەڭىن جيناپ، ەگەمەندىككە قول جەتكىزگەننەن باستاپ الەمدىك ارەنادا باسەكەگە قابىلەتتى ەل بولۋعا ۇمتىلىپ كەلەدى. سوڭعى ءۇش جىلدىققا كوز سالساق، ەلىمىزدە عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىمەن اينالىساتىن جالپى 380-نەن استام ۇيىم جۇمىس ىستەيدى. وسى ۇيىمداردىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن، قر عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن ءبىلىم بەرۋدى جانە عىلىمدى دامىتۋ ءۇشىن ءتۇرلى شارالار ىسكە اسىرىلۋدا. وسى ارقىلى وتاندىق ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن كەڭەيتىپ، ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنداعى عىلىمنىڭ ۇلەسىن ارتتىرۋعا زور مۇمكىندىكتەر تۋىپ جاتقانىن كورە الامىز.
رەسپۋبليكامىزدا ءبىلىم بەرۋدى جانە عىلىمدى دامىتۋدىڭ 2020-2025 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسى ءۇش جىل بۇرىن قابىلدانعان. جوسپار بويىنشا وسى بەس جىلدىقتا باعدارلامانى ىسكە اسىرۋ قۇنى تولىعىمەن 11,5 ملرد تەڭگە قارجىنى قۇراعان.
وتاندىق عىلىم بۇگىندە دامۋدىڭ داڭعىل جولىنا قادام باسقان دەي الامىز. ءسوزىمىزدىڭ دالەلى عىلىم ساپاسىن جاقسارتۋداعى شارالاردى ىسكە اسىرىپ، ونىڭ ساپالى ناتيجەسىنە قول جەتكىزگەنىن كورە الامىز. باستىسى سوڭعى جىلمەن سالىستىرعاندا عىلىمدى قارجىلاندىرۋ ساتىسى جەتى ەسەگە دەيىن ۇلعايعان.
ءيا، بۇگىندە عىلىمنىڭ قۇدىرەتىن اقشامەن شەكتەۋگە بولمايدى. دەگەنمەن، بولاشاقتىڭ ىرگەتاسىن قالاۋ ءۇشىن عالىمدارىمىزعا عىلىممەن اينالىسۋعا تولىق جاعداي قاجەت ەكەنى ايقىن. بۇگىندە جاس عالىمداردى قولداۋ ماقساتىندا تۇرلى باعدارلامالار مەن ستيپەنديالار دا تاعايىندالعان.
وسى تۇستا جىل سايىن عالىمداردىڭ ەڭبەگىن قولداپ، يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا دارىندى جاستار ۇرپاقتىڭ بارشا باستامالارىن قولداۋعا باعىتتالعان جوبالارعا قارجى ءبولىپ، سان الۋان كونكۋرستار مەن ءتۇرلى فورۋمدار ۇيىمداستىرىلىپ، سىياقىلار تابىستالۋدا. ءتىپتى ەلىمىزدىڭ عىلىم دەڭگەيىن حالىقارالىق دارەجەدە كوتەرۋ ءۇشىن الىس-جاقىن شەتەلدەردەن قاتىسۋشىلار مەن قوناقتار شاقىرتىلىپ، ەل دارىندىلارىنىڭ تاجىريبە الماسۋىنا جاعداي جاسالىپ كەلەدى.
ەڭ باستىسى عىلىمي جوبادا ءبىر جىلى جولى بولماعان عالىم نە جاس ونەرتاپقىش ءوزىنىڭ ەكىنشى مۇمكىندىگىن جىلدار بويى كۇتپەيدى. جىل سايىنعى رەسپۋبليكالىق، حالىقارالىق دەڭگەيدە باق سىناپ، ءوز ءبىلىمىن دالەلدەۋگە مۇمكىندىك الا الادى. وسىنداي جوبالاردىڭ ارقاسىندا عىلىم مەن تەحنيكانىڭ ۇشتاسىپ، جاستارعا قىزىعۋشىلىق سىيلاپ، عىلىمنىڭ العا ىلگەرىلەگەن كورىنىسى دەۋگە كەلەدى.
عىلىمي جوبالار مەكتەپ وقۋشىلارى، جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ستۋدەنتتەرى مەن ءبىلىم بەرەتىن ۇستازدارعا ءبىلىم كاتەگورياسىنا بايلانىستى ۇيىمداستىرىلادى.
اتاپ ايتار بولساق ەكى جىل بۇرىن ەلىمىزدەگى بىرنەشە وقۋ ورىندارىنىڭ سانى قىسقارعان بولاتىن. ياعني سانى بولعانىمەن، ساپاسى ناشار، ءبىلىم بەرۋ داەجەسى كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىقپايتىن وقۋ وردالارى جابىلىپ، ستۋدەنتتەر ساپالى ءبىلىم بەرە الاتىن وقۋ ورىندارىنا اۋىسقان. ءتىپتى جىل سايىن ءتورت نە ودان دا كوپ وقۋ ورنىنىڭ ليتسەنزياسىنان ايىرىلۋى نە بولماسا ءوزىنىڭ كاسىبيلىگىن كورسەتۋى بۇل مەملەكەت ءۇشىن الدەقايدا پايدالى. وسىنداي باسەكەلەستىك پەن رەيتينگتىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدەگى ءبىلىم مەن عىلىم ساپاسى ارتىپ، عىلىمعا قويىلاتىن تالاپتار دا جىل سايىن جوعارلاماق.
ەلىمىزدە عىلىم دەڭگەيىنىڭ العا جىلجۋىنا تاعى ءبىر دالەل بار. ول - يۋنەسكو ستاتيستيكا ينستيتۋتىنىڭ (UIS) دەرەگى. ول بويىنشا قازاقستانداعى ءار ميلليون ادامنىڭ 790-ىندا عىلىمي اتاق پەن دارەجە بار ەكەنى بەلگىلى بولعان. وسىعان وراي ءبىلىم بەرۋدە ستۋدەنتتەرگە بولىنەتىن مەملەكەتتىك گرانتتار سانى مەن مەملەكەتتىك ستيپەنديانىڭ ارتۋى دا تالايعا قۋانىش سىيلاعان. قر عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا ءتورت جىل ىشىندە باكالاۆريات باعدارلامالارىنا بولىنگەن گرانتتار سانى 1,7 ەسەگە دەيىن ارتسا، ماگيستراتۋراعا تۇسەم دەۋشىلەرگە 1,8 ەسەگە، ال دوكتورانتۋرانى جوسپارلاعان ماماندارعا 3,7 ەسەگە دەيىن گرانتتار سانى ارتتى.
مەملەكەت تاراپىنان ۇسىنىلعان وسىنداي مول مۇمكىندىكتەردى پايدالانىپ، ەلدى كوركەيتۋ قازىرگى جاستاردىڭ ءبىلىمى مەن اقىلىندا ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق.
