بانكتەن زاڭسىز تولەمدى قايتارۋعا سوت نەگە قۇلىقسىز؟

قارىز بويىنشا كورسەتىلگەن قىزمەت تولەمى (كەي بانكتەردە "قارىز ەسەپشوتىن جۇرگىزگەنى ءۇشىن الىناتىن تولەم" دەپ اتالادى) - نەسيە تولەيتىن ادامنان جىلدىق سىياقى مولشەرلەمەسىنەن بولەك اي سايىن بانك الىپ وتىراتىن اقشا سوماسى.

ناقتى سوت شەشىمى نەگىزىندە بۇل بىلاي كورىنەدى. قارىز الۋشى بانكتەن 1,3 ميلليون تەڭگە اقشانى بەس جىلعا 11 پايىزدىق سىياقى مولشەرلەمەسىمەن الادى. كەلىسىمشارتتا قارىز الۋشى سىياقىدان بولەك، اي سايىن نەسيەنىڭ جالپى سوماسىنىڭ 0,75 پايىزىنا تەڭ قارىز بويىنشا كورسەتىلگەن قىزمەت تولەمىن وتكىزىپ وتىرۋى كەرەك.

وسىلاي بەس جىلدا نەگىزگى قارىزدان بولەك، ءسىز بانككە قوسىمشا 270 مىڭ تەڭگە تولەۋ كەرەكسىز. بۇرىن كەز كەلگەن قارىز الۋشى نەسيەسىن تولەپ بولعاننان كەيىن بانكتىڭ ۇستىنەن ازاماتتىق شاعىم ءتۇسىرىپ، سوت ارقىلى قارىز بويىنشا كورسەتىلگەن قىزمەت تولەمىن قايتارىپ الا الاتىن. سوتتار مۇنداي شاعىمداردى جاپپاي قاناعاتتاندىرىپ، اتالعان تولەمدى زاڭسىز دەپ تانىپ كەلگەن. بۇكىل ەلدەگى مىڭداعان قارىز الۋشى وسى جولمەن زاڭسىز جيناقتالعان تولەمدەرىن ءوندىرىپ الدى.

ناۋرىزدىڭ سوڭىنان باستاپ سوتتار مۇنداي شاعىمداردى قاناعاتتاندىرۋدى توقتاتتى. ازاتتىق نەگە بۇلاي بولعانىن زەرتتەپ كوردى.

تۇتىنۋشى قۇقىعىن بۇزۋ

2013 جىلى ورال قالاسىنىڭ تۇرعىنى ءۇش بالانىڭ اكەسى جانبولات قاليەۆ ءۇي قۇرىلىسىن اياقتاۋ ءۇشىن اليانس بانكتەن (قازىرگى Forte Bank) بەس جىل مەرزىمگە (60 اي) 2,4 ميلليون تەڭگە كولەمىندە نەسيە العان. قاليەۆ بانككە پايىزىمەن (جىلدىق پايىزدىق مولشەرلەمە - 48 %) قوسا ەسەپتەگەندە نەگىزگى قارىزدان ەكى ەسە كوپ اقشا قايتارۋى كەرەك بولعان. ودان بولەك، كەلىسىمشارتقا سايكەس، قاليەۆتەن اي سايىن قارىز بويىنشا كورسەتىلگەن قىزمەت ءۇشىن قارىزدىڭ 0,1 پايىزىنا تەڭ مولشەردە (23,5 مىڭ تەڭگە) تولەم الىپ وتىرۋ قاراستىرىلعان. وسىلاي بەس جىل ىشىندە جانبولات قاليەۆ بانككە قوسىمشا 1,3 ميلليون تەڭگە تولەگەن.

- كەلىسىمشارت جاساۋ كەزىندە مۇنداي تولەم تۋرالى بىلگەن جوقپىن. ادام نەسيە الۋعا جانى قينالعان كەزدە بارادى، سوندىقتان قارىزدى تەزىرەك العىسى كەلەدى. بىلايشا ايتقاندا بەرىپ تۇرعاندا الا بەرەسىڭ. ونىڭ ۇستىنە قىس مەزگىلى كەلە جاتقان سوڭ، ءۇيدى بىتىرۋگە شۇعىل اقشا كەرەك بولدى، - دەيدى جانبولات قاليەۆ.

نەسيەسىن تولىق وتەگەن قاليەۆ ينتەرنەت ارقىلى قارىز بويىنشا كورسەتىلگەن قىزمەت تولەمىن قايتارۋعا بولاتىنىن بىلگەن. زاڭگەرلەر كومەگىنە جۇگىنىپ، بانك ۇستىنەن تولەمدى زاڭسىز دەپ تابۋدى سۇراپ، سوتقا شاعىم تۇسىرگەن.

ورالدىڭ ازاماتتىق ىستەر بويىنشا №2 قالالىق سوتىنىڭ 19 ناۋرىزدا شىققان شەشىمىنە سايكەس، بانك وكىلدەرى شاعىممەن كەلىسپەي، سوتتا "قارىز الۋ تۋرالى كەلىسىمشارت جاساسۋ كەزىندە تولەم ماسەلەسى الدىن الا كەلىسىلىپ، قارىز الۋشى شارتتارعا كونگەنىن" ايتقان.

سوت تاراپتاردى تىڭداپ بولىپ، قارىز الۋشىعا تاعايىندالعان تولەمدى زاڭسىز دەپ تاپقان. قاليەۆتىڭ شاعىمىن قاناعاتتاندىرىپ، بانكتى شاعىم يەسىنە زاڭسىز الىنعان تولەم مەن سوتقا كەتكەن شىعىنداردى قوسا ەسەپتەگەندە 1,4 ميلليون تەڭگە اقشا قايتارۋعا مىندەتتەگەن. سوتتىڭ بۇل شەشىمى بىرنەشە زاڭعا، ونىڭ ىشىندە "تولەم جانە تولەم جۇيەلەرى تۋرالى" زاڭنىڭ "ەسەپشوتتى اشۋ جانە جۇرگىزۋ بانكتىڭ مىندەتى جانە ەسەپ ايىرىسۋ وپەراتسيالارىنا جاتپايدى" دەگەن جولدارىنا نەگىزدەلگەن. ودان بولەك، بانك وكىلدەرى سوت الدىندا اتالعان تولەمدەردى اي سايىن الىپ وتىرۋ ءۇشىن بانك قانداي كولەمدە جانە نەندەي جۇمىستار اتقارعانىن دالەلدەي الماعان.

سوت ءوز شەشىمىن "بانك قارىز كەلىسىمشارتىنا اي سايىنعى تولەم الۋ شارتتارىن قوسىپ جانە اتالعان تولەمدى الۋ ارقىلى ادالدىققا قارسى جۇمىس ىستەيدى. ويتكەنى بانك وسى ارقىلى قارىز الۋشىعا ەشقانداي قىزمەت كورسەتپەي-اق، ودان اقشا الادى. اتالعان تولەم قوسىمشا سىياقى الۋدىڭ كەلىسىمشارت شارتتارىندا قاراستىرىلماعان جاسىرىن فورماسى. بۇل ازاماتتىق كودەكس تالاپتارىن، زاڭدى جانە قارىز الۋشىنىڭ تۇتىنۋشى رەتىندەگى قۇقىعىن بۇزادى" دەپ ءتۇسىندىردى.

قازاقستان بويىنشا ازاماتتىق سوتتار وسى جىلعا دەيىن قارىز الۋشىلار شاعىمىن قاناعاتتاندىرىپ قانا قويماي، جوعارعى سوت سايتىندا قارىز الۋشىنىڭ پايداسىنا شەشىلگەن ىستەر تۋرالى جاڭالىقتاردى ءادىل سوت شەشىمىنىڭ ۇلگىسى رەتىندە تۇراقتى نەگىزدە جاريالاپ وتىرعان.

زاڭگەرلەر دابىل قاقتى

ورالدىق زاڭگەر ميرلان جۇماعاليەۆ سوتتا وسىعان ۇقساس ونداعان ءىس بويىنشا جەڭىسكە جەتىپ، ءوز قورعاۋىنا العان ازاماتتارعا زاڭسىز ۇستالعان تولەمدەردى قايتارىپ بەرگەن. ول ءوز تاجىريبەسىندە بانكتەن 50 مىڭ مەن 1,8 ميلليون تەڭگە ارالىعىندا ءارتۇرلى سومادا اقشا وندىرگەنىن ايتادى. ول ارىپتەستەرىنە سىلتەمە جاساپ، سوڭعى ءۇش جىلدا 290 مىڭ حالقى بار ءبىر عانا ورال قالاسىنىڭ وزىندە زاڭگەرلەر بانكتەردەن ءبىر جارىم مىڭ قارىز الۋشىنىڭ اقشاسىن قايتارىپ بەرگەنىنە نازار اۋدارادى. زاڭگەرلەر ءوز ەڭبەگى ءۇشىن وندىرىلگەن قارجىنىڭ 10 پايىزىن الىپ وتىرعان.

- وسى جىلدىڭ ءساۋىر ايىنا دەيىن شاعىمدار قاناعاتتاندىرىلىپ كەلدى. ەندى سوت مۇنداي شاعىمداردان باس تارتا باستادى. بانكتەر اعىمداعى نەسيەلەر بويىنشا تولەمدەردى الىپ تاستاۋعا كوشتى. ياعني، بانكتەر بۇعان دەيىن زاڭسىز تولەمدەر ۇستەمەلەپ كەلگەنىن مويىنداپ وتىر. ال نەسيەسىن زاڭسىز تولەمدەرىمەن قوسا وتەگەن ادامدار شە؟ ولارعا اقشاسىن قايتارماي ما؟ لوگيكا قايدا؟ - دەيدى ميرلان جۇماعاليەۆ.

جۇماعاليەۆتىڭ دەرەگىنشە، ورال قالاسىنداعى №2 قالالىق سوت سوڭعى بىرنەشە ايدا وسىنداي 15 شاعىمدى قاناعاتتاندىرماي قايتارعان. تاعى شامامەن 60 شاعىم سوتتا قارالىپ جاتىر. ەندى سوت بانك قىزمەتىن زاڭسىز دەپ ەسەپتەمەيدى جانە شاعىمدى قاناعاتتاندىرماۋىن بىلاي تۇسىندىرەدى: "بانك قارىزى تۋرالى كەلىسىمشارتقا قول قويۋ ارقىلى شاعىم يەسى كەشەندى بانكتىك قىزمەت كورسەتۋگە ەرىكتى تۇردە قوسىلىپ، كەلىسىمشارت شارتتارىن ماقۇلداعان. سوندىقتان بانك قىزمەتى ءۇشىن تولەمدى قارىز كەلىسىمشارتىنا سايكەس سىياقىنىڭ جاسىرىن فورماسى دەپ باعالاۋعا بولمايدى. بانك قىزمەتى ءۇشىن تولەم بەلگىلەۋ جانە الۋ قولدانىستاعى زاڭناماعا قايشى كەلمەيدى".

نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ تۇرعىنى ەربول مۇراتبەكوۆ – سوت حالىق بانكتىڭ ۇستىنەن تۇسىرگەن شاعىمىن قاناعاتتاندىرماعان قارىز الۋشىلاردىڭ ءبىرى. 2013 جىلى ول بانكتەن بەس جىلعا نەسيە (800 مىڭ تەڭگە) الىپ، وسى 60 اي ىشىندە قارىز بويىنشا قىزمەت تولەمى 188 مىڭ 800 تەڭگەگە (اي سايىن 3200 تەڭگە) جەتكەنىن ايتادى. مۇراتبەكوۆ سوتتان وسى اقشانى بانكتەن ءوندىرىپ بەرۋىن سۇراعان. بىراق 8 ساۋىردە نۇر-سۇلتاننىڭ ەسىل اۋداندىق ازاماتتىق ىستەر بويىنشا سوتى شاعىمدى قاناعاتتاندىرۋدان باس تارتىپ، مۇنى "شاعىم تالاپتارىن ورىنداۋعا قۇقىقتىق نەگىز جوق" دەپ تۇسىندىرگەن.

باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ زاڭگەرلەرى وسىنداي شاعىمداردىڭ جاپپاي كەيىن قايتارىلۋىنا بايلانىستى جوعارعى سوتقا جاعدايدى ءتۇسىندىرۋىن سۇراپ حات جازىپ، ءالى جاۋاپ الا الماعان.

"قاراعاندى وبلىسىنىڭ ازاماتتىق كەڭەسى" قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ زاڭگەرى ريمما سايفۋتدينوۆا قاراعاندىدا دا ۇقساس جاعداي بولىپ جاتقانىن ايتادى.

- سوڭعى ەكى جىل بويى ءبىز اتف، الفا بانك، ەۋرازيا بانكى، حالىق بانك، كاسپي بانك سياقتى بانكتەرمەن سوتتاسىپ، جەڭىپ جۇردىك. 2017 جىلدان باستاپ مىڭنان استام ءىس تۇتىنۋشى پايداسىنا شەشىلدى. جەكە تاجىريبەمدە بانكتەن وندىرىلگەن ەڭ ۇلكەن قارجى ەكى ميلليون تەڭگەگە جەتتى. ادامدار قۋانىپ، كوڭىلدەرى جايلاناتىن، ويتكەنى كوپ زاڭگەرلەردىڭ قىزمەت اقىسى ادامدار بانكتەن وندىرىلگەن قارجىنى قولدارىنا العان كەزدە عانا تولەنەتىن، - دەيدى ريمما سايفۋتدينوۆا.

زاڭگەردىڭ ايتۋىنشا، ناۋرىز ايىنىڭ باسىنان باستاپ قاراعاندى مەن تەمىرتاۋ سوتى مۇنداي شاعىمداردى قاراۋدى كەيىنگە قالدىرۋعا كوشىپ، كەيىنىرەك قاناعاتتاندىرۋدان باس تارتا باستاعان.

ناۋرىز ايىنىڭ سوڭىندا ءبىر توپ زاڭگەر قاراعاندىدا ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىن وتكىزىپ، سوتتىڭ بانكتەن قارىز الۋشىلار شاعىمىن قاراۋدان باس تارتۋعا زاڭدىق نەگىزدەمەسى جوعىن مالىمدەگەن.

- ءبىز سوتتارعا حالىقارالىق ۇيىمدارعا شاعىمداناتىمىزدى حابارلادىق. بىراق ولار مۇنىمىزعا تەك جىميىپ قانا جاۋاپ بەردى. مەن بانكتەرگە حالىقتىڭ تولەمىن قايتارۋ اۋىرتپالىق تۇسىرە باستاعان شىعار دەپ ويلايمىن. بانكتەردىڭ مۇنداي تولەمدەر الۋعا قۇقىعى جوق. سوت ارقىلى اقشاسىن قايتارىپ ۇلگەرمەگەن ءالى قانشاما ادام بار. تاعى ءۇش جىل اقشا وندىرۋگە بولار ەدى. ادامدار نەسيەنى جاقسى ومىردەن المايدى عوي، - دەيدى ريمما سايفۋتدينوۆا.

جوعارعى سوت پەن ۇلتتىق بانك نە دەيدى؟

قاراعاندىلىق قورعاۋشىلاردىڭ ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىنان كەيىن جوعارعى سوت وكىلى يرينا كالاشنيكوۆا ءساۋىر ايىنىڭ باسىندا "ۆرەميا" گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا "بانكتەر جانە بانك قىزمەتى تۋرالى" زاڭعا وزگەرتۋلەر ەنگىزۋ تۋرالى سوتتار "سوت تاجىريبەسىن وزگەرتۋگە مىندەتتى" دەگەن.

سۇحباتتا يرينا كالاشنيكوۆا "جاقىندا تولەمدەردى الۋ ءتارتىبىن رەتتەيتىن زاڭعا وزگەرتۋلەر ەنگىزدى. وسى سەبەپتەن ءبىز سوت تاجىريبەسىن وزگەرتۋگە مىندەتتىمىز" دەگەن پىكىرىمەن بولىسكەن.

ونىڭ سوزىنشە، زاڭعا ەنگەن وزگەرتۋلەرگە سايكەس، وسى جىلدىڭ 4 ناۋرىزىنان باستاپ بانكتەرگە قارىز بەرۋ جانە ول بويىنشا قىزمەت كورسەتۋمەن بايلانىستى ەسەپشوتتى جۇرگىزگەنى ءۇشىن تولەم الۋعا تىيىم سالىنادى.

قازاقستان ۇلتتىق بانكىنىڭ دەرەگىنشە، 2019 جىلدىڭ 21 قاڭتارىندا "بانكتەر جانە بانك قىزمەتى تۋرالى" زاڭعا وزگەرتۋ ەنگىزىلگەن. وعان سايكەس، بانكتەرگە قارىز بەرۋ جانە ول بويىنشا قىزمەت كورسەتۋمەن بايلانىستى ەسەپشوتتى جۇرگىزگەنى جانە قارىزدى بانك ەسەپشوتىنا اۋدارعانى ءۇشىن تولەم الۋعا تىيىم سالىنادى. بۇل تىيىم كاسىپكەرلىكپەن بايلانىستى ەمەس تاۋار، جۇمىس نە قىزمەت ساتىپ الۋ بويىنشا فيزيكالىق تۇلعامەن جاسالاتىن كەلىسىمشارتتارعا قاتىستى قولدانىلادى.

سۋديا كالاشنيكوۆا سۇحباتىندا تىيىم 4 ناۋرىزدان كەيىن جاسالعان كەلىسىمشارتتارعا قاتىستى عانا قولدانىلاتىنىن، ال بۇعان دەيىن جاسالعان كەلىسىمشارتتار ءوز كۇشىندە قالاتىنىن جانە "بانكتەر بۇل كەلىسىمشارتتار بويىنشا تولەم الۋىن جالعاستىرۋعا قۇقىلى" ەكەنىن ايتقان.

جوعارعى سوتتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى ازاتتىققا قالىپتاسقان جاعداي بويىنشا سۋديانىڭ بۇل تۇسىندىرمەسىن سوتتىڭ رەسمي پوزيتسياسى دەپ ەسەپتەۋگە بولاتىنىن جەتكىزدى.

2 ساۋىردە قازاقستاننىڭ ۇلتتىق بانكى ءوز سايتىندا مۇنداي تولەمدەرگە تىيىم سالىناتىنىن راستاپ، بەس بانك ءوز تۇتىنۋشىلارىنا ءساۋىر ايىنان باستاپ قارىز بويىنشا كورسەتىلگەن قىزمەت تولەمىن الۋ تاجىريبەسى توقتاعانىن حابارلادى دەگەن مالىمدەمە جاريالادى.

ۇلتتىق بانك دەرەگىنشە، تولەمدەردى توقتاتۋ بانكتەردىڭ 180 مىڭ تۇتىنۋشىسىن قامتيدى. ولارعا كەلەتىن پايدا شامامەن 30 ميلليارد تەڭگەنى قۇراۋى كەرەك.

سوت بازاسىنا سايكەس، قازاقستان قالالارىندا قارىز الۋشىلار بانكتەن زاڭسىز تولەمدەرىن ءوندىرىپ الۋعا شاعىم ءتۇسىرۋىن جالعاستىرىپ جاتىر. ازاماتتىق سوتتار ىستەردى قاراۋدى كەيىنگە قالدىرىپ، ولاردى قاناعاتتاندىرۋدان باس تارتىپ وتىر.

ازاماتتىق كودەكستە (178-باپ) مۇنداي ىستەر بويىنشا شاعىم مەرزىمى ءۇش جىل دەپ بەلگىلەنگەن.

"ازاتتىق" راديوسى