ازات، جەلتوقسان، الاش ۇيىمدارى حاسەن قوجا-احمەتتى پرەزيدەنت سايلاۋىندا ءوز كانديداتى رەتىندە ۇسىندى. حاسەن قوجا-احمەت بۇل ۇسىنىستى قابىل الىپ، 2019 جىلدىڭ 9 ماۋسىمى كۇنگى پرەزيجدەنت سايلاۋىنا اتالعان ۇيىمداردىڭ اتىنان تۇسەتىن بولدى.
قوجا-احمەت حاسەن كارىمجانۇلى.
(تەمىرجولدى قوجا-تۇرك)
09.08.1949 ج. تۋعان. ۇلتى قازاق. ءبىلىمى جوعارى ء(ال-فارابي ات. قازۇۋ- جۋرناليست), قر جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، كومپوزيتور، گۋمانيتارلىق پاندەر پروفەسسورى (ساياسات، ونەر، تاريح، ءتىل زەرتتەۋشىسى).
ساياسي قايراتكەرلىگى (قىسقاشا) – 1970 ج. كسرو اسكەرىندەگى ۇلتتىق-ناسىلدىك كەمسىتۋشىلىككە نارازىلىق تانىتقانى ءۇشىن تۇتقىندالىپ، اسكەري پروكۋراتۋرانىڭ 7 اي تەرگەۋىنەن سوڭ، ايتقانىنىڭ شىندىق ەكەنىن دالەلدەپ، بوساتىلادى.
1971 ج. باستاپ كسرو-نىڭ وتارشىل ءارى توتاليتارلىق ساياسي جۇيەسىن سىناپ، اشكەرەلەپ، قازاقستان جانە باسقا دا «وداقتاس رەسپۋبليكالاردى» تاۋەلسىز ەل بولۋ ءۇشىن ۇلت-ازاتتىعى كۇرەسىنە شاقىرادى. سەمەي پوليگونىن جابۋ، قازاق تىلىنە مەملەكەتتىك مارتەبە بەرۋ، ءسوز، جيىن وتكىزۋ بوستاندىعىن، قازاق جەرىنە كەلىمسەكتەردى قونىستاندىرۋدى توقتاتۋ، ت.ب. ايتىپ، حالىقتى ۇكىمەتكە تالاپ قويۋعا ۇگىتتەيدى. وسى ماقساتتى ىسكە اسىرار ۇلتتىق-دەموكراتيالىق «جاس قازاق» ۇيىمىن قۇرۋ ءۇشىن جۇمىستار جۇرگىزەدى. 1973 جىلى «بولاشاقتاعى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۋى» رەتىندە كوك تۋ جاساپ، تانىستارى ورتاسىندا ناسيحاتتايدى. «ويان، قازاق» ويان، ەلىم!» (1972 ج.) ۇنپاراعىن، «ينتەرناتسيوناليزم جانە ونى ورىستاردىڭ قولدانۋى» (1972), «ورىستاردىڭ دۇنيەجۇزىلىك جاندارم بولۋعا ۇمتىلۋى»،«وداق پا الدە وتار ما؟» (1974), «حالىقتاردىڭ اسسيميلياتسيالانۋى كىمدەرگە قاجەت»، «ۇلت ماسەلەسىنىڭ تاريحي شەشىمى» (1975), ت.ب. ماقالا، ولەڭدەردى جازىپ تاراتقانى ءۇشىن 1977 ساۋىردە كگب تۇتقىنداپ، 2 جىلعا سوتتالدى. سول كەزدەن ەسىمى «الەمدەگى ساياسي تۇتقىنداردىڭ حەلسينكي تىزىمىنە» جازىلدى.
1986 ج. قازاق كسر مەم.تەلە-راديو رەداكتورى قىزمەتىندە ءجۇرىپ «جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە» بەلسەندى قاتىسقانى ءۇشىن 4 جىلعا قاتاڭ رەجيمدى قاماۋعا سوتتالدى.
1990-1994 جج. «جەلتوقسان» ۇيىمىنىڭ توراعاسى، الماتىداعى العاشقى ميتينگ، شەرۋلەردى، اشتىق جاريالاۋلاردى ۇيىمداستىردى.
1990 جىلى 22 ناۋرىزدا (قازاقستان تاۋەلسىزدىگى جاريالاناردان 1 جىل 10 اي ەرتە) الماتىداعى رەسپۋبليكا سارايى الدىندا ءوزى 1973 ج. جاساعان كوك تۋدى جاريا تۇردە كوتەردى.
1991 جىلى تامىزدا ليتۆا حالىق مايدانى «سايۋديسكە» تاجىريبە الماسۋعا ۆيلنيۋستە بولدى. رەسەيدەگى گكچپ بۇلىگىنە قارسى الماتىدا جيىندار ۇيىمداستىرىپ، بيلىكتەن قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاريالاۋدى تالاپ ەتۋگە شاقىردى..
1991 ج. قازان ايىندا «جەلتوقسان»، «الاش» جانە «ازات» ۇيىمدارىنىڭ ۇسىنۋىمەن قازاقستان پرەزيدەنتتىگىنە سايلاۋعا تۇسۋگە ارەكەت جاسادى. (الايدا بيلىك 1 اي قول جيناۋ مەرزىمىن ون-اق كۇنگە زاڭسىز قىسقارتقاندىقتان جانە ءتۇن جامىلعان ميليتسيالار شابۋىلداپ، جينالعان قولدار قۇجاتتارىن تاركىلەگەندىكتەن سايلاۋعا قاتىسا المادى).
1992 جىلدىڭ 1-ناۋرىزدا تاشكەنتتە وتكەن «تۇركىستان» قوزعالىسىنىڭ قۇرىلتايىندا ازىربايجانداعى تاۋلى قاراباق سوعىسىنا تۇركشىلدەردى كومەككە اپارۋ ح.قوجا-احمەتكە جۇكتەلدى. ءازىربايجان پرەزيدەنتى ءابىلفاز ەلشىبەيمەن كەزدەستى.
1992 ج. 9-مامىردا «دزەرجينسكيدىڭ ەسكەرتكىشىن قۇلاتقانى جانە قازاقستانداعى يادرولىق قارۋدى رەسەيگە بەرۋگە قارسى اقش ەلشىلىگى ءۇيى الدىندا ميتينگ ۇيىمداستىرعانى ءۇشىن» تۇتقىنعا الىنىپ، ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ، 3 كۇننەن سوڭ حالىق كۇشىمەن بوساتىلدى. 1992 ج. جەلتوقساندا قىرعىزستان پرەزيدەنتى ا.اقاەۆپەن كەزدەستى.
1993 جىلدان بەرى «ازات» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى.
1993 ج. نيدەرلانديانىڭ 11 قالاسىندا، بريۋسسەلدە تۇركشىل ۇيىمدارمەن كەزدەسۋلەر وتكىزدى.
1994 ج. قازاق حالقىنا ءتىل تيگىزگەن لدپر توراعاسى ۆ.جيرينوۆسكيگە اشىق حات جازىپ، سەمسەرمەن جەكپە-جەككە شاقىردى.
1994 ج. اقش-تا دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ جيىنىندا ن.نازارباەۆتىڭ اۆتوريتارلىق جۇيەسىن سىناپ سويلەدى.
1995 جىلى اقپاندا بريۋسسەلدەگى «ۇلتارالىق قاتىناس تۋرالى» كونفەرەنتسياعا قاتىستى. (1997 جىلى مەككەگە قاجىلىق ساپارىنا بارىپ قايتتى).
2008 جىلى 2-ساۋىردە تيبەت حالقىنا جاسالعان قىتاي رەپرەسسيالارىنا نارازىلىق ءبىلدىرىپ، الەم مەملەكەتتەرىنىڭ پرەزيدەنتتەرى مەن سپورتشىلارىن «پەكين-2008» وليمپيادالىق ويىندارىنا قاتىسپاۋعا شاقىرىپ مالىمدەمە جاساعانى ءۇشىن «قالامگەر» ءباسپاسوز كلۋبىندا سوققىعا جىعىلدى.
2011 ج. جاڭاوزەن قىرعىنىنا بايلانىستى الماتى الاڭىندا ميتينگ، شەرۋ ۇيىمداستىرعانى ءۇشىن سوتقا تارتىلىپ، مۇراجاي ديرەكتورلىعى قىزمەتىنەن شىعارىلدى.
2017 ج. استانادا «بايتاق بولاشاق» ۇيىمى جيىنىندا قر ۇكىمەتىنەن قىتايدىڭ 51 كاسىپورىندارىن قازاقستاننىڭ قاي جەرىنە ورنالاستىرماق كارتاسىن حالىققا جاريا ەتۋدى تالاپ ەتۋگە شاقىردى.
مەملەكەتتىك قىزمەتتەرى – 1972 جىلدان تالدىقورعان، الماتى وبلىستارىنداعى مادەني-اعارتۋ ۋچيليششەلەرىندە ۇستاز، اۋداندىق مۋزىكا مەكتەپتەرىندە ديرەكتور، قازاق كسر مەم.تەلە-راديوسىندا رەداكتور. 1998-2012 جج. الماتىداعى حالىق مۋزىكالىق اسپاپتارى مۇراجايىندا ديرەكتور. 2013 جىلدان سپورت جانە تۋريزم اكادەمياسىندا گۋمانيتارلىق پاندەر كافەدراسىندا قىزمەتتە.
شىعارماشىلىعى: 300 جۋىق مۋزىكالىق ءان، اسپاپتىق، وركەسترلىك شىعارمالاردىڭ (ونىڭ ىشىندە «تۇرك الەمىنىڭ ءانۇرانى» ء(سوزى مەن اۋەنى), «جەلتوقسانشىلدار ءانۇرانى»), 500 استام ماقالالار مەن سۇقباتتاردىڭ، ساتيرالىق شىعارمالاردىڭ، «ەرەۋل اتقا ەر سالماي...» (2000), «زيالى كىم، زياندى كىم؟»، «قازاق ءانى قالاي كوسموپوليتتەندى» (2008), «عاسىرلارعا جالعاسقان جاڭساقتىق» (2013), «رۋسسكي يازىك درەۆنەتيۋركسكي» (2014), «ادامزات قايدا بارادى؟» (2015), «تيۋركي نا ۆوستوكە» (2018) كىتاپتارىنىڭ، «تاڭدامالى 100 ءان» (2002) جانە اسپاپتىق مۋزىكالىق شىعارمالارعا ارنالعان 6 جيناقتىڭ، «حاسەن قوجاحمەتوۆتىڭ اندەرى» كۇيتاباعىنىڭ (1985), «نە ىزدەيدى كوڭىلىم؟» ءۇنتاسپاسىنىڭ (2002), «بوز دالا»، «شىركىن، جايلاۋ!» كومپاك-ديسكىلەرىنىڭ (2006) اۆتورى.
(وتباسى: بالالارى: ءۇمىت (1970), ناۋرىزباي (1975), ايجان (1993).
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
