ۇكىمەت بىر جىل بۇرىن يران ازاماتتارىنا 14 كۇنگە دەيىن ۆيزاسىز كىرۋگە رۇقسات بەرگەن بولاتىن. الايدا، يراندىق قازاقتارعا ەلگە كىرۋ جەڭىلدەگەن جوق. ولار اتامەكەنىنە ورالا المايتىندارىنا نارازى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى Azattyq سايتىنا سىلتەمە جاساپ.
يرانداعى قازاق دياسپوراسى وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل تەك تۋريستەر ءۇشىن ىڭعايلى، بىراق قانداستاردىڭ كوشۋى ءۇشىن ۆيزا الۋ قيىنداي تۇسكەن.
يرانداعى گورگان قالاسىنىڭ تۇرعىنى، 38 جاستاعى ەتنيكالىق قازاق پيرۋز بەگەي ءبىر جىلعا جۋىق اتا قونىسىنا كوشۋگە تىرىسۋدا. ونىڭ "بيزنەس مەنەدجمەنت" ماماندىعى بويىنشا جوعارى ءبىلىمى بار، جەرگىلىكتى مۇناي كومپانياسىندا، بانكتە جۇمىس ىستەگەن، قازىر يراننىڭ مەملەكەتتىك مەكەمەسىندە جۇمىس ىستەيدى.
بۇرىن س10 جانە س1 ۆيزاسى بەرىلگەن. ول شەتەلدىك قازاقتارعا قازاقستانعا كىرۋگە جانە ەل اۋماعىندا ءۇش جىلعا دەيىن بولۋعا جانە تۇراقتى بولۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. وتكەن جىلدان باستاپ ولاردى بەرۋ توقتاتىلدى. ەندى تەك ەكى اپتا ۆيزاسىز جۇرۋگە بولادى. ءبىز ەكى اپتاعا ەمەس، تۇراقتى تۇرىپ، قازاقستانعا كوشكىم كەلەدى جانە ونداي ادامدار كوپ، — دەيدى پيرۋز.
ولار بۇرىن قازاقستان ەلشىلىگى ۇلتى قازاق ەكەنىن انىقتايتىن كوميسسيا قۇرىپ، سونىڭ تۇجىرىمى نەگىزىندە شەشىم شىعاراتىن نەمەسە مەشىت جانىنان قۇرىلعان اقساقالدار كەڭەسىنىڭ انىقتاماسىنا سۇيەنەتىنىن ايتا كەتتى. ال قازىر تەك ءوزى تۇراتىن ەلدىڭ مەملەكەتتىك ورگانى بەرگەن قازاق ەكەنىن راستايتىن قۇجاتتى وتكىزۋى ءتيىس.
دياسپورا وكىلدەرى ءبىر جىلدا ەرەجەلەر كۇشەيگەنىن ايتادى. بۇعان سەبەپ، قازاقستاننىڭ يرانداعى باس كونسۋلىنىڭ اۋىسۋى بولۋى مۇمكىن.
“يران ۇكىمەتىندەگى بىرەۋ قازاق ەكەنىڭىزدى راستاسىن" دەيدى. ەندى نە ىستەۋ كەرەگىن بىلمەيمىز. اتا-بابالارىمىز ماڭعىستاۋدان شىققان. ولاردىڭ قۇجاتتارىندا ولاردىڭ كەڭەس وداعىندا دۇنيەگە كەلگەنى جازىلعان. مۇنداعى قازاقتار نەگىزىنەن كىشى ءجۇزدىڭ اداي رۋىنان شىققان. نايمانداردان ەكى-ءۇش وتباسى جانە ۇلى جۇزدەن ەكى-ءۇش وتباسى بار. جەتى اتامىزدى تولىق بىلەمىز. ەندى قانداي دالەل كەرەك ەكەنىن بىلمەيمىز، – دەيدى قازاق دياسپوراسىنىڭ وكىلى جەڭىس شادكام.
ايتا كەتەيىك، ەلىمىزدىڭ سالىق كودەكسى بويىنشا شەتەلدەن كەلگەن قانداستار ۆيزالىق الىم تولەۋدەن بوساتىلعان. الايدا قازاق جاستارى قازاقستاندا وقۋعا ۆيزا الۋ ءۇشىن الىم تولەپ جۇرگەنىن ايتادى. يراننان كەلگەن 13 قازاق ستۋدەنت 200 دوللاردان ۆيزا الىپ، شەتەلدىك ستۋدەنتتەر رەتىندە جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ دايىندىق بولىمدەرىندە اقىلى تۇردە وقىپ ءجۇر. ويتكەنى ولاردىڭ قازاق ەكەنىن راستايتىن رەسمي انىقتاماسى جوق. جاستار قازاقستانعا شەتەلدىك قازاقتار ەمەس، شەتەل ازاماتتارى رەتىندە وقۋعا بارادى. ولاردىڭ قانداس مارتەبەسى جوق.
قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى زاڭ وزگەرمەگەنىن جانە C1 جانە س10 ۆيزالارىن بەرۋ توقتاتىلماعانىن ايتتى.
2011 جىلى 22 شىلدەدەگى "حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى" زاڭنىڭ 20-بابىنا سايكەس، ءوتىنىش بەرۋشى قازاقستان ەلشىلىگىنە ءوزى تۇراتىن ەلدىڭ مەملەكەتتىك ورگانى بەرگەن جانە ونىڭ ەتنيكالىق قازاق ەكەنىن راستايتىن قۇجاتتى ۇسىنۋى ءتيىس.
زاڭ باپتارىندا وزگەرىس بولماعانىمەن، ەرەجەدە وزگەرىس بولعانىن مينيسترلىك دياسپورا وكىلدەرىنىڭ وزىنە مويىنداعان.
سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى يران قازاقتارىنىڭ وكىلدەرىنە 2022 جىلى 22 قاراشادا جىبەرگەن حاتتا "بۇعان دەيىن ەتنوسى قازاق ەكەنىن انىقتايتىن كوميسسيا جانە جەرگىلىكتى قازاق مەشىتتەرى جانىنان قۇرىلعان اقساقالدار كەڭەسىنىڭ انىقتاۋىمەن بەرىلىپ كەلگەن قانداستارعا ارنالعان ءتيىستى ساناتتاعى (س1; س10) ۆيزالار توقتاتىلعانىنا" قىنجىلىس بىلدىرەدى.
ءوتىنىش ءبىلدىرۋشىنىڭ قازاق ەكەنىن تەك مەملەكەتتىك ورگان بەرگەن قۇجات قانا راستاي الادى. ودان باسقالارى قابىلدانبايدى.
بۇعان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلى ايبەك سمادياروۆ جاۋاپ بەردى.
اتالعان مەشىتتەردىڭ انىقتامالارى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىنا ساي كەلمەيدى. مۇنداي انىقتامالاردىڭ دۇرىستىعىنا كۇمان كەلتىرگەن بىرنەشە فاكت انىقتالعان، – دەدى ول.
ال يراننىڭ مەملەكەتتىك مەكەمەلەرىندە مۇنداي قۇجات جوق، ولار ۇلتتى ايقىنداپ كورسەتپەيدى.
يران ازاماتتارىنىڭ تولقۇجاتتارىندا ولاردىڭ ۇلتى جازىلمايدى، – دەيدى تاعى ءبىر دياسپورانىڭ وكىلى جاپپارباي شادكام.
مۇنداي ماسەلە اۋعانستاندىق قازاقتاردىڭ باسىندا دا ءجيى كەزدەسەدى. 2021 جىلى تامىزدا اۋعانستانعا "تاليبان" كەلگەندە، سول ەلدەگى قازاقتار وزدەرىن قازاقستانعا الىپ كەتۋدى ءوتىنىپ، ەلشىلىككە كەلگەن.
سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ وكىلى ايبەك سمادياروۆ اۋعانستاندا نەبارى 15 قازاق وتباسى نەمەسە 200-گە جۋىق قازاق تۇراتىنىن مالىمدەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان ولاردى الىپ كەتۋگە دايىن.
ولار ەشقانداي دالەل كەلتىرە المايدى. كيبىرەۋلەرى قازاق تىلىندە سويلەمەيدى جانە اتا-بابالارىنىڭ قالاي كەلگەنىن جانە تاريحىن بىلمەيدى، – دەدى سمادياروۆ.
كەيىن سمادياروۆ رەپاترياتسيا تۋرالى ءوتىنىش بەرگەن ادامنىڭ قازاق ەكەنىن ەلشىلىك ىشىندە قۇرىلعان كوميسسيا انىقتايدى دەدى. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ايتۋىنشا، قازىر شەتەلدىكتەر ۆيزاعا نەمەسە قانداس مارتەبەسىنە قۇجات تاپسىرعاندا كونسۋلدىق قىزمەتكەرى ء"وتىنىش جاساعان تۇلعانىڭ ۇلتىن راستاۋ ءۇشىن مىندەتتى تۇردە سۇحبات جۇرىزەدى.
"قۇتتى مەكەن" دەپ اتالاتىن ارنايى جۇيەگە شەتەلدىكتەر قۇجاتتارىن ەنگىزىپ، قازاقستانداعى كوشىپ باراتىن وڭىرلەردىڭ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىمەن تىكەلەي بايلانىسا الادى جانە ولاردىڭ قازاق ۇلتىنا جاتاتىنىن انىقتايتىن كوميسسيا جۇمىسى قاراستىرىلىپ جاتىر، – دەپ مالىمدەدى ءسىم.
يرانداعى قازاق دياسپوراسى گۇلستان پروۆينتسياسىنىڭ گورگان، بەندەر-تۇركىمەن، گۇمبەد-كاۆۋس قالالارىندا ومىر سۇرەدى. ولار 1928-1929 جىلدارى كسرو-دا اۋقاتتى ادامداردىڭ مۇلكىن تاركىلەۋ ناۋقانى باستالعان كەزدە تۇركىمەنستان ارقىلى قونىس اۋدارعان. 1979 جىلى كەڭەس شاپقىنشىلىعىنان كەيىن اۋعانستاننان يرانعا قونىس اۋدارعان قازاقتار دا بار.
قازىرگى ۋاقىتتا يراندا قانشا قازاق تۇراتىنى تۋرالى رەسمي ستاتيستيكا جوق. ءسىم اقپاراتى بويىنشا بەس مىڭعا جۋىق. كوپتەگەن جىلدار بويى جەرگىلىكتى راديودا جۇمىس ىستەگەن جۋرناليست جاپپارباي شادكام يراندا التى-جەتى مىڭعا جۋىق قازاق بار دەپ شامالادى.
يران قازاقتارىنىڭ بىر جىل بۇرىن "ەڭبەك" باعدارلاماسى بويىنشا سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا قونىس اۋدارعان، ودان كەيىن كوشۋ ناۋقانى توقتاپ قالىپتى.
ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنڭ ەسەبىندە، 32 جىلدا شەتەلدەن قازاقستانعا ءبىر ميلليوننان استام قازاق قونىس اۋدارعان. ونىڭ توعىز مىڭعا جۋىعى يراننان كوشىپ كەلگەن ەكەن.
