2019 جىلى «قازاق حالقىنىڭ مۇراسى» كىتاپتار سەرياسىنىڭ باستاماسىمەن قاراعاندى قالاسىندا ۇلت قۇندىلىقتارىن ساقتاۋ مەن ناسيحاتتاۋعا باعىتتالعان قازاق كۇنتىزبەسىنىڭ تۇساۋى كەسىلگەن بولاتىن. كۇنتىزبەنى شىعارۋداعى ماقسات ۇلت قۇندىلىقتارىن ساقتاۋ مەن ولاردى قوعامدا تۇراقتى ناسيحاتتاۋعا جول اشۋ. كۇنتىزبەدەگى اتاۋلى كۇندەر تاريحي تۇلعالار مەن ۇلتتىق تاريحىمىز ءۇشىن قۇندى داتالارمەن ەتەنە بايلانىسىپ جاتىر. جالپى العاندا، ۇلت قۇندىلىقتارىن ساقتاۋ، ناسيحاتتاۋعا باعىتتالعان قازاق كۇنتىزبەسى بارلىعى 32 اتاۋلى كۇننەن تۇرادى.
اتاپ ايتقاندا ۇلت قۇندىلىقتارىن ساقتاۋ مەن ناسيحاتتاۋعا باعىتتالعان قازاق كۇنتىزبەسىنىڭ 13 اتاۋلى كۇنى جازۋشى ءىلياس ەسەنبەرلين، تاريحشى ەرماحان بەكماحان، كومپوزيتور نۇرعيسا تىلەندى، عالىم قانىش ءساتباي، قوعام قايراتكەرى حالەل دوسمۇحامەد، ۇشقىش حيۋاز دوسپان، قوعام قايراتكەرى بارلىبەك سىرتتانۇلى مەن ءالىمحان ەرمەك، ساكەن سەيفۋللين، قازاقتىڭ سوڭعى حانى كەنەسارى قاسىمۇلى، عارىشكەر توقتار اۋباكىر، باتىرلار راقىمجان قوشقارباي مەن مالىك عابدۋللين سىندى تاريحي تۇلعالاردىڭ تۋعان كۇندەرى مەن ولار قاتىسقان تاريحي داتالارمەن ساباقتاستىرىلىپ بەلگىلەنگەن. سونداي-اق كۇنتىزبەدە 6 تاريحي وقيعا كورىنىس تاپقان، ولاردىڭ ىشىندە 1911 جىل - بارلىبەك سىرتتانۇلىنىڭ باستاماسىمەن قازاق ەلىنىڭ جارعىسى،تۇڭعىش كاسىبي كونستيتۋتسياسى جازىلعان كۇن، 1920 جىل - ءا.ەرمەك پەن الاش زيالىلارى قازاق ەلىنىڭ شەكاراسىن بەلگىلەۋ ءىسىن قولعا العان داتا، 1841 جىل قىركۇيەك ايى - كەنەسارى قاسىمۇلىنىڭ بۇكىل قازاقتىڭ حانى بولىپ سايلانعان ۋاقىتى، 1991 جىل - بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان تۇڭعىش قازاق عارىشكەرى توقتار اۋباكىردىڭ ۇشقان كۇنى، 1891 جىل 25 قاراشا - تۇركى جازۋىنىڭ قۇپياسى اشىلعان كۇن جانە ەلىمىزدىڭ جاڭا كەزەڭىندەگى تاريحىنىڭ ايشىقتى داتاسى 1991 جىلدىڭ 16 جەلتوقسانى - قر تاۋەلسىزدىك العان كۇن كورىنىس تاپقان. سونىمەن قاتار، كۇنتىزبەدە 18 ۇلتتىق قۇندىلىق ناسيحاتتالادى. اتاپ ايتار بولساق، ول قازاق ادەبيەتى، ۇلت دەنساۋلىعى، قازاق تاريحى، سالت-ءداستۇر، قازاق ونەرى، ۇلتتىق تاعامدار، ۇلت قايراتكەرلەرىنىڭ ەڭبەگى، ۇلتتىق ويىندار، تۋعان جەر، الاش ۇرانى، ەل بىرلىگى جانە مەملەكەتتىلىك، مەملەكەتتىك ءتىل، قازاق وتباسى، قازاق جىگىتتەرى مەن قىزدارى جانە اقساقالدار ينستيتۋتى قۇندىلىقتارى. سونىمەن قاتار كۇنتىزبەدە بارشا قازاق حالقى ءۇشىن قاسيەتتى قۇندىلىق، مەملەكەتتىك مەرەكە بولىپ تابىلاتىن 16 جەلتوقسان - تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى كورىنىس تاپقان. سونداي-اق حالقىمىزدىڭ رۋحاني ءبىتىم – بولمىسىن پاش ەتەتىن قازاق حالقى كۇنى بار. بۇعان قوسا، كۇنتىزبەدە قازاقتىڭ ءداستۇرلى 3 مەرەكەسى - كورىسۋ كۇنى، امال مەرەكەسى، ءاز ناۋرىز، قىمىزمۇرىندىق جانە 6 سالتى - سەلت ەتكىزەر، كەستەلى ورامال، شاڭىراق كوتەرۋ، اسار، باتا بەرۋ، ەلدىك ماسەلەلەر ايتىلعان قۇرىلتاي ناسيحاتتالادى.
ۇلت قۇندىلىقتارىن ساقتاۋ مەن ناسيحاتتاۋعا باعىتتالعان قازاق كۇنتىزبەسى حالقىمىزدىڭ رۋحاني مۇراسىن جاڭعىرتۋعا قىزمەت ەتەدى. ول جاس ۇرپاققا تاربيە بەرۋ جۇمىستارىندا، ۇلت قازىناسىن تۇراقتى تۇردە ناسيحاتتاۋعا جانە ۇلتتىق ناسيحاتتى جۇرگىزۋدى ماقسات تۇتاتىن يدەولوگيالىق شارالاردى ۇيىمداستىرۋدا تاپتىرماس قۇرال بولىپ تابىلادى. كۇنتىزبەنىڭ باستى ەرەكشەلىگى ونىڭ ۇلتتىق تاريح پەن سالت-داستۇرمەن تەرەڭ ۇندەسىپ جاتقانىندا. بيىلعى جىلعا ارنالعان قازاق كۇنتىزبەسى «قازاق حالقىنىڭ مۇراسى» كىتاپتار سەرياسىنىڭ «Qazaq club» قارجىلاي قولداۋىمەن جارىققا شىقتى. «الداعى ۋاقىتتا ۇلت قۇندىلىقتارىن ساقتاۋ مەن ناسيحاتتاۋعا باعىتتالعان قازاق كۇنتىزبەسىن ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا ارنايى اكتسيا باستاۋ الاتىن بولادى» - دەيدى كلۋب مۇشەلەرى. 2019 جىلدان باستاپ وسى ۋاقىت ارالىعىندا قازاق كۇنتىزبەسىنە سايكەس ونداعان شارالار مەن اكتسيالار ۇيىمداستىرىلدى. ايتا كەتۋ بۇل «Qazaq club» قولعا العان ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ساقتاۋ مەن ناسيحاتتاۋعا باعىتتالعان 27 جوبا بولىپ تابىلادى.
قازاقتىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن ساقتاۋ مەن
ناسيحاتتاۋعا باعىتتالعان
قازاق كۇنتىزبەسى
10 قاڭتار – قازاق ادەبيەتى كۇنى
(بۇل كۇنى 1915 جىلى قازاقتىڭ دارىندى جازۋشىسى ءىلياس ەسەنبەرلين دۇنيەگە كەلدى. ءىلياس ەسەنبەرلينگە دەيىن قازاق ادەبيەتىندە ەلدىڭ تۇتاس تاريحىن تاريحى تۋرالى كىتاپ بولماعان. ونىڭ كىتاپتارى موڭعول داۋىرىنە دەيىن ۇلى دالا كوشپەندىلەرى، شىڭعىسحان مەن التىن وردا ءداۋىرى، XV – XVI عاسىرداعى قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى، ونىڭ كوپتەگەن جىلدار بويى جوڭعارلارمەن شايقاستارى، قازاق دالاسىنىڭ رەسەيگە قوسىلعان زامانى تۋرالى سىر شەرتەدى.)
1 اقپان - ۇلت دەنساۋلىعى كۇنى
2 اقپان – قازاق ءباسپاسوزى كۇنى (بۇل كۇنى 1913 جىلعى 2 اقپاندا الاش قايراتكەرلەرىنىڭ باستاماسىمەن «قازاق» گازەتىنىڭ العاشقى سانى جارىق كوردى)
15 اقپان - ۇلتتىق تاريح كۇنى جانە تاريحي جادىنى جاڭعىرتۋ كۇنى (بۇل كۇنى 1915 جىلى قازاقتىڭ دارىندى تاريحشىسى ە.بەكماحان دۇنيەگە كەلدى)
27 اقپان - سالت-ءداستۇر كۇنى
14 ناۋرىز - كورىسۋ كۇنى،امال مەرەكەسى
22 ناۋرىز – ءاز ناۋرىز
1 ءساۋىر - قازاق ونەرى كۇنى (بۇل كۇنى 1925 جىلى قازاقتىڭ دارىندى ديريجەرى ن.تىلەنديەۆ تۋعان),
9 ءساۋىر – ۇلتتىق تاعامدار كۇنى
12 ءساۋىر – قازاق عالىمدارى كۇنى (بۇل كۇنى 1899 جىلى قازاق عالىمى قانىش ءساتباي تۋعان)
15 ءساۋىر – عاشىقتار كۇنى، سەلت ەتكىزەر – كەستەلى ورامال كۇنى
24 ءساۋىر - ۇلت قايراتكەرلەرى كۇنى (بۇل كۇنى 1883 جىلى قوعام قايراتكەرى ح.دوسمۇحامەد تۋعان),
15 مامىر - اياۋلى قازاق قىزدارى كۇنى (بۇل كۇنى 1922 جىلى قازاقتىڭ باتىر قىزى حيۋاز دوسپان تۋعان),
22 مامىر - قىمىزمۇرىندىق مەرەكەسى،
13 ماۋسىم - قازاق حالقى كۇنى (بۇل كۇنى 1911 جىلى بارلىبەك سىرتتانۇلىنىڭ باستاماسىمەن قازاق ەلىنىڭ جارعىسى،تۇڭعىش كاسىبي كونستيتۋتسياسى جازىلدى),
25 ماۋسىم – شاڭىراق كوتەرۋ جانە قازاق وتباسى كۇنى
30 ماۋسىم - قازاق قۇرىلتايى كۇنى (بۇرىنعى ۋاقىتتا قۇرىلتايدا ەلدىك ماسەلەلەر قاراستىرىلاتىن بولعان. مىسالى 1206 جىلعى قۇرىلتايدا شىڭعىس ەسۋگەيۇلى ۇلى حان بولىپ تاعايىندالدى. ال 1726 جىلى ورداباسىداعى قۇرىلتايدا قازاقتار جوڭعار باسقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن كۇرەس جۇرگىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلداپ، ابىلقايىر حان باس قولباسشى بولىپ تاعايىندالدى.)
15 شىلدە - ۇلى اسار كۇنى
27 شىلدە - بابالار كۇنى
7 تامىز - ۇلتتىق ويىندار كۇنى،
24-26 تامىز -تۋعان جەر كۇنى (بۇل كۇنى 1920 جىلى ءا.ەرمەك، الاش زيالىلارى قازاق ەلىنىڭ شەكاراسىن بەلگىلەۋ ءىسىن قولعا الدى)
9 قىركۇيەك - الاش ۇرانى كۇنى
15 قىركۇيەك - ەل بىرلىگى جانە قازاق مەملەكەتتىلىگى قالپىنا كەلتىرىلگەن كۇن.
1841 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا قازاقتىڭ ءۇش ءجۇزىنىڭ اتىنان جينالعان ىقپالدى بيلەر مەن سۇلتاندار كەنەسارى قاسىمۇلىن اتا سالت بويىنشا اق كيىزگە سالىپ كوتەرىپ، بۇكىل قازاق حالقىنا بيلىگى جۇرەتىن حان ەتىپ سايلادى. وسىلايشا، قازاق حاندىعى قايتا قۇرىلىپ، قازاق مەملەكەتتىلىگى قايتادان قالپىنا كەلتىرىلدى.
2 قازان - قازاق عارىشكەرلەرى كۇنى (بۇل كۇنى 1991 جىلى بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان تۇڭعىش قازاق عارىشكەرى توقتار اۋباكىر عارىشقا ۇشتى.)
15 قازان – قازاق ءتىلى كۇنى (بۇل كۇنى 1894 جىلى قوعام قايراتكەرى ساكەن سەيفۋللين تۋعان).
19 قازان – قازاق جىگىتتەرى كۇنى (بۇل كۇنى 1924 جىلى باتىر راقىمجان قوشقارباي تۋعان)
1 قاراشا - سىرتقى جانە ىشكى تەرىس اسەرلەردى الدىن الۋ كۇنى (قوعامداعى جەتىمدەر، قارتتار ۇيلەرى، جاس وتباسىلاردىڭ اجىراسۋ جاعدايلارىن، جاستار اراسىنداعى ناشاقورلىق ت.ب تەرىس جايتتاردى الدىن الۋ)
15 قاراشا – باتىرلار كۇنى (بۇل كۇنى 1915 جىلى ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باتىرى مالىك عابدۋللين تۋعان)
25 قاراشا - تۇركى دۇنيەسى كۇنى (بۇل كۇنى 1891 جىلى عالىم ۆ.تومسەن تۇركى جازۋىنىڭ قۇپياسىن اشتى.)
7 جەلتوقسان - اقساقالدار جانە باتا بەرۋ كۇنى
16 جەلتوقسان – تاۋەلسىزدىك كۇنى
18 جەلتوقسان - تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسكەن ۇلت قايراتكەرلەرىن ەسكە الۋ كۇنى.
ن.سۇرشاۇلى
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
